Yaşamını yitiren ABD vatandaşı, antropoloji profesörü ve yazar Kürt dostu David Rolfe Graeber’i, The New York Times’da yayımlanan makalesi ile anıyoruz
David Graeber*
Mehmet’le ilk Londra’da, yaşadığım yerde Kürtlerin düzenlediği bir protesto eyleminde tanıştım. Suriyeli Kürtlerin yaptığı gibi doğrudan demokrasi yöntemlerine ilgim olduğu için oraya gitmiştim. Topluluğun kenarında, gizlenmiş gibi dururken birden Mehmet gelip kendisini tanıştırdı. Onu, sonradan herkesin öyle adlandırdığını anladığım şekilde; kibar ve mütevazıydı, her nasılsa hayata sığmayacak kadar çok, onlarca proje, film, makale, etkinlik ve siyasi faaliyet yürütürdü.
İnsanlara anlatmalıyım
Şimdi düşünüyorum da son projesini, Kürdistan’daki çatışma ile ilgili yazdıklarını, insanlara anlatmalıyım; böylece sahneyi biraz daha gerçekçi görebiliriz. O bunları, herkesin gönlünü kazanacağının bilindiği bağımsız bir Kürt devleti fikrinin etrafında gelişen komşu Irak Kürdistan Bölgesi’nde gerçekleştirilecek bir referandumun gölgesinde yazıyordu.
Fakat Suriye’de Mehmet’in temsil ettiği Kürt hareketi, Irak’taki Kürtler için başka bir vizyona sahipti: Devlet sınırlarını değiştirmeyi değil, onları tabiri caizse yok saymayı ve toplum seviyesinde bir taban demokrasisi oluşturmayı amaçlıyorlardı. Kürt savaşçıların IŞİD’e karşı Suriye’deki kentlerde verdiği mücadelenin, daha az yerine, daha çok sınır ve bölünme anlamına geldiğinin düşünülmesi Mehmet’i kahrediyordu.
Özyönetim modeli
Batılı haber ajanslarında sıklıkla Kürtler homojen bir toplum olarak sunulur ve özellikle son zamanda Irak Kürdistan Bölgesi’ndeki referandum dolayısıyla Suriyeli Kürtler geri planda kalmıştı. Fakat bu iki bölgedeki Kürtlerin epey farklı siyasi yapıları var. Suriyeli Kürtler Araplarla, Süryanilerle, Hıristiyanlarla ve diğerleri ile Rojava (ya da daha resmi şekliyle Kuzey Suriye Demokratik Federasyonu) dedikleri, Suriye’nin kuzey kesimindeki bölgede koalisyon kuruyor.
Onlar kendileri ve Rojava’daki ‘diğerleri’ için çoğulcu, demokratik özyönetime dayanan bir sistem istiyor ve aslında Irak referandumunun öngördüğü milliyetçi projeyi terk etmiş oluyor. Mehmet’in de dediği gibi, “Yeni bir devlet yaratmak değil, devrim yaratmak istiyoruz: Eğitimli, modern, öz bilinçli, gerçek demokrasinin uygulandığı. Bize bölücü demekten vazgeçin!”.
Konfederalizm
Neden ayrılık, Irak Kürdistan Bölgesi yetkililerinin istediği bir ülkeden diğerine ticaret yapamamak mı? “Bağımsızlığa adanan çok savaş oldu” yazmış Mehmet, “Fakat bir devlet olarak tanınmak, Irak’taki Arap çocukların, Libya’daki Afrikalı çocukların, ya da yıllardır ölen Suriyeli çocukların kaderini değiştirecek mi? Hayır.” Ona göre bölgenin çoğunlukla Birinci Dünya Savaşı’nın ürünü olan sınırları, etnik ve dini çatışmaları tahrik etti ve bölünmüş insanları ekonomik sömürüye uygun hale getirdi.
Mehmet, Suriyeli Kürtlerin demokratik konfederalizm denen, “eğitimli ve ekolojik olarak sürdürülebilirliği sağlayan” bir topluma vurgu yapan, komşu seviyesinden başlanarak doğrudan demokrasinin uygulandığı modele inanıyordu. Bunun Kürtlere ve diğer etnik gruplara varolan sınırlar içerisinde de gerçek özyönetimi uygulama şansı vereceğini, eğer sınırlar değişirse tüm kesimlerin temsil edilemeyeceğini düşünüyordu.
Zaferlerin bedeli
Mehmet Kürdistan’ın kendi kelimeleri ile “Suriye ve Irak’ı cehenneme çeviren ve buranın dışında da milyonlarca hayatı tehdit eden cihadçı IŞİD’in yükselişi” ile “büyük bir kriz”e tanıklık ettiğine inanıyordu. Sadece demokratik bir hareketin ve onun efektif silahlı güçlerinin, YPG ve YPJ’nin bunu durdurabileceğini düşünüyordu, ve bugün Rakka’da dediği gibi de oldu.
“Fakat bu zaferlerin büyük bedelleri olur” demişti Mehmet. Ve bu doğru, unutulmamalıdır ki Batı IŞİD’in saldırılarından korkarken, binlerce genç Kürt onlara karşı savaşta hayatını kaybetti. “Neden?” diye sormuştu Mehmet, “Bu kadar kendini feda eden insan, medyada hak ettiği değeri bulmuyor?”.
İnsancıl bir düzen
IŞİD Rakka’dan kovulduğunda ne olacak? Batılı liderler, cidden Suriyeli insanların IŞİD gittikten sonra ne ile baş başa kalacağını umursuyor mu? “Suriye, eğer gerçekten çok etnisiteli ve dinli bir toplum inşa edilmezse savaş yuvası olarak kalmaya devam edecek” yazmıştı Mehmet. Onun ve bir parçası olduğu hareketin bölge için tek bir umudu vardı: “Sadece insancıl bir düzen içinde, insanı odağa alan insanca sosyal yapılarla, insan olarak yaşayabiliriz”. İşte bu, yarattıkları sistem.
Bunun haricinde Suriye’deki Kürt hareketinin temsilcileri, geçtiğimiz yıllarda Cenevre’deki barış konuşmalarına Türkiye ve İran’ın itirazları dolayısıyla çağrılmadı. Ve ABD, tabii ki onlara ihtiyacı olduğunda Kürt savaşçıları desteklerdi, Türk müttefikleriyle diplomasi sıkıntısı yaşamamak için onlarla arasına mesafe koydu. Üstüne Türkiye Suriyeli Kürtlere “terörist” dedi ve IŞİD’e odaklanan güçlere nedensiz saldırılar düzenledi.
“Eğer bu devam ederse” diyor Mehmet, “Irak Kürdistan Bölgesi’nin referandumu gibi, müzakereler ülkelerin sınırlarını ve modeli aşacak, daha çok bölünme yaşanacak, daha çok duvar ve nefret olacak; hatta IŞİD’e karşı savaşanlar, değişik bir model ve toplum düzeni sunanlar dahi dışlanacak”.
Şimdi Mehmet, Ortadoğu’da, sonuçta bütün insanlıkta, değişik bir vizyon yaratmak için hayatını feda edenler kervanına katıldı. O, Londra’dan Suriye’ye, bu amaç için YPG saflarında gazeteci ve belgeselci olarak çalışmak için gitmişti, Rakka’da IŞİD’in düzenlediği bir saldırıda hayatını kaybetti.
Onu tanıyanlar, ne kaybettiğimizi çok iyi biliyor. Suriye’de onun görüşünü paylaşan diğerleri ise hala barış görüşmelerinin dışında bırakılıyor. Belki de her zaman demokrasiden ve kadın haklarından söz edip bunları savaşların ve dolayısıyla bir sürü insanın hayatını kaybedişinin, acı çekişinin yeni nedeni olarak lanse edecek gülünç politikacılar olacak. Fakat Batılı olan ve içtenlikle bu görüşleri destekleyenler olarak bizim, Mehmet’in ve kan ve gözyaşı ile sulanan bölge için yeni bir umut yaratmaya çalışırken hayatını kaybeden binlerce kişinin ardından, bu durumu değiştirmek için hükümetlerimize baskı yapmamız gerekiyor.
Kaynak: The New York Times
Çeviri: Ezgi Gül
