Ne kadar ‘renkli’ ve tuhaf bir ülkede yaşıyoruz! Savaş karşıtı bir aktivist olan dünyaca ünlü bir yazarın en ünlü kitabı -ancak 100 yıl sonra- Türkiye’de ilk kez yayınlanabiliyor: Savaşa Karşı Savaş!
Bu kitap, ömrünü savaş karşıtı müze kurmaya adamış Ernst Friedrich’in en önemli eseridir. Susan Sontag’ın “Fotoğraf sanatının şok terapi formunda sunulmuş hali” diye nitelediği bu kitap, Alman tıbbi ve askeri arşivlerinden alınmış savaşa ait çarpıcı 180’den fazla fotoğraflara Ernst Friedrich’in eklediği yazılarla tüm insanlığa bir uyarı, bir mesajdır.
Nispeten “bakılabilir” başlayan fotoğraflar “Savaşın Yüzü” bölümüyle kendini artık “bakılamayan” fotoğraflara bırakır. Çürümeye bırakılmış cesetlerin, yanmış bedenlerin ve savaşın asıl yüzüne ait diğer fotoğrafların, bir zamanların “övgüye layık hizmetleri” olduğunu ve bugün de öyle olabileceğini unutmamamız ve önüne geçmemiz için bu kitabı yanınızda taşıyın, açın ve gösterin: “Savaş budur!” İnsan, bu suçları vatanseverlik adı altında gururla ve neşeyle işledi; çürüyen cesetlerden biri olmamanız ya da çocuklarınızın öyle olmaması için bu çağrıya kulak verin: Savaşa Karşı Savaş!
İşte bu ‘efsanevi’ eser, yayınlanışının 100. yılında dört dilli evrensel formatını koruyarak ilk kez Türkiye’deki okurla buluşuyor. Kitabı bin adet bastıran ve ikinci baskını yapmayacağını açıklayan Oku Yayınevi, Kırklareli’de yayıncılığa yeni başlayan ve henüz sadece üç kitap yayınlamış olan bir kafe-kitabevi. Pazar ve pazartesi günleri kapalı olan ve diğer günler de öğleden sonra açılan kitabevine Kırklareli’deki okurların ilgisi ne düzeyde bilemiyorum ama 100 yıl sonra da olsa, “Savaşa Karşı Savaş” kitabını Türkçeye kazandırdıkları için teşekkür etmemiz gerekiyor sanırım.
Ernst Friedrich Kimdir?
Ernst Friedrich, 25 Şubat 1894 günü Breslau’da (şimdiki adı Wroclaw) saraç bir baba ve çamaşırcı bir annenin 13 çocuğunun en küçüğü olarak doğdu. Daha ilk yıllarında sosyalist gençlik hareketine ilgi duydu. 1911’de matbaacılık çıraklığını bıraktıktan sonra Sosyal Demokrat Parti’ye (SPD) üye oldu.
SDP, savaş harcamaları için para toplanmasını mecliste desteklediği için partiden ayrıldı. Birinci Dünya Savaşı çıktığında savaşa gitmeyi reddettiği için Akıl Hastanesi’ne yatırıldı. Daha sonra ordunun faaliyetlerini sabote ettiği için hapse atıldı.
Ernst Friedrich, 100 binden fazla insanın 31 Temmuz 1921’de katıldığı savaş karşıtı mitingte konuşmacı olarak yer aldı. 1924 yılında en bilinen kitabı “Savaşa Karşı Savaş”ı yayınladı. 1925 yılında dünyanın ilk savaş karşıtı müzesini açtı. Evi ve müzesi savaş karşıtlarının buluşma noktası oldu.
Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht’in “Özgür Sosyalist Gençlik” örgütüne üye oldu. Spartakistlerin ayaklanmasına katıldı. Bu ayaklanmanın bastırılıp, önderlerinin öldürülmesinden sonra “Özgür Gençlik” isimli bir örgüt kurdu ve 1927 yılına kadar bu örgüte ait bir dergi çıkardı.
1933 yılında Nazilerin SA güçleri müzesine saldırdı ve Friedrich tekrar tutuklandı. Serbest bırakılınca, 1936 yılında Belçika’ya geçti ve orada da bir savaş karşıtı müze açtı. 1940 yılında, bu müze de Alman işgalciler tarafından yok edildi.
Bu sefer Fransa’ya gitti. Orada da Nazi işbirlikçisi Vichy hükümeti tarafından tutuklandı. 18 ay sonra hapisten kaçmayı başaran Friedrich, Fransız Direnişine katıldı. Fransa’nın kurtuluşundan sonra Fransız vatandaşı ve Sosyalist Parti üyesi oldu.
Almanya’dan aldığı tazminatla Friedrich, Paris yakınlarında bir toprak parçası satın aldı ve burada Alman ve Fransız gençlik gruplarının buluşabileceği bir barış ve uluslararası anlayış merkezi kurdu. Ernst Friedrich, 2 Mayıs 1967 günü Le Perreux sur Marne’de öldü.
1982 yılında, Berlin’deki müze torunu tarafından yeniden açıldı ve halen ziyaret ediliyor. Günümüzün Savaş Karşıtı Müzesi, Ernst Friedrich’i ve onun müzesinin hikayesini çizelgeler, slaytlar ve filmlerle hatırlatıyor.
