HDP Kadın Meclisi, eşbaşkanlık sistemiyle ilgili bir dosya yayımladı. Kayyumların kadın kazanımlarına yönelik saldırılarına dikkat çekilen çalışmada, eşbaşkanlık sisteminin iktidarı dağıtma ve cinsiyetçiliğe son verme mekanizması olduğuna vurgu yapıldı
Halkların Demokratik Partisi (HDP) Kadın Meclisi, Diyarbakır’da “Eşit Temsiliyet ve Eşit Katılım için Eşbaşkanlık” başlığıyla hazırlanan eşbaşkanlık dosyasını tanıttı. Hazırlanan dosyada, HDP’nin yerel yönetimler anlayışının demokratik, ekolojik ve kadın özgürlükçü ayakları üzerine kurulu olduğuna dikkat çekildi.
Tekleşmiş iktidarı dağıtmak
Kadınların her kademede eşit temsil edildiği ve bütün hizmet politikalarında karar alma düzeyinde yer aldığı belediyelerinde, kadın belediyeciliğinin pratikleştiğine dikkat çekilen dosyada, “Kadın belediyeciliğinde eşbaşkanlık sistemi esas olarak uygulanmaktadır. Eşbaşkanlık ve eş temsilliyet, köklü ve uzun soluklu kadın mücadelelerinin yerel yönetimler alanında kazanımı sonucunda uygulamaya konulmuştur. Eşbaşkanlık, kadınların politika üretme ve uygulama süreçlerinde toplumsal cinsiyet eşitliği ve özgürlüğü esas alınarak eşit temsilin sağlanması amacıyla inşa edilmiş bir sistemdir. Eşbaşkanlık sistemi, yönetim mekanizmalarında erkek egemen iktidarla mücadele etme ve cinsiyetçiliğe son verme, tekleşmiş iktidarı dağıtma ve sonlandırma amacıyla da hayata geçirilmiş bir uygulamadır” denildi.
Eşbaşkanlığa yasal güvence
HDP Kadın Meclisi hazırladığı dosyada, eşbaşkanlık sisteminin uygulamaya sokulduktan sonraki süreçte nasıl işlediğini, halkın verdiği desteği ve uğradığı saldırıları ana başlıklarıyla ortaya koydu. Sunulan deklarasyonda şu maddeler yer aldı:
* Dünyada yerel yönetimlerde eşbaşkanlık uygulanan tek parti olmaya devam edeceğiz.
* Türkiye’de 1930’dan başlayarak 2009 yerel seçimlerine kadarki süreçte sadece 85 kadın belediye başkanı olarak seçildi. Kota ve pozitif ayrımcılık ile birlikte, 1999 yerel yönetimler seçimlerinde HADEP ile 3, 2004’te DTP ile 9, 2009’da ise yine DTP ile 15 belediyede kadınlar başkan olarak seçildi. 2014 yılında ise BDP’nin 102 belediyesinin 96’sında eşbaşkanlık sistemi hayata geçirildi. 2006 yılından itibaren HDP’nin geleneğini aldığı siyasi partilerde uygulanan eşbaşkanlık sistemi, 2013 yılında yasal güvenceye kavuşmuştur. Bu yasa böylece kadınların eşitlik mücadelesinin önemli bir kazanımı olarak hayata geçmiştir. Öte taraftan, 2014 yılında HDP bileşeni olan BDP, eşit temsiliyete dayalı eşbaşkanlık sistemi ile yerel yönetimler seçimlerine girmiştir. Hâlihazırda yerel yönetimlerde eşbaşkanlığı uygulayan HDP, dünyada yerel yönetimlerde eşbaşkanlığı uygulayan tek parti olmaya devam etmektedir.
Halktan onay aldı
* Eşbaşkanlık, merkezileşmenin karşısında inşa edilen kolektif iradenin açığa çıktığı bir sistemdir. Benzer şekilde bu sistem, yalnızca kadınların ve erkeklerin temsilini değil, iktidarın merkezciliğini dağıtmak ve tekelciliğe karşı mutabakata dayalı karar almayı yerleştirmeyi amaçlar, eşbaşkanlık aynı zamanda gücün merkezde ve erkeklerde toplandığı bir siyasi anlayışa karşı yerel/yerinde/adem-i merkeziyetçi yönetim anlayışıyla, siyaseti halkın katılımına açık bir yapıya kavuşturmaktadır.
* Bu sistemle, kadınların siyasete eşit katılımının sağlanması amaçlanmış, eşbaşkanlığın yasal güvenceye kavuşmasıyla Barış ve Demokrasi Partisi (BDP), parti tüzüğüne eşbaşkanlık sistemine ilişkin madde ekleyerek, pratikte uygulanan sistemi resmiyete kavuşturmuştur. 2006 yılından beri pratikte yürürlükte olan uygulama, halk tarafından benimsenmiş, 2014 yerel seçimlerinde ise yüksek oy oranları ile halktan onay almıştır. Ayrıca belediye ve il genel meclislerinde fermuar sistemi uygulayarak, meclislerde de eşit temsiliyeti sağlamaya çalışmıştır. Eşbaşkanlık yerel yönetimlerdeki hakim erkek egemen siyasetin temellerine esaslı bir müdahale ve dönüştürme aracı olarak bir toplumsal özgürlük projesidir.
* Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) 1999’daki yerel yönetim seçimlerinde pilot bölge olarak belirlediği üç ilçedeki (Doğubayazıt, Kızıltepe, Derik) seçimlere pozitif ayrımcılık ilkesi temelinde ‘Pilot Kadın Belediye Başkanlıkları Belirleme’ yöntemiyle kadın belediye başkan adaylarıyla girdi ve bu üç ilçede kadınlar belediye başkanlığını kazandı. Bu dönemde ilk kadın danışma merkezi Doğubayazıt’ta açıldı.
‘Cinsiyete duyarlı bütçe’
* Van Bostaniçi ve Diyarbakır Bağlar’da ilk ‘Kadın Kooperatifleri’ kuruldu. Belediyelerin sendika sözleşmelerine ilk defa kadın başlığı eklendi. Bu tarzda ilk sözleşme dönemin Küçükdikili Belediye Başkanı Leyla Güven tarafından hazırlandı. 2009 yılında BDP yerel seçimlere kota sistemiyle girmiş ve 15 il ve ilçede kadınlar belediye başkanlığı kazanmıştır. Böylece bu dönem kadın kazanımları daha da artmıştır. Bu dönem: Kadın stratejik planları hazırlandı. Belediye bütçeleme çalışmalarına ‘toplumsal cinsiyete duyarlı bütçe’ eklendi.
* Kadın dayanışma merkezlerinin ve kadın sığınma evlerinin sayısı arttı. Alo Şiddet Hatları kuruldu. İlk Adım İstasyonları kuruldu. Kadın Politikaları Daire Başkanlığı ve Kadın Politikaları Müdürlüğü ve bunlara bağlı, Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Birimi, Kadın Eğitimleri Birimi ve Kadın Ekonomisini Güçlendirme Birimi gibi birimler oluşturuldu. Çok dilli kreşler açıldı. Mor Satış Noktaları hayata geçirildi. Belediye Kadın Meclisleri kuruldu. Yerel Yönetimler Kadın Akademileri oluşturuldu. Kooperatifler kuruldu. Kadınlara yönelik kültür sanat faaliyetleri, yapıldı.
Kadın daire başkanlıkları
* Belediyeler bünyesinde Diyarbakır, Van ve Mardin’de ‘Kadın Politikaları Daire Başkanlıkları’ ve il, ilçelerde de ‘Kadın Politikaları Müdürlükleri’ oluşturuldu. Van, Diyarbakır, Bağlar ve Akdeniz Belediyeleri bünyesinde Kadın Sığınmaevleri açılmış, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nde ‘İlk Adım İstasyonu’ ve ‘Alo Şiddet Hattı’ kurulmuştur. Yine 43 belediyemizde Kadın Merkezleri açılmıştır.
* Belediyelerin, karar alma süreçleri kolektifleştirilerek, ‘Belediye Kadın Meclisleri’, ‘Kadın Kurulları’ ve ‘Kadın Koordinasyonları’ oluşturuldu.”Tutuklanan
eşbaşkanlar
2016 yılından itibaren belediyelerimizin, kadın politikalarına yönelik yeni bir ideolojik saldırı konsepti devreye kondu. Bu saldırılarla eşbaşkanlık sistemimiz hedef alınmıştır. 11 Eylül 2016 tarihinden 25 Mart 2017 tarihine kadar 95 DBP’li belediyeye kayyum atanmıştır. Kayyum atamalarıyla, DBP belediyelerinin kurumsallaştırmaya çalıştığı kadın belediyeciliği yok edilmeye çalışılmıştır. Kadın merkezleri ve sığınaklarının tamamına yakını kapatılmıştır.
Kapatılmayan merkezler ise tamamen işlevsizleştirilmiştir. Kadın politikaları müdürlükleri kapatılmıştır. Kapatılan kadın merkezlerine başvuru yapan, buralardan danışmanlık hizmeti alan ve sığınaklardan faydalanan kadınların bilgilerine el konulmuş ve bu bilgilerin büyük çoğunluğu teşhir edilmiştir.
31 Mart yerel seçimlerinden bir hafta sonra, Yüksek Seçim Kurulu, HDP’li belediyelerin eşbaşkanlarına ve belediye meclis üyelerine, KHK’li oldukları gerekçesiyle mazbata verilmemesini kararlaştırmıştır. KHK gerekçesi ile Diyarbakır, Hakkari, Edremit, Çaldıran belediye eşbaşkanlarımıza mazbataları verilmedi. KHK gerekçesi ile mazbatası verilmeyen 11 kadın meclis üyemiz bulunmaktadır.
31 Mart 2019 yerel seçimlerinin ardından 19 Ağustos tarihinden itibaren Diyarbakır, Mardin ve Van Büyükşehir Belediyeleri başta olmak üzere 45 HDP’li belediyeye yeniden kayyum atanmıştır. 41 kadın belediye eşbaşkanımız bu süreçte görevden uzaklaştırılmıştır. 21’i gözaltına alınmış, 16 eşbaşkanımız tutuklanmıştır. Hâlâ 9 kadın belediye eşbaşkanı tutuklu, 4 kadın eşbaşkanımız ise ev hapsindedir.”
DİYARBAKIR/JINNEWS
