ABD’nin İran’a uygulayacağı yaptırımların ikinci dilimi yarın başlıyor. Bu vesile ile BBC Türkçe için bir analiz kaleme alan Enerji uzmanı Cüneyt Kazokoğlu, yaptırımlardan en çok Türkiye’nin etkileneceğini söylüyor
ABD Başkanı Donald Trump’ın mayıs ayında İran nükleer anlaşmasından çekilme kararının ardından Tahran’a yönelik yaptırımların ikinci dilimi 4 Kasım Pazar günü devreye girecek. Trump İran ile P5+1 (ABD, Çin, Rusya, Fransa, İngiltere ve Almanya) arasında 2015’te imzalanan nükleer anlaşmadan çekildiğini açıklamıştı. Anlaşmanın Avrupalı taraflarından gelen tepkiler “ahde vefa” vurgusu taşıyordu. Ancak ABD tarafından yayınlanan açıklamada, İran’a yönelik yaptırımların yeniden başlayacağı ve bunların İran ile iş yapan üçüncü ülke ve şirketleri de kapsayacağı belirtildi. ABD’nin yeniden yürürlüğe sokacağı yaptırımlar içinde en önemli unsurlar İran’ın para, altın, ham petrol ve petrol ürünleri ticareti.
Bu kalemler, Türkiye’yi de doğrudan ilgilendiriyorlar. Buna mukabil Türkiye açısından belirtilmesi gereken mühim bir nokta, doğalgaz ticaretinin yaptırımlara dahil olmadığı. Bu istisnanın arkasında yatan sebep, ham petrol ve petrol ürünlerinin aksine, boru hattı ile doğalgaz ithalinin yaklaşık yüzde 15’ini İran’dan yapan Türkiye’nin doğalgazın yaptırımlara dahil olması durumunda İran’dan daha fazla zarar göreceği. BBC Türkçe için konu ile ilgili bir analiz kaleme Enerji piyasası uzmanı Cüneyt Kazokoğlu, İran- Türkiye ticaretinin nasıl devam edeceği belirsiz olduğunu söylüyor. Kazokoğlu “ABD Başkanı Trump’ın açıklamasının arkasından Ankara’dan İran ile ticaretin devam edeceği açıklaması gelmiş, yalnız detay verilmemişti. Hâlbuki bu ticaretin hangi şartlarda devam edeceği konusu, geçtiğimiz yaptırım döneminin Türkiye açısından kilit isimleri Reza Zarrab, Babek Zancani ve Hakan Atilla’nın akibetleri düşünüldüğünde çok önemli” diyor.
“Türkiye’nin atacağı adımlar ve ABD ile yapacağı görüşmelerin önemli bir etken olduğunu şerh düşerek, bugün itibarıyla İran’a yönelik yaptırımların enerji açısından Türkiye için iki önemli sonucu olacak” diyene Cüneyt Kazokoğlu analizini şöyle sürdürüyor: “Türkiye, geçtiğimiz yıl günde ortalama 515 bin varil ile tarihinin en yüksek ham petrol ithalatını yaptı. Bu artışın en önemli nedeni, Türkiye’nin akaryakıt talebinin rekor kırarak günde 1 milyon varile yaklaşmış olması. İran’ın Türkiye’nin ham petrol ithalinde 2011’de %51 olan payı 2012’de yaptırımların yürürlüğe girmesinden itibaren düştü. 2016 yılında yaptırımların kaldırılmasına yönelik anlaşmayı müteakiben İran da Türkiye’ye ham petrol ithalini arttırmaya başladı ve geçtiğimiz yıl, Türkiye’nin ham petrol ithalinin neredeyse yarısını karşıladı.” Yeni yaptırımlarla birlikte İran’ın yerini Irak ve Rusya tarafından doldurulmasının beklemenin yalış olmayacağını belirten Kazokoğlu şöyle devam ediyor: “Öte yandan İran’a yönelik yeni yaptırımların biraz zamansız olduğu da bir gerçek. Türkiye’nin ham petrol ithalatı, şimdiye kadarki tek ithalatçı Tüpraş’a ek olarak, bu yılın üçüncü çeyreğinden itibaren Azeri SOCAR’ın Aliağa’daki yeni rafinerisi ile birlikte daha da artacak ve muhtemelen bu artışın İran harici ülkelerden karşılanması gerekecek.”
Türkiye’nin muafiyet sancısı
ABD’nin 8 ülkeye İran yaptırımlarında istisna tanıyabileceği belirtiliyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, yaptırımlarda Türkiye’ye muafiyet tanınması konusunda, “Bize yazı gelmedi, duyumlarımız var” ifadesini kullandı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bakanlığının 2019 Yılı Bütçesinin görüşmelerine gelişinde gazetecilerin sorularını yanıtladı. Dönmez, ABD’nin İran’a yaptırımlarında aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 8 ülkeye muafiyet tanındığı konusunda haberlerin bulunduğunun anımsatılmasına, “Bize yazı gelmedi, duyumlarımız var” karşılığını verdi. ABD’nin 8 ülkeye İran yaptırımlarında istisna tanıyabileceği belirtiliyor. Bloomberg’in haberine göre, istisna tanınan ülkeler arasında Japonya, Hindistan ve Güney Kore var. ABD’nin İran’a yönelik ekonomik ve askeri yaptırımlarının ikinci bölümü 4 Kasım’da yürürlüğe girecek. Türkiye yaptırımlardan muaf tutulmak için ABD nehzinde girişimlerde bulunmuş ve İran’a yaptırımlara uymayacağını da ilan etmişti. Ancak Bakanında belirttiği gibi şimdiye kadar ABD’den bu konuda net bir yanıt alamamıştı.
DIŞ HABERLER
