ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Çin’in parçası saydığı Tayvan’a inmesi üzerine Çin savaş uçakları havalandı. Çin Halk Kurtuluş Ordusu ziyaretin başlamasının ardından büyük çaplı askeri tatbikat başlattı. Rusya, ‘ziyaret provokasyon’ dedi
ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosii Asya turu kapsamında Tayvan’ı ziyaret etmesi tansiyonu yükseltti. Çin uçakları havalandırırken tatbikat da başlattı. ABD’nin Çin Büyükelçisi Nicholas Burns de Çin Dışişleri Bakanlığı’na çağrıldı.
ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi, Singapur, Malezya, Güney Kore, Japonya’yı kapsayan Asya turuna çıktı.
Pelosi’nin Tayvan’ı da ziyaret edeceği açıklamaları gerilim yaratınca 28 Temmuz’da ABD Başkanı Joseph Biden, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile 2 saatten fazla süren bir telefon görüşmesi gerçekleştirmişti. Gerilim tırmanınca Pelosi’nin ziyaretin Tayvan ayağını iptal edeceği kaydedilmiş, resmi programda yer verilmemişti. ABD’de protokolde Başkan ve Başkan Yardımcısı’ndan sonra üçüncü sırada bulunan, 35 yıldır siyasette olan Pelosi’nin Asya turunun detayları güvenlik gerekçesiyle açıklanmamıştı.
Ziyaretin olup olmayacağı tartışılırken Çin Dışişleri Bakanlığı 2 Ağustos Salı günü yaptığı açıklamada ordunun ‘yüksek alarm’ seviyesinde olduğunu duyurdu.
Ancak Joseph Biden’ın partisi Demokrat Parti’den olan Pelosi’nin içinde olduğu askeri uçak 2 Ağustos 2022’de yerel saatle 22.44’te başkent Taipei’deki Songşan Havalimanı’na indi. Çin, Pelosi’nin uçağı inmeden önce Tayvan Boğazı’na savaş uçakları gönderdi. Haberlere göre Çin ordusuna ait 21 savaş uçak Tayvan hava savunmasının kontrol bölgesine girdi.
Böylece Pelosi, son 25 yıldır adayı ziyaret eden en kıdemli Amerikalı siyasetçi oldu. Daha önce 1997’de Newt Gingrich, Temsilciler Meclisi Başkanıyken Tayvan’ı ziyaret etmişti. Uçuş trafiğini canlı olarak yayınlayan internet sitesinde Pelosi’nin uçağını 100 bine yakın kişi takip etti.
Ziyarette Pelosi’ye, Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Gregory Meeks, Gazi İşleri Komitesi Başkanı Mark Takano, Yollar ve Araçlar Komitesi Başkan Yardımcısı Suzan DelBene, İstihbarat Daimi Özel Komitesi üyesi Raja Krishnamoorthi ve Silahlı Kuvvetler Komitesi ile Dış İlişkiler Komitesi üyesi Andy Kim eşlik etti.
Parlamentoyu ziyaret
Pelosi, ilk olarak Tayvan Parlamentosu’nu ziyaret etti, burada yaptığı konuşmada adayı “dünyanın en özgür toplumlarından biri” olarak tanımladı. Tayvan Parlamentosu Başkan Yardımcısı Tsai Chi-chang ile yaptığı görüşmede ise Pelosi, “Tayvan’a dostluk içinde geliyoruz, bölgeye barış içinde geliyoruz” dedi. Pelosi, Tayvan Cumhurbaşkanı Tsai Ing-wen ile de bir araya geldi.
ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Pelosi sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “Ziyaretimiz, demokratik Tayvan’a olan desteğimizin sarsılmadığının göstergesi. Dünyanın otokrasi ve demokrasi arasında seçim yapmak zorunda olduğu bu dönemde Amerika’nın 23 milyon Tayvanlı’ya verdiği destek çok önemli” dedi.
ABD başkanlarının kongreden bütçe, ek kaynak, bazı yasalar çıkarmak için desteğine ihtiyaç duyduğu, deneyimli siyasetçi ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Pelosi’nin Tayvan ziyareti sırasında Tayvanlılardan bazıları destek gösterisi yaptı. Bazı Tayvanlılar da Pelosi’yi protesto etti.
Pelosi’ye şeref madalyası
Pelosi 3 Ağustos 2022 sabahı da 5 kişilik kongre heyetiyle Tayvan Lideri Tsai Ing-wen ile de bir araya geldi. Tsai, görüşmede, Pelosi’ye, Tayvan’daki hükümetin devamı olduğunu öne sürdüğü Çin Cumhuriyeti’nin “Uğurlu Bulutlar Düzeni” adı verilen şeref madalyası ve özel şeridini takdim etti. Tayvan lideri, Pelosi ve heyetine kritik bir dönemde Tayvan’ın yayında olduklarını somut olarak gösterdikleri ve ABD’nin Tayvan’ın kendini savunmasına desteğini ifade ettikleri için teşekkür etti. Tayvan’ın Çin’in artan askeri tehditlerine boyun eğmeyeceğini vurgulayan Tsai, “Ülkemizin egemenliğini kararlılıkla koruyacak, aynı zamanda demokrasi adına hattı müdafaayı sürdüreceğiz” dedi.
‘Yalnız bırakmayacağız’
Tayvan’ı asla yalnız bırakmayacaklarını kaydeden Pelosi, “Amerika’nın Tayvan’la dayanışması bugün hiç olmadığı kadar büyük önem taşıyor. Biz de buraya bu mesajı getirdik” dedi. Pelosi 3 Ağustos görüşmeleri sonrası Tayvan’dan ayrıldı
‘Mahvınıza yol açar’
Çin’de Devlet Konseyi’nin Tayvan İlişkileri Dairesi Sözcüsü Ma Şiaoguang, yaptığı açıklamada, “(Tayvan lideri) Tsai Ing-wen ve Demokratik İlerici Parti (DPP) otoritelerini uyarıyoruz; provokatif eylemlerle ve dış güçlerle bir olarak ‘bağımsızlık’ arayışına girmek mahvınıza ve Tayvan’ın felakete sürüklenmesine yol açar” ifadelerini kullandı. Açıklama, Pelosi ve heyetinin sabah saatlerinde Tayvan Lideri Tsai ile yaptığı görüşmenin ardından geldi.
‘Kışkırtıcı adımlar atanın ABD, Tayvan kartını oynamaktan vazgeçmeli’
Ziyaret başlamadan önce Çin Savunma Bakanlığı, ziyaret öncesi el yükseltip Pelosi’nin ziyaretinin gerçekleşmesi halinde askeri karşılık verebileceği uyarısında bulunup “Pelosi Tayvan’ı ziyaret ederse Çin ordusu boş durmayacak” demişti.
Ziyaret öncesi “Tayvan kırmızı çizgimiz” diyen Çin ziyaret olunca da ABD’nin Çin Büyükelçisi Nicholas Burns’ü Çin Dışişleri Bakanlığı’na çağırdı.
Çin resmi haber ajansı Xinhua’ya göre, Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Xie Feng, görüşmede ziyareti “güçlü bir şekilde” kınadı. Çin askeri tatbikat başlattı.
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hua Chunying, “ABD, Çin’in egemenlik haklarından doğan güvenlik çıkarlarını hafife almanın bedelini ödeyecek ve sorumluluğunu taşıyacaktır. Uluslararası camianın, kışkırtıcı adımlar atanın ABD olduğunu bildiğini düşünüyorum. Tayvan Boğazı’nda gerilim yaratan ABD, bu gerginliğin tüm sorumluluğunu da almalıdır. ABD Temsilciler Meclisi Başkanı, Tayvan’ı Amerikan askeri uçağı ile ziyaret ediyorsa, bu kesinlikle özel bir ziyaret olarak değerlendirilemez. ABD, Tayvan kartını oynamaktan tamamen vazgeçmeli, Amerikalıların verdikleri sözlerle yaptıkları aynı olmalı. ABD, Tek Çin prensibine de bağlı kalmalı.
Tayvan: İhlale yanıt verilecek
Şinhua haber ajansı ise PLA’nın 7 Ağustos’a kadar sürecek Tayvan’ı çevreleyen 6 farklı bölgede bir dizi askeri tatbikatı duyurdu. Tayvan Çin’in birkaç gün süreceğini açıkladığı askeri tatbikat planını kınadı. Savunma Bakanlığı Çin’in olası sınır ihlallerine karşılık verileceğini açıkladı.
İhracat yasağı
Çin, Çarşamba günü Tayvan’a yönelik yeni ihracat yasakları açıkladı. Tayvan’dan limon, iki çeşit balık ve kum ithalatı yasaklandı. Tayvan, ihracatının yüzde 30’una yakınını en büyük ticaret ortağı olan Çin ile gerçekleştiriyor.
Pentagon açıklaması
Pentagon Sözcüsü John Kirby, gazetecilere yaptığı açıklamada, Pelosi’nin Tayvan’a ziyaretini bir krize dönüştürmeye gerek olmadığını söyledi. Pekin’in verdiği askeri tepkiye de değinen Kirby, “ABD’nin askeri bir güç gösterisi yapmayacağını” belirtti. Ayrıca Kirby’e ABD Başkanı Biden’ın ziyareti destekleyip desteklemediği yönünde de bir soru soruldu. Sözcü bu soruya, Biden’ın Pelosi’nin ziyaret kararına “saygı duyduğunu” dile getirdi.
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Tayvan’la birleşmeyi yeniden ana gündem maddeleri arasına almış ve geçen hafta video konferans yöntemiyle görüştüğü Biden’ı, “Tayvan’ın bağımsızlığını destekleyerek ateşle oynamaması” yolunda uyarmıştı.
Rusya: Provokasyon
Çin’in müttefiklerinden Rusya ABD’yi, Pelosi’nin Tayvan ziyaretinin bölgede gerginliği artıracağı yolunda uyardı.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, Pelosi’nin Tayvan ziyaretini ABD’nin Çin’i kapsamlı çevreleme politikasının devamı olarak gördüğünü kaydetti. Bakanlığın yayınladığı açıklamada, Moskova’nın Nancy Pelosi’nin Tayvan ziyaretinin ABD’nin Çin’i kapsamlı çevrelemeye yönelik saldırgan çizgisinin ruhuna uygun açık bir provokasyon olduğu ifade edildi.
Açıklamada, “2 Ağustos tarihinde ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi Tayvan’a geldi. Bu ziyareti, ABD’nin Çin’i kapsamlı çevrelemeye yönelik saldırgan çizgisinin ruhuna uygun açık bir provokasyon olarak değerlendiriyoruz” denildi. Rusya’nın ABD’ye bölgede ve dünyada istikrarı baltalayan eylemlerden kaçınma çağrısı yaptığına dikkat çekilen açıklama “Washington’u bölgesel istikrarı ve uluslararası güvenliği baltalayan eylemlerden kaçınmaya ve artık Amerikan hegemonyasına yer olmayan yeni jeopolitik gerçekliği tanımaya çağırıyoruz” diye devam etti. Rusya Ukrayna’ya savaş açınca, ABD, Çin’in Tayvan’ı zorla ele geçirmemesi konusunda uyarmış, aksi halde güç kullanmakla tehdit etmişti. ABD, Çin’in Rusya’ya SİHA gibi etkili silah sistemleri göndermemesi konusunda uyarmıştı.
Sergey Lavrov: İçişlerine müdahale
Kamboçya’nın ev sahipliği yaptığı 55. Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) Dışişleri Bakanları Toplantısı’na katılım sağlamadan önce, cuntanın yönetime el koyduğu Myanmar’a geçen Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Pelosi’nin ziyaretini “iç işlerine müdahale” olarak değerlendirdi. Lavrov, ABD’nin eylemlerinin cezasız kaldığını belirtti. Pelosi’nin ziyaretinin rahatsızlık yarattığını belirten Lavrov, ziyaretin Çin’i kızdırmak için kasıtlı bir girişim olduğunu vurguladı.
Kuzey Kore açıklaması
Kuzey Kore Dışişleri Bakanlığı ise Pelosi’nin Tayvan ziyaretini “ABD’nin Çin’in iç işlerine akılsızca müdahalesi” olarak nitelendirdi. Müttefikleri Çin’i desteklediklerini belirten Dışişleri sözcüsü, herhangi bir dış gücün Tayvan meselesine müdahalesini şiddetle kınadıklarını dile getirdi. Devlet haber ajansı KCNA’nın aktardığına göre yetkili, Çin’den gelen askeri tatbikat açıklamalarına işaret ederek, “İçişlerine açıkça müdahale eden ve toprak bütünlüğünü bozan dış güçlerin karşı önlem almak egemen bir devletin hakkıdır” dedi.
35 yıldır Kongrede
35 yıldan uzun süredir Kongre’de yer alan Pelosi, Çin’e eleştirel tavırlarıyla biliniyor. ABD kamuoyunda ve Kongre’de Tayvan’a güçlü bir destek var. Pelosi sık sık Çin’in insan haklarını çiğnediğini kaydetmişti, protestocularla buluşmalar gerçekleştirmişti. 1989’daki olaylarda hayatını kaybedenleri anmak için Tiananmen Meydanı’nı ziyaret etmişti.
Pelosi’nin Nisan 2022’de Tayvan adasını ziyaret etmeyi planlamıştı. Covid-19 testi pozitif çıkınca ziyareti Ağustos 2022’ye ertelemişti. Pelosi makamı itibariye, ABD’de protokolde Başkan ve Başkan Yardımcısı’ndan sonra üçüncü sırada.
Pelosi, Demokrat Parti içinde etkili isim. ABD başkanlarının kongreden bütçe, ek kaynak, bazı yasalar çıkarmak için desteğine ihtiyaç duyduğu isimlerin başında geliyor.
ABD donanması bölgede
ABD donanmasının Pasifik’teki 7. filosuna bağlı görev yapan Ronald Reagan savaş gemisi, hafta başında harp filosuyla Singapur’dan ayrılarak kuzeydoğu yönünde Güney Çin Denizi’ne doğru hareket etmişti. Çin Halk Kurtuluş Ordusu donanması da hafta sonunda Tayvan Adası’nın karşı kıyısındaki Fucien ve Güney Çin Denizi kıyısındaki Guangdong eyaletlerinde tatbikatlar düzenlerken, bölgeler gemi trafiğine kapatılmıştı.
Tayvan’ın şekillenmesi
Mao Zedong’un öncülük ettiği devrim sırasında sağcılar Tayvan’a geçmişti. Zamanla Tayvan, ABD ve ABD destekli ülkelerce Çin’e karşı bir merkez haline getirildi. ABD de Soğuk savaş döneminde Sovyetler Birliği’ne karşı Çİn ile barışıp açılım yapınca “tek Çin” politikasını benimsemişti, ancak fiili olarak Tayvan’a bağımsız ülke gibi yaklaşmayı sürdürdü. Çin Tayvan’ı ayrı bir ülke olarak tanımıyor ve parçası olarak görüyor.
TAİPEİ
