Sivas yangınındaki alevler bu kez mülteci evlerine uzandı. Suriyelilerin basılan mahalleleri 6-7 Eylül’ü hatırlattı, yani Rumlara ve gayrimüslimlere yönelik pogromu. Saldırılar Kürtlere, Alevilere ve azınlık gruplara yapılan saldırılardan bağımsız değil
Ercan Kaplan
Kayseri’nin Melikgazi ilçesinde 30 Haziran günü 7 yaşındaki çocuğa yönelik cinsel taciz iddiaları üzerine Suriyelilere yönelik büyük bir linç başlatıldı. Gece boyunca mültecilere ait işyerleri ve araçlar yakıldı, evler taşlandı. Ertesi gün birçok kente yayılan saldırılarda yağma olayları yaşandı. Irkçı saldırılar; Hatay, Riha (Urfa) ve Dîlok (Antep) gibi mültecilerin yoğun yaşadığı kentlere yayıldı. Mülteciler evlerinden günlerce dışarı çıkamadı ve işyerlerini açamadı. Bu saldırılar sırasında 2 Temmuz’da Antalya’nın Serik ilçesinde caddede yürüyen 17 yaşındaki Ahmet Handan El Naif isimli Suriyeli mülteci çocuk bıçaklanarak katledildi. Gazeteci-yazar Ercüment Akdeniz, AKP iktidarının mülteci politikasını, ırkçı saldırıları, mültecilerin şantaj aracı olarak kullanılmasını ve mülteciler üzerinden kışkırtılan milliyetçi dalgayı gazetemize değerlendirdi.
- Kürt, Alevi ve Hıristiyan halklar hedef listesine Suriyeliler de mi eklendi, yoksa dönemsel bir durum mu?
Bir çocuğun istismarı haberi üzerinden Kayseri’de galeyan olayları gerçekleşti. Evler yakıldı, dükkanlar harap edildi, Suriyelilere ait arabalar devrildi. Oysa istismar olayları yeni değil. Aile içi ensest, çocuk istismarı gibi vakalar yerli insanlar arasında da yaşanıyor. Tarikat yurtlarında onlarca çocuk istismar edilmedi mi? Ama bakınız o zaman böyle bir tepki ya da galeyan olmadı. Toplum çeşitli nedenlerle oluşmuş öfkesini en kolay mülteciler üzerinden gösteriyor. Çünkü en sahipsiz gruplar mülteciler. Mültecilere karşı nefret suçlarında caydırıcı cezalar söz konusu değil. Kolluk kuvvetleri de çoğu durumda seyirci. Linç kalabalıkları sırt sıvanarak, “İstismara uğrayan çocuk Türk değil” denerek yatıştırılırsa bu tür ırkçı saldırılar durmaz, katlanarak büyür. “Irkçı” diyorum çünkü olayların akışında organize güçler de devreye girdi, bozkurt işaretleriyle milliyetçi sloganlar atıldı. Bir insanın suçu bütün mülteci topluma mal ediliyor ve göçmen düşmanı ırkçı sloganlarla saldırı gerçekleşiyorsa o eylem artık ırkçı evreye ulaşmıştır. Galeyan zincirinin devamında Antalya Serik’te 17 yaşındaki Suriyeli işçi bıçakla öldürüldü. Mülteciler pogromun eşiğinden döndüler, şimdilik!
Kayseri ve ardından gelişen linç dalgası 2 Temmuz’da Sivas’ta Alevi katliamının yıldönümüne denk geldi. Sivas yangınındaki alevler bu kez mülteci evlerine uzandı. Suriyelilerin basılan mahalleleri 6-7 Eylül olaylarını hatırlattı, yani Rumlara ve gayrimüslimlere yönelik pogromu. 1990’lı yıllarda köyleri yakılan, boşaltılan, zorunlu göçe tabi tutulan Kürtler de kent yaşamında linçlerin, ırkçı saldırıların hedefi oldular. Birkaç hafta önce Muğla’da 20 kadar Kürt tarım işçisi ırkçı saldırıda darp edildi. Dolayısıyla son dönem yaşanan saldırılar Kürtlere, Alevilere ve azınlık gruplara yapılan saldırılardan bağımsız değil.
Kayseri’deki galeyanda CHP milletvekili gençlerden evlerine dönmelerini istedi. CHP tabanında gençlerin de bu gerici dalgaya çekildiğini söylemek mümkün. CHP’nin zaman zaman mülteci karşıtı söylemleri de buna yol açıyor. Tanju Özcan örneği ortada. Yakın zamanda Dilovası olaylarında Kürt ve Alevi gençlerin Suriyelilere karşı kışkırtılıp linç atmosferine çekildiğini gördük. Bunlar tehlikeli işaretler. Sistem bir yandan mülteci düşmanlığı öte yandan milli maç ve bozkurt simgesi üzerinden yeni türde bir milliyetçilik örgütlüyor. Küresel siyasal atmosfer de buna müsait. Avrupa’da neo faşist, ırkçı partilerin yükselişi Türkiye’yi de etkisi altına alıyor. Prof. Dr. Adam Hanieh’in dediği gibi göçmenler üzerinden herkesi “birleştiren” yeni türde bir ırkçılık örgütleniyor. Ötekileştirilen halklara ve ezilen toplumsal gruplara; hep beraber mültecileri ötekileştirmeleri tavsiye ediliyor. Üst ve egemen kimliğin “alt kimliklere” verdiği bir lütuf sanki bu!
Öte yandan Kayseri olaylarındaki bozkurt işareti ile milli maç sonrası kampanyaya çevrilen bozkurt işareti içsel bir bağa sahip. Göçmen düşmanlığı yeni milliyetçiliğin çimentosu haline geliyor. Siyasal aktörler de bunu arkasına almaya çalışıyor. Son anketlerde Zafer Partisi yüzde 5’leri gördü. Mültecilere karşı nefret söylemine son gaz devam ediyor. Havuz medya Ümit Özdağ ve ZP’ye yüklendi ama iktidar bloku geri göndermeleri artırarak milliyetçi desteği kendi arkasına almak istiyor.
Linç dalgası durulur mu? Kanımca hadise yeniden cereyan edecek dinamiklere sahip. Çünkü hükümetin pragmatist göç politikasında değişiklik yok. Suriye sahasında nelerin olacağı da belli değil. Kayseri’de gözaltına alınan saldırgan kişilerin sabıka kayıtları, organize bir işi akla getiriyor. İçişleri Bakanlığı sahte bot hesaplardan söz etti. Erdoğan “mikser” ifadesini kullandı. O zaman neyse o güç halka açıklanmalı. Yoksa siyasal sorumluluk birinci derecede hükümete aittir. Yeni Şafak gazetesi, Ümit Özdağ’ı “etki ajanı” diye suçladı. Sonra Kayseri olaylarıyla ilgili kışkırtıcı sosyal medya hesapları PKK, FETÖ’ye bağlandı. Bu durum IŞİD saldırıları döneminde Davutoğlu’nun “kokteyl terör” söylemini hatırlatıyor. O zaman da bazı sol örgütler, FETÖ ve IŞİD aynı torbaya kondu. Sonra OHAL yetkisine dayanarak demokrasi güçleri sindirilmeye çalışıldı. Gidişat benzer bir algı yönetiminin havuz medya tarafından örüldüğünü gösteriyor. Ümit Özdağ’ın üzerine giderken sola, Kürtlere de fatura kesilmek isteniyor.
- AKP iktidarı, Suriyeli mültecileri Esad’a ve Avrupa’ya karşı siyasi kart olarak kullanılıyor. AKP burada neyi amaçlıyor?
Hatırlarsanız Suriye göçünün ilk döneminde Başbakan Ahmet Davutoğlu “100 bin sığınmacı sınırdır, ötesini müdahale gerekçesi sayarız” demişti. İlk hedef Esad rejiminin ayağını kaydırmak ve göç nüfusunu kullanmaktı. İçeride ve dışarıda tebaa toplumu yaratmak da başka bir hedefti. Sonrasında mülteciler AB’ye karşı ekonomik ve siyasi pazarlık kozu yapıldı. Savaş politikasına demografik muharebe eklenmiş oldu. Devamında Suriye’de “güvenli bölgeler”, siyasi olarak cep oluşturma planı geldi. Kerpiç kentler böyle gündeme geldi. Çünkü AKP iktidarının o bölgede hegemonyası için ÖSO vb. silahlı güçler yetmez. Sivil mülteci nüfusun da o bölgeye yerleştirilmesi gerekir.
Şam-Ankara ilişkilerinde “normalleşme” dedikleri aslında yeni bir pazarlık masasının kurulması. Ana muhalefete de arabulucu rolü biçiliyor. AKP masaya yerleşik ve kontrolü dahilinde bir nüfus olarak geri gönderilmiş sığınmacıları da sürecek. Bunun Şam yönetimindeki karşılığı ayrı bir konu. Esad, öncelikle Türkiye’nin silahlı güçlerinin çekilmesini ve ÖSO benzeri yapılara desteğin kesilmesini şart koşuyor. Bu olmadan mültecilerin o bölgeye gönderilmesine çok da sıcak bakmayacaktır. Türkiye ise hamiliğe devam etmek istiyor. Ayrıca Kürtlerin siyasi oluşumunu tasfiye edelim diyor. Bütün bu krizler düğümü çözülemeyen yumak gibi. Ayrıca ÖSO ve İdlib gerilimi, “mülteci deposu” kozunun yanında AKP’nin AB’ye karşı cihatçı deposu kozunun da olduğunu gösteriyor. Kısacası mülteciler, onlara kucak açılırken de geri gönderilirken de siyasi hedeflerin enstrümanı olarak görülüyor. Bu politikanın en büyük mağdurları yine mülteciler oluyor. Bölgede demokratik siyasi bir çözüm olmadan ne halklar ne de mülteciler rahat nefes alabilir.
- Suriyeli mültecilere birçok saldırı yapıldı ve bunun yanında Suriyeli mülteciler ucuz iş gücü olarak da kullanılıyorlar. Kayseri’de şirketler “Üretim durdu” endişesiyle şikâyetçi oldu. Bu durumu nasıl okuyabiliriz?
Olayların meydana geldiği Danişmentgazi Mahallesi emekçi yoğun nüfusa sahip. Çoğu OSB’lerdeki fabrikalarda çalışıyor. Mültecileri ucuz emek pazarında rekabet gücü olarak kullandılar. “Anadolu Kaplanları” olarak ifade edilen patron örgütleri “Türk gençler iş beğenmiyor, o yüzden Suriyeli çalıştırıyoruz” diyor. Kayseri Milletvekili Özhaseki de benzer açıklamalar yaptı. Bu söylemler aslında tam bir demagoji. Çünkü göçmen işçiler üzerinden işçi sınıfı baskılanıyor, ücretler aşağıya çekiliyor. OSB’lerde sendikal örgütlenme de çok zayıf. Ortak örgütlenme, ortak hak kazanma ve ortak hak bilinci gelişmemiş yerli işçiler, yaşadıkları yoksulluğun sebebini mülteci işçilere bağlıyor. Bu hem bilinç sorunudur hem de iktidar ve patron baskısı altında işçiler en kolay tepkilerini göçmenlere yüklenerek anlatıyor. Linç dalgasının arkasında böyle bir sınıfsal gerçekliğin olduğu atlanmamalı. Bu nedenle galeyana katılan insanların tümünü ırkçılıkla suçlamak doğru olmaz. Bu rüzgâra kapılan emekçilere sosyo ekonomik gerçekliği anlatmak gerek. Yoksulluğun, açlığın nedeni ucuz çalıştırılan mülteciler değil; iktidar politikaları ve patronlardır.
- Irkçı saldırı dalgalarına karşı demokrasi güçlerinin nasıl bir programı ya da çözümü olmalı?
İstanbul, İzmir gibi kentlerde göçmenlerle dayanışmak için eylemler yapıldı. Bunlar çok değerli. İmzacı kurumlar da genişti. Fakat demokrasi cephesi refleks geliştirmekte geç kalıyor. En az göçmen düşmanı aşırı sağ kadar cüretkâr olmak gerek. Ama göçmenlerle dayanışma çizgisi de yeterli değil. Çünkü göçmenlere karşı bilenen yoksul halka bir şey anlatmadan bu durumun değişmesi zor. Göçün nedenlerini, savaş politikalarını, kapitalist göç rejimini anlatmak gerekiyor. İktidara karşı mücadele kanalları açmak gerekiyor. Yoksulların talepleriyle göç politikaları arasındaki ilişki iyi anlatılmalı. Çünkü bu politikanın tek mağduru yok, iki mağduru var: Hem yerli hem de göçmen yoksullar.
Ayrıca göç sorunu üzerinden gerçekleşen linç kültürü neo faşizmin kurumsallaşması demek. Bu dalga gelir, tüm demokrasi güçlerine yönelir. Emek ve demokrasi güçlerinin birliği için, Türkiye’de güçlü bir demokrasi ittifakının kurulması için göç politikası da karşı bir stratejiyle ele alınabilmeli. Bugünkü dünya ve Türkiye konjonktüründe göç politikalarını ıskalayan bir oluşumun güçlü bir rüzgâr yaratması çok mümkün değil.
Acil çözüm önerileri için şunlar ifade edilebilir: Türkiye’nin Suriye dış politikası derhal değişmeli, savaş ve yayılma politikalarına son verilmeli. Güvenli ve gönüllü geri dönüşler için demokratik bir ortam sağlanmalı. AB ile imzalanan Geri Kabul Anlaşması iptal edilmeli, mültecilerin üçüncü ülkelere geçişi sağlanmalı. Yerli ve göçmen emekçilerin ortak hak mücadelesi için herkese çalışma izni ve eşit koşullarda örgütlenme hakkı tanınmalı. Genç nesil için bir arada yaşamın alt yapısı oluşturulmalı, AKP’nin 12 yılda yapmak istemediği sosyolojik alt temel sağlanmalı. Merkez kapitalist ülkeler göç yükünü kota dahilinde eşit paylaşmalı… Buna benzer talepler hem yerli halkı hem de mültecileri rahatlatacak, ortak çözüm iradesini güçlendirecektir. Demokrasi güçleri anti şoven anti ırkçı ve enternasyonal duruşa sahip olmalı. Halkın aydınlatılması için ortak kampanyalar düşünülmeli.
Demokratik güçler söz kurmalı
- Suriye Kuzey ve Doğu Özerk Yönetimi’nin çözüme dayalı Şam’la anlaşma ihtimalinin Suriye’ye ve Türkiye’ye nasıl bir etkisi olabilir?
Baba Esad’dan oğul Esad’a kadar Suriye’de rejim hep Kürtlerin inkarına ve siyasi varlığına karşı pozisyonda yer aldı. Vatandaşlık, kimlik dahi Kürtlere çok görüldü. Baskı, zulüm, sindirme eksik olmadı. Fakat Suriye eski Suriye değil. İç savaştan sonra Şam yönetimi ayakta kalsa da Rojava bölgesinde gerçekleşen Kürt siyasi oluşumu Esad için uzun vadede bir endişe konusu. Türkiye’nin himayesindeki ÖSO, cihatçılar ve Sünni muhalefet gücü de bir diğer endişe konusu. Dolayısıyla Esad yönetimi Sünni ve İslamcı muhalefet gücüne karşı Kürtlerle siyasi olarak görüşme kapısını açık tutacaktır. Kartlar sadece Suriye için değil, bölge ülkeleri için yeniden karılacak gibi. AKP yönetimi ve devlet Kürtlerin Suriye’deki siyasi oluşumuna kesinlikle karşı. Rusya, ABD, İran vb. devletlerin refleksleri de önem taşıyacak. Suriye’de demokratik bir geçiş süreci olacaksa Kürtlerin varlığını bir kenara iterek bu süreç gerçekleşemez. Bu nedenle sadece devlet yönetimlerine bakılırsa işin içinden çıkmak zor. Demokratik anayasa, demokratik seçim ortamı ve halkların kendi kaderini çizdiği bir Suriye için bölge halklarının ve demokrasi güçlerinin de söz kurması gerekiyor. Demokratik bir geçiş sürecini esas almayan yönelimler bölgeye gönderilen mültecilerin yeni çatışma dinamikleri arasında kalmasına sebep olabilir. Ki bu en kötü senaryo olur.
