Kürtlerin Newroz’u “kurtuluşçu bir tasarımla” ele alma biçimiyle, bunun “kurtuluşçu/itiraz” mitine dönüşmesinden kaygı duyan resmi politikanın buna karşı geliştirdiği bastırma, asimile etme ya da dönüştürme çabasının bu yılda Newroz kutlamalarına damgasını vurması beklenirken, Newroz hikayesi bütün kültürlerde zalime, zorbaya karşı bir kurtuluş düşüncesinin harlandığı bir güne işaret eder. Kürtçenin Dimilkî, Kurmanci ile Soranice lehçesinde, dilde yaşanan onca etimolojik değişime rağmen varlığı değişime uğramadan ya da çok az bir değişikliğe uğrayarak “yeni” anlamına gelen “nû/new/newe” ile gün anlamına gelen “roz/roj/roc” kelimeleriyle oluşan “yeni gün” yani Newroz’un geçmişi tarihi kaynaklara göre, Asur İmparatorluğu’na uzanıyor. Yazılı kaynaklarda bol bol göndermelerde bulunan, ancak farklı farklı şekilde anlatılara sahip olan Newroz’un ilk ipuçları, Zerdüşti geleneğin kitabı olan Zende Avesta’da aydınlığın karşıtı olan karanlık, şeytani ve kötücül bir varlık olarak Azhi Dehak’ın ismine atıfta bulunulur. Azhi Dehak daha sonra Sasani kaynaklarında Newroz’un çıkışını oluşturan Dehak olarak karşımıza çıkar.
Bütün Kürt coğrafyasında “yeni bir gün” olarak kutlanan Newroz, Kürtler dışındaki uluslar tarafından İran takvimine göre 21 Mart’ta “yeni yıl” olarak kutluyor. Newroz, Kürtler dışında İran, Afganistan, Belucistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna-Hersek, Gürcistan, İran, Irak, Kazakistan, Kırgızistan, Kosova, Makedonya, Özbekistan, Suriye, Tacikistan, Türkiye ve Türkmenistan, Tataristan, Gagavuzya, Yakutistan’da yaşayan halklar tarafından kutlanıyor.
Azerbaycan
Newroz’da Azeri sanatçılar enstrümanlarıyla bayram şölenlerine katılır ve özgün Azeri halk parçalarından konserler verir. Bütün yılın bereketli geçmesi için çeşmelerden su içmek Azerilerin önemli bir Newroz geleneği. Newroz kutlamalarında ayrıca Azeri kadınları tarafından yapılan “Semenu” adlı içecek misafirlere ikram edilir.
Afganistan
Baharın gelişini önce “Mezar-ı Şerif”i ziyaret ederek karşılayan Afganlar, daha sonra kızıl güllerle dolu bir bayram töreni düzenler. Bayrağın taşınmasıyla başlayan bayram töreni, 20 dakika boyunca devam eder. Hindilerin kesildiği bu bayram gecesinde ayrıca çeşitli içecekler ikram edilir. Beyaz et barışı simgeler ve yeşil sebzelerle birlikte servis edilir. Çünkü yeşil, Afganlar için başarının rengi.
Tacikistan
“Koroni” çalan müzisyenler halkı semaha ve kutlamalara davet eder. Geleneksel kıyafetlerin giyildiği Newroz’da, Taciklerin en önemli özelliği “kum” diye tabir edilen geleneksel Kürd başlığına benzeyen ve kendilerine has bir tür başlık takarlar. Yeni yılın yeni hayatı temsil ettiği inancıyla kutlanan Newroz Bayramı’nda, kadınlar başlıklarıyla törenlerin “sultanı” gibi görünür. Horoz ve keklik dövüşü gibi yarışmalara sahne olan Newroz kutlamalarında genç Tacikler kıyasıya yarışır ve törende dağıtılan hediyeleri kazanmaya çalışır.
Kazakistan
Kazakların inancına göre Newroz baharın ve tarlalara yağacak olan bereketin sembolü. Newroz’da mavi Semerkand taşının eridiğine inanılır. “Newroz guje” adında özel bir bayram yemeği vardır. Bu yemek kışın bitişini temsil eder. Yedi çeşit tahıl ve sebzeden yapılan bu yemek misafirlere ikram edilir. “Qul tuzaq” adlı oyunlarıyla Kazaklar, kadın ve erkeklerin rekabetine sahne olan yarışmalar düzenler.
Kırgızistan
Newroz’un iki gün olarak kutlandığı tek ülke Kırgızistan’dır. Baharın ilk iki günü, yani miladi takvimde 21 ve 22 Mart günleri Kırgızlar için ikiz Newroz’dur. Kırgızistan’da kutlamalar için özel olarak “Beş Parmaq” adlı bayram yemeği yapılır ve cirit oynanır.
Türkmenistan
Bu ülkede kutlamalar genellikle yarışma şeklindedir. Horoz ve koç dövüşü, uzun koşu ve satranç gibi değişik oyunlar oynanır. Türkmen kadınları Newroz’a özel yaptıkları tatlıları herkese ikram eder. DİYARBAKIR
Özbekistan
Daha Newroz gelmeden Özbek kadınları evde büyük bir bahar temizliğine girişir. Yeni yılda can bulması için küçük taşları gökyüzüne doğru fırlatan Özbekler, bayram törenlerini genç erkeklerin çeşitli spor dallarında yarıştığı bir şölene çevirir.
İran
İran’da da Newroz öncesi kapsamlı bahar temizliği yapılır. Yedi tepsiyle süslenen büyük bir sofrada yedi farklı yemek ikram edilir. Yedi yemeğin de adı “S” harfiyle başlar. Ayın 13. günü mesire alanlarına gidilerek piknik yapılır, oyunlar oynanır ve geleneksel halk danslarıyla akşam saatlerine kadar eğlenceler düzenlenir.
DIŞ HABERLER
