Özgür Kuzeyada
Federe Kürdistan’da (Başûrê Kurdistanê) KDP, yolsuzluk, yoksulluk, işsizliği çözeceğine, iş imkanı yaratıp yaşanabilir ücret ödemesi yapacağına Türkiye ile anlaşmalar yapıp birçok bölgeye askeri yığınaklarla meşgul olması kara delik oluşturuyordu. KDP’nin petrol ve sınır ticareti gelirlerini Rojava sınırında karakollar yapmak, burada askeri noktaları finanse etmeye harcaması yoksulluğu derinleştirip siyasi faylar patlatarak kara delikleri büyütüyordu. KDP son dönemde de kaynakları Şengal etrafına askeri yığınağa harcıyordu.
KDP yönetimi Türkiye’nin, ABD Başkanı Donald Trump ve Trump’ın ABD Suriye Özel Temsilcisi, IŞİD’le Mücadele Koalisyonu Özel Temsilcisi yaptığı James Jeffrey, Yardımcısı William Roebuck, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Kuzey-Doğu Suriye temsilcisi Zahra Bill, ABD’nin Irak İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı David Copley, ABD Dışişleri Bakanlığı Ortadoğu İşleri Sorumlusu Joey Hood, MİT Müsteşarı Hakan Fidan gibi isimlerin çizdiği rotada Irak ordusu ile anlaşıp Şengal etrafını kuşatmıştı. KDP baronlarının petrol ve sınır ticaretini aile havuzlarına kanalize etmesine Şengal kuşatması ve Rojava etrafında karakol yapımı, sevkedilen güçlerin finansmanı eklenince; Bağdat da yasal bütçe payını corona pandemisi bahanesiyle kesince maaş ödememe krizi yeniden çıkacaktı. Aralık 2020 serhıldanına, birçok kentte KDP, YNK, Yekgirtû ve İslam Cemiyeti parti ve yapıların binalarının yakılmasıyla sabrın taştığı görüldü.
Bardağı taşıran damla maaş ödemeleri krizi olsa da mesele, yolsuzluk, baskı, dış politikada yanlış ittifaklar, Rojava’ya yönelik Türkiye-SMO-ENKS hatlı çizgi, Bağdat’la 9 Ekim 2020 Şengal’i bitirme anlaşmasına varan zincir sabır taşını çatlatmıştı… İşte fay kıran enerji birikimi…
Ovaköy ve yeni petrol hattı
Ağustos 2014’te IŞİD gelince Şengal’den binlerce peşmergenin kaçışı.. KDP-YNK’nin Haşdi Şabi gelince Ekim 2017’de Kerkük’ten kaçışı. Yerel halk ve YPG desteğiyle IŞİD’den kurtarılan Şengal’in bazı yerlerine yerleşen KDP peşmergelerinin bu kez Ekim 2017’de Haşdi Şabi gelince kaçışı halk tabanında kırılmalar yaratmıştı. KDP, Türkiye, YNK de İran’ın politik aparatına dönüşmüştü.
Federe Kürdistan, Türkiye’nin Ceyhan Limanı üzerinden (890 km uzunluğundaki Kerkük-Yumurtalık Boru Hattı) petrol satılırken, topraklarında onlarca TSK ve MİT üssüne izin verildi. Türkiye üzerinden tankerlerle de petrol taşınıyordu. KDP, Türkiye’nin anti-Kürt refleksleriyle dış politikasını Kürt karşıtlığı üstünden şekillendirip batışa gitmekte olduğunu, çeşitli projeler ve pratiklerle Hewler’in özerkliğinin de altını oyduğunu fark etmiyordu. Kürt kentlerini by-pass edip Ovaköy’den sınır kapısı projesi Ankara’nın masasında. Masadaki diğer proje Kerkük-Yumurtalık Boru Hattı’na alternatif “Sünni Türk-Arap bölgesi” hatlı petrol boru hattı projesi.
KDP’nin önemli hatalarından biri; Ovaköy’den sınır kapısı açarak Musul ,Tel Afer ve Kerkük hattında Sünni alan yaratmak isteyen; Kerkük-Musul petrolü için Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru hattına alternatif boru hattı projesi peşine düşerek Kerkük-Selahaddin-Musul-Tel Afer-Duhok-Silopi-Ceyhan-Yumurtalık Boru Hattı yapıp Kerkük’ün Havana, Bay Hasan, Babagurgur, Hebaziya, Cenbure sahalarındaki petrolü kullanmak isteyen Türkiye’nin kolonisi gibi hareket etmesi oldu.
Rojava geometrisine karşıtlık
Oysa Kürdistani eksenli, ulusal birlik eksenli konseptler geliştirilebilirdi. Rojava karşıtlığı KDP tabanını eritti. Rojava geometrisi zenginleştirilebilirdi. Petrol ve doğalgaz konusunda yerel politika üretilip gelirler halk için kullanılabilirdi.
Bakın Federe Kürdistan 2006’da petrol üretimine başladı. Federe Kürdistan dünyanın sayılı petrol ve doğalgaz zengini yerler arasında. 2023’te Kürdistan Bölgesi’nde günlük 1 milyar TFC’lik doğalgaz üretme planlanıyor. Günlük 400 milyon ayak küp (TFC) doğalgaz üretiliyor. Süleymaniye ve Hewler’deki üç elektrik santraline de doğalgaz aktarılıyor. Günlük bin ton sıvılaştırılmış gaz yani LGP üretiliyor.
Açıklananlara göre ExxonMobile, BP, Shell, Chevron, Danagas, Rosneft, Gasprom, Aspect Energy, Hess, Hunt Petroleum, Murphy Oil Corporation, Afren, Gulf Keystone Petroleum, Perenco, Groundstar Resources, Niko Resources, Shamaran Petroleum, Talisman Energy, Vast Exploration, Western Zagros, Sterling Energy, MOL, OMV, Oil Search, Korea National Oil Company, Abu Dhabi National Energy Company (TAQA), Reliance Industries, DNO International, Türkiye’den Genel Enerji, Doğan Enerji ve Petoil gibi uluslararası şirketlerin bulunduğu Kürdistan Bölgesi, günlük ortalama 650 bin varil petrol ihraç ediyor.
Yüzde 30’u ve yüzde 85’i
Federe Kürdistan’ın petrol rezervi tahmini 70 milyar varil. Yani Irak’ın petrol rezervinin yüzde 30’u. Kürdistan’ın 2.8 trilyon metreküp doğalgaz rezervi de Irak’taki doğalgazın yüzde 85’i anlamına geliyor.
Enerji Politikaları Uzmanı Şalaw Abdulhalik’e göre “Güney Kürdistan, petrol rezervi açısından dünyada yedinci veya sekizinci sırada.”
Bu petrol rezervlerine Irak petrol rezervleri de eklendiğinde Irak dünya ülkeleri arasında Venezuela, Suudi Arabistan ve İran’dan sonra 4’üncü sırada bulunuyor. Irak; Rusya, Suudi Arabistan ve ABD’den sonra günlük petrol üreten ülkeler arasında da 4. sırada. Arazi yapısından dolayı da Irak; Kuveyt ve Suudi Arabistan’dan sonra petrolün en kolay çıkarılabildiği 3’üncü ülke.
Türkiye, İran, Rojava sınır kapılarından, Irak ile ticaretten de devasa gelir elde edilirken, kaynaklar Neçirvan Barzani ve etrafındaki oligarklara gidiyor.
Buna rağmen, Kürdistan Bölgesi’nde işsizlik ve yoksulluk derinleşiyor. Kürdistan İstatistik Kurumu resmi verilerine göre bile 2017 yılında Kürdistan kentlerinde işsizlik oranları Hewler’de (Erbil) yüzde 9,2, Süleymaniye 9,4, Duhok’ta yüzde 13,8 oldu. Yine inanılmayan resmi sonuçlara göre Kürdistan’ın genel işsizlik oranı 2017’de yüzde 10,1, 2018’de yüzde 9 oldu. İşçiler düşük ücretle ve ağır koşullarda çalıştırılıyor.
Verilere göre özerk bölgede yoksulluk ise yüzde 14.3 civarında.
