Irak’ta İran’a yakın Nuri Maliki’nin başını çektiği Şii partilerden oluşan Koordinasyon Çerçevesi Grubu’nun Muhammed Şiya el-Sudani’yi başbakan adayı göstermesine itiraz eden Mukteda Sadr liderliğindeki Sadr Grubu destekçileri, Yeşil Bölge’deki parlamento binasına bastı
Irak’ta ABD ve İran etkisinden uzak durmaya çalışan Şii lider Mukteda Sadr dışındaki bütün Şii tarafların çatısı altında toplandığı Koordinasyon Grubu’nun Muhammed Şiya el-Sudani’yi başbakan adayı göstermesi Meclis baskınıyla sonuçlandı.
Mukteda es-Sadr yanlıları, Şii çatı kuruluş Koordinasyon Çerçevesi’nin başbakan adayı Muhammed Şiya es-Sudani’yi 27 Temmuz 2022’de başkent Bağdat’ta protesto etmeye başladı. Protestocular bir süre sonra korunaklı elçiliklerin bulunduğu Yeşil Bölge2ye yöneldi.
Önemli silahlı gücü (Mehdi Ordusu) olan Şiilerden oluşan Sadr Grubu destekçisi binlerce kişi 27 Temmuz 2022 gecesi başkent Bağdat’taki ünlü Tahrir Meydanı’nda toplandı. Hükümet konakları ve yabancı misyonların yer aldığı korunaklı Yeşil Bölge’ye giden Cumhuriyet Köprüsü’nü geçen protestocular, bazı beton blokları yıkarak Yeşil Bölge’ye girerek parlamento binasını bastı. Binlerce kişi parlamento ve odaları işgal etti. Irak pbayrakları, Sadr posterleri açıldı. Zaman zaman protestocuları dağıtmak için devlet güçleri, göz yaşartıcı gaz kullanırken, havaya ateş açtı.
4 kişi yaralandı
Devlet güçlerinin protestoculara açtığı ateş sonucu 4 protestocu yaralandı. Bir süre sonra protestocuları engelleyemeyen askerler parlamento içinde göstericileri iknaya çalıştı.
Parlamentoya baskın Şiiler için kutsal kabul edilen Muharrem ayına denk geldi.
‘Muharrem devrimi’
Gece Mukteda Sadr dijital hesabında yaptığı açıklamada, yolsuzluğa karşı maksadın hasıl olduğunu kaydetti.
D destekçilerine evlerine geri dönmeleri çağrısında bulunan Sadr “Bu Muharrem devrimdir, reform ve yolsuzluğa karşı bir devrimdir. Mesajınız ulaştı ve yolsuzları korkuttunuz. İki rekat namaz kılın ve evlerinize geri dönün” dedi.
Sadr’ın çağrısı üzerine parlamento boşaltıldı.
Nuri Maliki’nin görüntüsü tartışma yarattı
Protesto gösterilerinin ardından Koordinasyon Çerçevesi’nin en etkili ismi Irak eski Başbakanı Nuri Maliki’ye ait iki ayrı fotoğraf paylaşıldı. Fotroğraflar silahlı gözdağı veriyordu. İlk fotoğrafta ofisinde olduğu anlaşılan Maliki elinde AK-47 silah ile ikinci fotoğrafta ise Yeşil Bölge’de bir grup silahlı koruma ile elinde M-4 silah otomatik silah ile görüldü. Maliki’nin silahlı fotoğraflarının protesto gösterileri esnasında ve sonrasında çekildiği iddia edildi.
İsmail Kaani Bağdat’ta mı?
Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr’ın taraftarlarına yaptığı protesto çağrılarının ardından İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Genel Komutanı İsmail Kaani’nin Bağdat’a geldiği ve protesto gösterilerinin ardından Koordinasyon Çerçevesi bileşenleriyle toplandığı iddia edildi.
İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Genel Komutanı Kasım Süleymani 3 Ocak 2020 tarihinde Irak’ın başkenti Bağdat’ta ABD tarafından Bağdat Uluslararası Havaalanı yakınlarında öldürülünce yerine İsmail Kaani geçmişti. Irak, Yemen, Lübnan ve Suriye’deki iç savaşı ve siyaseti Kasım Süleymani dizayn etmeye çalışıyordu. Rusya Başkanı Valdimi Putin’i Suriye iç savaşına dahil olmaya da Süleymani’nin ikna ettiği kaydediliyordu.
Sandalye sayıları
10 Ekim 2021 seçim sonucuna göre Sadr Grubu’nun 73, KDP’nin 31 ve Sünni Egemenlik Koalisyonu’nun da 60’dan fazla vekili bulunuyordu.
Siyasi kriz aşılamayınca, hükümet kurulamayınca mustafa Kazimi başbakanlığı sürdürüyordu. Yolsuzluk ve yoksulluk nedeniyle öfke de birikiyordu. Kriz aşılamayınca Şii lider Mukteda es Sadr, 12 Haziran 2022’de yaptığı yazılı açıklamada kendilerine bağlı milletvekillerinden istifalarını Irak Meclis Başkanlığı’na sunmaları çağrısı yaptı.
Çağrı üzerine Sadr Grubu’na bağlı milletvekilleri 13 Haziran 2022’de dilekçelerini sunarak istifa etti. Yani Sadr grubu sinei-millete döndü. Mukteda Sadr’a bağlı milletvekillerinin istifa edip sine-i millete dönmesi sonrası Irak Parlamentosu yeni parlamenterleri 23 Haziran 2022de seçti.
Kim nerede duruyor?
Yoksulluk, yolsuzluk, İran ile ABD’nin siyaset üstündeki oyunları, Haşdi Şabi etkisi, Türkiye, Suudi Arabistan gibi ülkelerin girişimleri, Hewler ile Bağdat arası petrol geliri çekişmeleri gibi nedenlerle Irak’ta istikrar sağlanamadı.
Türkiye, federe Kürdistan’daki üslerini artırdı.
Rusya-Ukrayna Savaşı da alevlenince Türkiye ile KDP, petrol ve doğalgaz ilişkilerini ABD ve AB desteğiyle artırdı. Zaman zaman Türkiye, KDP, İsrail arası görüşmeler bahanesiyle İran Devrim Muhafızları, Federe Kürdistan’da petrol görüşmeleri yapan şirketi, Federe Kürdistan kentlerini bombaladı. Musul, Kerkük gibi hedefleri olan Türkiye istihbaratının KDP ve ITC (Irka Türkmen Cephesi) içindeki gücü arttı.
İran’ın da Haşdi Şabi ve Necef grupları üstünden Irak siyasei üstündeki gölgesi büyüdü. ABD’nin Ukrayna Savaşı sonrası batıda yaşanan enerji tedariki krizini aşmak, Rusya’ya petrol-doğalgaz bağımlılığını azaltmak için Türkiye’nin Irak içindeki faaliyetlerine yol vermesiyle, ABD’nin iran etkisini azaltmak için kendine bağlı yönetim oluşturmaya çalışmasıyla kriz derinleşti.
Seçim sonrası Irak
Irak’ta 10 Ekim 2021’de yapılan parlamento seçimlerinde Sadr hareketi birinci çıktı. Ancak hükümet kriz aşılamadı. Başbakan ve cumhurbaşkanı üzerinde uzlaşma sağlanamadı. Geçmiş anlaşmalar gereği cumhurbaşkanlığı Kürtlerde veriliyordu, Kürtler arası anlaşmada da Federe Kürdistan Başkanlığı KDP’de, Irak cumhurbaşkanlığı YNK’ye veriliyordu.
Ancak “Vatanı Kurtarma İttifakı” kuran Sadr Hareketi, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Sünni Egemenlik Koalisyonu farklı bir Cumhurbaşkanı adayı çıkardı. Diğer İran yanlısı Şii partilerin oluşturduğu Koordinasyon Çerçevesi Koalisyonu’nun başını ise eski başbakanlardan Nuri Maliki çekiyordu. İki grup da farklı cumhurbaşkanı ve farklı başbakan çıkarınca ipler iyice gerildi.
Nuri Maliki’nin Temmuz 2022’de internete düşen kasetleri tartışmayı ve krizi yeniden alevlendirdi. Maliki, Sadr ile ilgili sert ifadeler kullanıyordu.
İttifaklarda kimler var?
Sadr Grubu, KDP ve Sünni es-Siyade Grubu (Sünni Egemenlik Koalisyonu), “Vatanı Kurtarma İttifakı” kurmuştu. Mukteda Sadr, Sünni Egemenlik İttifakı lideri ve Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi, KDP Lideri Başkanı Mesud Barzani ittifakın isimleri arasında yer aldı. KDP Irak cumhurbaşkanlığı için YNK’ye karşı aday çıkarmış, kriz büyümüştü. Vatanı Kurtarma İttifakı, Başbakanlık için Cafer Sadr’ı ve Cumhurbaşkanlığı için ise Kürdistan Bölgesi İçişleri Bakanı Reber Ahmed’i desteklediğini duyurdu.
Diğer Şii partiler ise Koordinasyon Çerçevesi Koalisyonu oluşturmuştu. Bu ittifakta Nuri el-Maliki Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki, Fetih Koalisyonu lideri Hadi el-Amiri, Asayib Ehlil Hak Hareketi lideri Kays el-Hazeli, Ulusal Hikmet Akımı lideri Ammar el-Hekim ve Nasr Koalisyonu lideri Haydar el-İbadi gibi isimler yer aldı. Vatanı Kurtarma İttifakı’nın adaylarını tanımadılar.
Hewler’e 13 Mart 2022 saldırısı
İran son aylarda başkent Hewler’i sık sık bombaladı. 13 Mart 2022 günü saat 1.00 sıralarında Hewler’e (Erbil) füzeler yağdırıldı. Füzeler ABD’nin Hewler (Erbil) Başkonsololuğu yakınları ile Mele Omer Köyü ve çevresine isabet etti. Türkiye, İsrail, KDP yönetimi ve enerji işleri yapan KDP’li iş insanı, KAR Grubu’nun (KAR GROUP) sahibi Baz Kerim Berzenci’nin villaları da bombalandı. Baz Kerim Berzenci’nin ABD Konsolosluğuna yakın bir konumda bulunan villalarında, bölgedeki birkaç binada, Hewler merkezli K24 TV kanalı (Kurdistan24) binası ve stüdyosunda hasar oluştu.
13 Mart’taki Hewler’e saldırıyı İran Devrim Muhafızları üstlendi. İran resmi ajanı Mehr haberinde “Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin başkenti Erbil’de bulunan Siyonist Rejim’in gizli servisi Mossad’ın üslerine füze saldırısı düzenlendi. Iraklı bir güvenlik kaynağı, Erbil’de Siyonist Rejim casusluk servisi Mossad’a ait iki eğitim merkezinin balistik füzelerle vurulduğunu bildirdi. Almaalomah haber sitesinin Iraklı güvenlik kaynaklarına dayandırdığı habere göre, Erbil kentinde Musif Salahaddin caddesi üzerinde bulunan Mossad’a ait eğitim merkezine düzenlenen füzeli saldırıda çok sayıda Siyonist subay öldü, birkaç kişi de yaralandı” denildi. Habere göre Devrim Muhafızları Ordusu şu ifadelere yer verdi: “Sahte Siyonist Rejim’in son zamanlarda işlediği cinayetin karşılıksız kalmayacağının duyurulmasının ardından, gece saatlerinde Siyonistlere ait komplo ve kötülük merkezi, Devrim Muhafızları’nın güçlü füzeleri ile hedef alındı. Siyonist Rejim’i yine uyarıyoruz. Herhangi bir kötü eylem tekrarlanması halinde sert, kararlı ve ezici yanıt verilecektir.”
İran Devrim Muhafızları Ordusu, vurulanın İsrail üssü olduğunu ve Fateh-110 füzeleriyle imha edildiğini savundu. Bu füzelerin 300 kilometreye kadar menzile sahip Fateh-110 tipinde ve kuzeybatı İran’daki Devrim Muhafızları’na ait füze üslerinden birinden fırlatıldığı kaydedildi.
Irak Dışişleri Bakanlığı, İran’ın Bağdat Büyükelçisi İreç Mescidi’yi bakanlığa çağırarak, nota verdi.
7 Nisan 2022 saldırısı
Hewlêr’e bağlı Kewirgosk ve Rizgari beldeleri sınırları arasındaki alana da 7 Nisan 2022’de katyuşa füzeleriyle saldırı düzenlendi. Füzelerin petrol rafinerisinin yakınına düştüğü bildirildi. Füzeli saldırıda, bölgede faaliyet gösteren petrol rafinerisinin hedef alındığı kaydedildi.
Saldırılar olurken KDP’nin Başkanlığını Mesud Barzani yapıyordu. Federe Kürdistan Başkanlığı koltuğunda Neçirvan Barzani bulunuyordu. Federe Kürdistan Başbakanlığı koltuğunda ise Mesrur Barzani bulunuyordu.
BAĞDAT
