Türkiye Cumhuriyeti, eleştirilse bile, Avrupalı siyasetcilere ilham kaynağı. Rejim ve yöneticilerin uygulamaları etkiliyor. Siyasetciler de kopya çekmeye bayılıyorlar. Hele Macron gibi göreceli anlamda ‘acemi’ siyasetciler
Şehmus Güzel
Macron, kendisinin ve partisinin belediye seçimlerindeki görülmemiş hezimetini unutturmak için, önümüzdeki zaman dilimi içinde, çevreci, yeşilimsi yeni politikalar uygulamaya koyuyormuş gibi yapabilir. Bu amaçla ilk günden beri başbakanlığını üstelen Edouard Philippe’den ayrıldı. Ve Fransa’daki en süper komik hükümet değişikliğine imza attı. Kendisine itaatte kusursuz isimlerle “yeni” hükümeti kurdu(rdu):
3 Temmuz 2020’de, adı sanı bilinmeyen, altı bin nüfuslu bir kasabanın belediye başkanı ve yüksek bürokrat ama dikkatinizi rica ediyorum en yüksek maaşlı yüksek bürokrat bir kişiyi, Jean Castex’i başbakanlığa atadı.
Siyasi dünyada ağırlığı olmayan, seçmen kitlesi tarafından tanınmayan birini başbakanlığa getirerek, Macron bütün ipleri elinde toplamak niyetini gözler önüne serdi.
Böylece fiilen başbakanlık makamını da ortadan kaldırdı.
Kopya çekmek
Rahmetli Turgut Özal da bir zamanlar böyle bir şey yapmıştı: Başbakanlığı “Yalova Kaymakamlığı” ile karıştırarak… Son yıllarda ise iyi tanıdığımız bir devlette bir cumhurbaşkanı önce Özal gibi yapmış sonra anayasayı değiştirerek başkanlık rejimini kurmuştu. Biliyorsunuz. Birkaç kez yazmak olanağı buldum, Türkiye Cumhuriyeti, eleştirilse bile, Avrupalı siyasetcilere ilham kaynağı. Rejim ve yöneticilerin uygulamaları etkiliyor. Siyasetciler de kopya çekmeye bayılıyorlar. Hele Macron gibi göreceli anlamda “acemi” siyasetciler: “Orda yürüdüyse bizde de yürür” yaklaşımıyla.
Evet Fransa’da yeni atamayla yarı başkanlık rejiminden fiilen başkanlık rejimine geçmek isteği dile getirildi ve bunun için taşlar yerinden oynatıldı.
Ama bu işler belli olmaz, kendini “sosyal golist” (“gaulliste social”) olarak tanımlayan ve sorunların çözümünde “sosyal diyalog” (“dialogue social”) yanlısı olduğunu belirten Castex başbakanlığa ısınınca, kanatlanır, yeni hedeflere doğru yol alır, “kendi politikasını” yürütür mü? Hangi politikası?
Sollayan sevilmiyor
Öteden beri klasik sağ partilerin, en son UMP’nin ve peşinden yerini alan LR’in, üyesi, bu partinin iki önemli lideri Xavier Bertrand ve Nicoas Sarkozy’nin yandaşı, yeni başbakan göreve atanınca son partisinden istifa ederek cumhurbaşkanının partisine, LREM’e, üye oldu. Niyetini “partinin liderliğini üstlenmek” olarak açıkladı. Ama dikkat! Macron kendisini sollamaya çalışanı asla afetmiyor. Bir önceki başbakanın görevden alınmasında kamuoyu yoklamalarında Macron’u sollamasının da rolü var. Şimdilik böyle bir sorun yok çünkü cumhurbaşkanı da başbakanı da kamuoyu yoklamalarında %30 civarında seçmenden olumlu not alıyor.
Bakalım yeni başbakan neler yapacak?
Bay Evde-Kalma
Bu göreve getirilmeden önce cumhurbaşkanı tarafından “Evde Kal!” programından çıkışı yönetmekle görevlendirilen, bu nedenle “Monsieur Déconfinement” (“Bay Evde-Kalma” diyelim) lakabı takılan ve “başarılı olduğu” iddia edilen Castex, öteden beri devlet makinasında önemli makamlarda, özellikle bakanlıklararası örgütlenmelerde, değişik ve türlü görevler üstlendi, bir tür “joker” rolü oynadı ve bilhassa verilen emirleri aynen uygulamasıyla hep “iyi not” aldı: Ama bu kez başbakanığa getirildi ve böylece başına “Devlet Kuşu” kondu. Fransa’da bugünkü dramatik koşullarda buna “Korona Kuşu” demek herhalde yanlış olmaz. Korona belası olmasaydı belki Cumurbaşkanı ile bu kadar yakın ilişkisi olmayacak ve o zaman belki Cumhurbaşkanı bu “çok uysal” devlet adamından yoksun kalacaktı.
Yeni başbakan
Yeni Başbakan boyu bosuyla, el kol hareketleri ve şivesini özenerek üstüne basa basa kullanmasıyla Charles de Gaulle ile Georges Pompidou’yu anımsatıyor. Daha eskilerden Vincent Auriol ve Jacques Duclos’yu da. İri yarı, konuşurken ellerini ve kollarını sürekli kullanan, Gascon (Gaskon okunur) kökenli, eşi Katalan, Katalanca bilen, geçen yıllarda Katalanların İspanya’daki eylemlerine ve referanduma gitmelerine karşı İspanya Krallığı hükümetince şiddet kullanılmasını eleştiren yeni başbakan bakarsınız zaman içinde başbakanlığını bütün yetkileriyle icraya kalkar. Cumhurbaşkanı’na bile karşı gelir. Malum iktidarla birlikte daha çok ve daha geniş iktidar iştahı beter azabiliyor: İktidarla birlikte yeni Başbakan’da belki yeni istekler doğar ve kimbilir belki cumhurbaşkanlığına aday bile olabilir. Macron’a bile karşı. Kimbilir. 2022 seçimlerinin sonuçlarına iki yıldan az bir zaman kaldı. Bugün klasik sağın, veya “toplumsal/sosyal golistlerin” adayı yok ve bu kulvar şimdilik boş. Bu boşluğu Bay Castex dolduralabilir mi? Göreceğiz.
Ne olursa olsun bugünkü hükümet onun değil Macron’un. İşte ispatı:
43 Bakanın, bakan yardımcısının ve diğer hükümet üyelerinin sadece ondört veya onbeşi “yeni”. Başbakan da dahil.
Dışişleri, Savunma, Maliye ve Ekonomi, Eğitim, Sağlık gibi en önemli bakanlar yerlerinde kaldılar, çünkü herbiri Macron’un denenmiş birinci derecedeki “adamları”. Herbirinin epey yüklü siyasi deneyimi var. Kimi daha önce Sosyalist Parti’de veya LR’de milletvekili ve bakanlık üstenmiş …
Bunlar yetmiyormuş gibi igfal suçuyla hakkında açılan dava süren bir başkası da terfi ettirilerek Bütçe Bakanlığı’ndan İçişleri Bakanlığı’na getirildi: Gérald Dermanin. Her konuda kendisine bağlı olması umuduyla atanan Dermanin’in bu makama getirilmesi son derece şaşırtıcı ve çok ciddi bir siyasi hata. Macron bu hatayı büyük ihtimalle tahmin ettiğinden daha pahalıya ödeyecek.
Kadınların protestosu
Yeni bakanlardan biri de epey ilginç: Çok sayıda kazandığı davalar sonucu ünlü, yargıçlarla kavgalı, ağzı bozuk ve tam anlamıyla maço (bunu italyan kökenli olmasıyla açıklamak isteyenler var. Yağma yok! Maçoluk İtalyanların tekelinde değil!) bir avukat ve aynı zamanda arada bir tiyatro ve sinema aktörü (evet evet bir-iki “adli piyeste” başrolü oynadı, birkaç filmde de rol aldı: örneğin Claude Lelouch’ün Chacun sa vie filminde) Adalet Bakanlığı’na atandı: Eric Dupond-Moretti.
Bu son ikisinin atanmaları kadınlar, kadın dernekleri ve erkekler tarafından gösterilerle protesto ediliyor. Gösteriler ve bakanların her ziyaretine küfürlerle müdahale sürüyor. İşte bir örnek: 26 Temmuz 2020’de İçişleri Bakanı’nın Fransa’nın batısındaki küçük bir kasabadaki nutku “sale violeur” (“Pis igfalci”) sözleriyle kesilmek istendi. Bir gösterici de elinde “Shame” yazılı pankartla protestoya katıldı. (Videosu Huffintonpost’tan veya başka bir kaynaktan izlenebilir). Polis onbir kişiyi gözaltına aldı. Polis kaynakları gözaltına alınanların “feminist hareketle ilgili olmadıklarını, Sarı Yelekliler Hareketine ve aşırı sola” bağlı militanlar olduğunu ileri sürdü. Oysa biri diğerine aykırı olmayabilir. Yani hem aşırı solcu, hem sarı yelekçi, hem feminist olmak da mümkün.
Başka hiçbir ülkede igfalle suçlanan birinin İçişleri Bakanlığı’na terfi ettirilerek atandığı görülmedi. Bu konuda benim bildiğim bir örnek yok. İgfal suçuyla hakkında dava açılmış birinin herhangi bir bakanlığa atanması da görülmemiş duyulmamış bir olay. Böyle bir şeyin kadın ve erkek eşitliğinin “kayıtsız şartsız savunucusu” rolünü oynayan ve 14 Temmuzdaki tv söyleşisinde bunu bir kez daha yineleyen Macron’un Cumhuriyeti’nde olması beter şaşırtıcı.
Bu iki atanma gündemden düşmüyor. Macron’un da amacı bu: Kamuoyu bu tür şeylerle ve her gün meşgul edilmeli, mümkünse “eğlendirilmeli”.
İç düşman hazırlama
O 2022 cumhurbaşkanlığı seçimini hazırlıyor ve sanıyorki yine ikinci tura kalacak ve ikinci turda aşırı sağçı ırkçı parti adayıyla karşılaşacak. Ve elbette kazanacak. Bu nedenle yine yurttaşları iki zıt kampa bölmek için gündeme şiddet ve benzeri meseleleri sokmak niyetinde.
Nitekim yeni Başbakan ve yeni İçişleri Bakanı “séparatisme” (“ayrılmacılık”/”ayrılıkcılık) ve “islam radical” (“radikal islam”) konularında yeni yasa tasarıları hazırlandığını açıkladılar. Her ikisi de bilerek veya bilmeyerek yanlış sözcük kullanıyor: Doğrusu “islamisme radical”dır (“Radikal islamcılık”).
Bunun çevirisi şudur: Fransa devleti kendisi için özel ve yeni iç düşmanlar hazırlıyor. Başbakanın bu üç kelimeyi telafuz tarzıyla sanki tehlike kapıda paranoyasına girmemek elde değil: Gascon şivesiyle “separatizm” ve “izlam radikal” kelimelerini bir de onun telafuzuyla duymalısınız. Titrememek elde değil.
Oysa elimizi vicdanımıza koyup konuşalım: Fransa’da ayrılma yanlısı olarak suçlanan bağımsızlıkçı Basklar bu işi “şimdilik askıya alalı” birkaç yıl oluyor. Korsikalı bağımsızlık yanlısı parti ise daha geniş özerklik yanlısı partiyle işbirliği yaparak girdikleri seçimleri kazandılar ve Korsika Bölgesi Meclisi’nde çoğunluğu elde ettiler: Böylece Bölge Meclisi başkanlığını aldılar ve Bölge Hükümetini bizzat kurdular. Koalisyon hakiki bir uzlaşmayla sürüyor… Kalkıp neden ayrılmak istesinler. Nitekim birkaç yıl önce bağımsızlıkçıların liderlerinden ve Aralık 2015’ten bu yana Korsika Meclisi Başkanı Jean-Guy Talamoni “Bağımsızlık isteğinin günümüzde konuşulmasının haklı nedeni şimdilik görülmüyor” dedi.
Kim kalıyor geriye: Kimse. Eee o zaman bu “separatizm” damgası kimlere vurulacak? Bilmiyoruz…
‘Yeni sömürgecilik’
Pardon yine de bir tahmin yürütülebilir: Brezilya ile 730 kilometrelik upuzun bir sınırı olan Fransa Cumhuriyeti (evet evet şaka değil) oradaki “toprağında”, korona belasının Brezilya’dan gelenlerce azdığının iddia edildiği, Güyan’da, veya Okyanuslara dağılmış küçüklü büyüklü “deniz ötesi ilerde” veya “deniz ötesi topaklarda” birşeylerin kıpırdayabileceği hesabıyla önceden tedbir mi almak istiyor? “Yeni sömürgecilik” yeni sömürgecilik savaşları mı getirecek? Bilinmez. Ama yeni Başbakan’ın birkaç gün önceki ilk ziyaretinde Güyan’ı “ADA” olarak nitelemesinin kulaklardan kaçmadığı biliniyor. Bu konuda Macron’la tam uyuştular. Çünkü 2017’de aynı mekanı ziyaret eden, cumhurbaşkanlığına aday, Macron da aynı hatayı yapmış “Güyan adası” demişti.
Bunlar küçük hikayeler. Büyük hikaye ise yazılıyor:
Korona belası vesilesiyle Cumhurbaşkanı, eski ve yeni başbakanı “Milli birlik” nutuklarıyla ve şimdi bir de “iç düşman” korkusunu yaymak arzusu ve benzeri temalarıyla aşırı sağa bakan kimi seçmeni kendi yanlarına çekeceklerinin rüyasını görüyorlar. Sarkozy ve benzerlerince atılan bu tür nutuk ve alınan “önlemlerin” daha şiddetli biçimi yürümedi Macron türü soft biçimi yürür mü?
Nihayet korona ile mücadelede acemilikleriyle ve yalanlarıyla gözden düşen yöneticiler Fransa’nın uluslararası düzeydeki kredisini de aşağıya çektiler. Fransa’nın, ABD, Çin HC, Rusya Federasyonu, Almanya Fedeal Cumhuriyeti, Birleşik Krallık ve hatta Hollanda Krallığı gibi güçlü devetlerle kıyaslanamacak derecede fakir olduğu ortaya çıktı.
Fakir ve kendini beğenmiş.
Avrupa Birliği kılıfı da artık etkili olamıyor.
Fransa’yı hakikaten zorlu günler bekliyor.
Koronayla veya koronasız.
