1990’lardan sonra başlayan büyük kaos ortamında adeta 1800’lerin vahşi düzenine geri dönen küresel kapitalizm, özellikle metropollerin taşeronu olan ülkelerde, örgütsüzlükten de yararlanarak çalışma sürelerini zorluyor. Türkiye de bu konuda en sicilli ülkelerden biri
Hükümetlerimiz döneminde çalışma barışını, çalışma hayatında hakkaniyeti ve insana yakışır çalışma ortamlarının tesis edilmesini esas aldık ve almaya devam ediyoruz. AK Parti olarak çalışma hayatında, çalışanın teri kurumadan hakkının verilmesi temel prensibiyle hareket ediyoruz…
AKP’nin son seçim beyannamesinin “çalışma hayatı” bölümü, bu cümlelerle başlıyor ama iş çalışma süreleri ve iş cinayetleri alanına gelince gerçekler bu sözleri pek desteklemiyor. Uzun çalışma sürelerinin düşürülmesi dünya ölçeğinde yeniden tartışılırken, gelişkin Avrupa ülkeleri ile büyük şirketlerin taşeronu olan çevre ülkeler arasındaki uçurum giderek derinleşiyor ve Türkiye de bu ülkeler arasında yer alıyor. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) yaptığı araştırmaya göre düşük ve orta gelirli ülkelerin çalışma saatlerinin uzunluğu diğerlerine göre daha fazla. Düşük maaşlı çalışma, serbest meslek çalışanlarının toplama oranı, iş güvenliği ve o ülkenin kültürel yapısı, ülkeler arasında farklılıkları yaratan başlıca faktörler. OECD’nin 2017’de yayımladığı İstihdam Görünümü Raporu’na göre ise, 38 OECD ülkesi arasında en uzun çalışanlar listesinde ilk beş sırayı; Meksika, Kosta Rika, Güney Kore, Yunanistan ve Rusya alıyor. Türkiye’nin 14’üncü sırada olduğu bu listede, Güney Kore ve Rusya gibi “zengin” ülkeler var gibi görünse de aslında bu görünen zenginlik, zaten yoğun bir emek sömürüsünün eseri.
Asya, Afrika, Ortadoğu…
Öte yandan, Asya ülkelerinin yüzde 32’sinde haftalık çalışma saatlerine ilişkin bir üst sınır bulunmuyor. Bu yüzde 29’unda ise üst sınır haftalık 60 saat ya da daha uzun. Kıtada sadece ülkelerin yüzde 4’ü ILO ve diğer uluslararası kuruluşların çalışma saatini maksimum 48 ile sınırlayan standartlarına uyuyor. Amerika ve Karayiplerin yüzde 34’ünde hiçbir haftalık saat sınırı yok. ABD de “sınır tanımayan” ülkelerden. Doğru dürüst iş yasalarının olmadığı Ortadoğu’da 10 ülkeden 8’inde haftalık çalışma saati 60’ın üzerinde. Afrika’da ise her çalışandan üçünün haftada 48 saatten uzun çalıştığı ülkelerin sayısı diğer kıtalara göre çok daha fazla. Örneğin Tanzanya’da bu oran yüzde 60.
Köle şehirleri
Bazı şehirlerse çalışma saatleri konusunda birbirleriyle yarışıyor. Dünyanın en büyük finans şirketlerinden İsviçreli UBS’nin 71 şehri incelediği araştırmaya göre, haftalık 50.1 saatle Hong Kong listenin tepesinde. Onu haftalık 43.7 saatle Mumbai, 43.5 saatle Mexico City, 42.6 saatle Yeni Delhi ve 42.1 saatle Bangok izliyor. Bütün bu şehirlerin büyük tekellerin taşeron üretiminin yapıldığı kentler olması ise kuşkusuz tesadüf değil.
Yıllık izin mi? O ne ki?
Meksika haftalık çalışma saatlerinin yanında, dünyanın en zalim izin politikasıyla biliniyor. Yasal olarak ücretli yıllık izinlerin alt sınırı 10 günden daha az. Nijerya, Japonya ve Çin’deki durum da bundan farklı değil. Brezilya ise çalışanlarına en az 20-23 gün yıllık izin hakkı tanıyor. Öte yandan, örneğin Hindistan’da çalışma saatlerinin üst limiti ve yıllık izin hakkının yasal bir alt sınırı yok.
Türkiye: Daha iyi yaşamda son sıralarda
OECD’nin 35 üye ülke ile Rusya, Brezilya ve Güney Afrika’yı dahil ederek hazırladığı “Daha İyi Yaşam Endeksi” açıklandı. 38 ülke arasında en iyi yaşam endeksine sahip Hollanda çıktı. Türkiye ise listede son sıralarda. Ayrıca Türkiye haftalık 50 saat ve üzeri çalışanların toplam çalışanlara oranının en yüksek olduğu ülke çıktı. Endekse göre, Türkiye uzun çalışma süresinin yanı sıra hayattan memnuniyet açısından da OECD ülkeleri ortalamasının altında. Endekste yer alan 35 OECD üyesi ülke ile Rusya, Brezilya ve Güney Afrika’nın dahil edildiği 38 ülke arasında en iyi performans, 9,3 puanla Hollanda’ya ait. 9 puanla Danimarka ikinci, 8,9 puanla Fransa üçüncü oldu. İspanya 8,8 puan ile dördüncü, Belçika 8,6 puanla beşinci sırada yer alıyor. Türkiye’de çalışanların % 34’ü 50 saatten fazla çalışıyor. OECD’nin bu alandaki en yüksek ortalaması % 13. Erkek çalışanların % 37’si, kadın çalışanların ise % 26’sı için mesai saatleri uzun.
İş cinayeti rekoru bizde
Geçen yıl, 28 Nisan Dünya İş Sağlığı ve Güvenliği Günü nedeniyle açıklanan verilere göre, dünyada her yıl 2 milyon 300 bin kişi, dakikada 4 işçi iş cinayetlerinde hayatını kaybediyor. AKP beyannamesinde “İş kazası oranlarını düşürdük. 2002’de iş kazası oranı yüzde 1,4 iken,
2017’de yüzde 0,96 olmuştur. Ölümlü iş kazası oranı 2002’de yüz bin işçide 22 iken, 2017’de 8,9’a düşmüştür” rakamları açıklanıyor ama Türkiye ise iş cinayetlerinde Avrupa’da birinci, dünyada üçüncü sırada. AKP’nin 16 yılının ölüm bilançosu ise savaştan beten: 20 bin!
EKONOMİ SERVİSİ
