22 Nisan 2023 günü itibariyle 33 yılımızı tamamladık. Bu süre içinde 53 Türkçe, 11 Kürtçe gazete çıkardık. 10 haber ajansı kurduk. 10’dan fazla televizyon yayınımız var. Radyo yayınlarımızın, internet sayfalarımızın sayısı ise belirsiz…
Hüseyin Aykol
Kurdistan basını 22 Nisan 1898 günü yola çıkarken; onun en gür dalı olan Özgür Basın Geleneği ise, 22 Nisan 1990 günü yola çıktı ve bugüne kadar haftalık ve günlük 53 gazeteyi Türkçe olarak yayınladı. Kısa sürede ‘imha edilen’ Toplumsal Diriliş dergisini saymazsak, Özgür Basın Geleneği’nin ilk adımı sayılan haftalık Halk Gerçeği gazetesi, altı ayrı siyasi çevrenin ortak yayın organı olarak yayınlandı.
22 Nisan 1990’da yayına başlayan ve dokuzuncu sayıda kapatılan Halk Gerçeği’nin fiili yayın yönetmeni Hüseyin Aykol idi. Gazetenin kapatılması üzerine tutuklanan Yazı İşleri Müdürü İsmail Safter, bir süre hapis yattı. Yerine kurulan Yeni Halk Gerçeği ise sadece üç sayı yayınlandıktan sonra, gazetenin yönetimince kapatıldı.
Ortak yayın projesi tutmayınca, bu kez Yeni Ülke ile tek başına yola koyulma kararı alındı. İlk sayısı 20 Ekim 1990 günü yayınlanan haftalık gazetenin kurucu Genel Yayın Yönetmeni Günay Aslan, gazetenin 16. sayısından itibaren yerini Hüseyin Aykol’a bıraktı. Yayınlanan 110 sayısından 40’a yakın sayısı toplatılan gazetenin ülke ve Avrupa’daki toplam tirajı 50 bine kadar yükseldi.
Günlük gazeteye geçiliyor
Haftalık Yeni Ülke ihtiyaçlara yanıt veremez hale gelince günlük gazete çıkarma kararı alındı ve Özgür Gündem, 30 Mayıs 1992 günü yayına başladı. Günlük gazetenin ilk Genel Yayın Yönetmeni Ragıp Duran oldu; ancak o da ilk iki haftanın sonunda istifa edince, yerine Yayın Kurulu oluşturuldu.
Gazete Ocak 1993’te yayınına ara verdi. Özgür Gündem’in yayınlanan toplam 580 sayısının (her iki Özgür Gündem kastediliyor) 486’sı hakkında dava açıldı. 20 davada 10 ila 30 günlük kapatma kararı çıktı. Gazeteciler ve editörler toplam 147 yıl hapis cezası ve 56 milyar lira para cezasına çarptırıldı.
Yönetim kararıyla kapatılan Özgür Gündem gazetesi 26 Nisan 1993 günü Gurbetelli Ersöz’ün genel yayın yönetmenliğinde yeniden yayına başladı. Gazete 10 Aralık 1993 tarihinde, Dünya İnsan Hakları Günü’nde yüzlerce polis tarafından basıldı ve çalışanları gözaltına alındı. Gazetecilerin çoğu bir gün sonra serbest bırakılırken, Gurbetelli Ersöz ve 17 gazete çalışanı gözaltında tutuldu. Gurbetelli Ersöz ve müessese müdürü Ali Rıza Halis, tutuklanarak Bayrampaşa Cezaevi’ne konuldular.
Bombalar ve sansür altında…
Özgür Gündem yönetiminin fiilen dağıtılması üzerine, Özgür Ülke 28 Nisan 1994’te yayına başladı. Gazetenin üç bürosu 3 Aralık 1994 günü aynı anda bombalandı. Ersin Yıldız yaşamını yitirirken 21 çalışanı da yaralandı. Bombalama emrinin dönemin Başbakanı Tansu Çiller tarafından verildiği belgeleriyle ortaya çıktı.
Bombalamaya rağmen gazete yayınına ara vermeden devam etti. Gazetenin toplam 247 sayından 220 sayısı hakkında toplatma kararı verildi. Açılan davalar nedeniyle gazetenin 7 yazı işleri müdürü tutuklandı. Özgür Ülke, 2 Şubat 1995 günü daha bir yılını dolduramadan “Özgür Gündem’in devamı olduğu” gerekçesiyle kapatıldı. Bunun üzerine, 13 Nisan 1995’te Yeni Politika yayına başladı. Gazete daha ilk sayısında sansürle karşılaştı. Dört ay yayımlanabildi. Bu sürede birçok muhabiri gözaltına alındı ve tutuklandı. Özgür Ülke’nin devamı olduğu gerekçesiyle 16 Ağustos 1995 günü kapatıldı.
Soluklanma ve yeniden devam
Yeniden ve daha geniş katılımlı bir günlük gazetenin örgütlenmesi yapılırken, haftalık bir gazete çıkarılmasına karar verildi. Haftalık Özgür Yaşam, 7 Ekim 1995’te yayına başladı. Dergi boyutundaki haftalık gazete 16 sayı yayımlandı. Demokrasi gazetesi çıktıktan bir süre sonra yayın hayatına kendisi son verdi. 12 Aralık 1996 günü yayına başlayan günlük Demokrasi gazetesinin dağıtımı yine engellendi. Mahkeme kararıyla kapatıldığı 3 Mayıs 1997’ye dek gazeteye pek çok dava açıldı.
Demokrasi’nin ardından 7 Temmuz 1997’de Ülkede Gündem yayına başladı. Gazete yayın yaptığı süre içinde 57 muhabir ile 40 dağıtıcısı tehdit edildi, gözaltına alındı ve işkence gördü. Gazetenin dağıtımı engellendi ve sansürlendi. Gazete, 23 Ekim 1998 tarihinde İstanbul DGM tarafından kapatıldı.
Beş ay kadar gazetesiz kalan Özgür Basın Geleneği, 18 Nisan 1999’dan itibaren Özgür Bakış gazetesini çıkarmaya başladı. Gazetenin Yazı İşleri Müdürü Hasan Deniz hakkında 4 Haziran 1999’da tutuklama kararı verildi. OHAL bölgesinde dağıtımı yasaklandı. Gazetenin 125 sayısı hakkında toplatma kararı verildi.
Yeni gazete anlayışı
Çatışmasızlık dönemine girilirken, hemen hemen her çevreden katılımın sağlandığı “2000’de Yeni Gündem” gazetesi 27 Mayıs 2000’de yayına başladı. Gazete çıkar çıkmaz, OHAL Bölgesi’nde dağıtım ve satışı yasaklandı. 10 ay yayımlanan gazete, yönetim kararıyla 31 Mart 2001’de yayınına son verdi.
Haftalık Yedinci Gündem gazetesi 23 Nisan 2001’de yayına başladı. 60 sayı yayımlanabilen haftalık gazetenin OHAL’e girişi yasaklandı. Hakkında 15 günlük kapatma cezası verilen gazetenin imtiyaz sahibi ve sorumlu yazı işleri müdürüne toplam 6 milyar liranın üzerinde para cezası verildi.
Özgür Gündem’lere geri dönüş
Dönemin konjonktürüne uygun olarak Özgür Basın Geleneği, “Özgür Gündem”li isimlere geri döndü. Bu yüzden Yeniden Özgür Gündem gazetesi 2 Eylül 2003’te yayına başladı. Gazete, 545 günlük yayın döneminde hapis, para ve kapatma cezaları aldı. Ülkede Özgür Gündem ise 1 Mart 2004’te yayına başladı. Gazete hakkında açılan 600’ün üzerindeki davadan 102’si mahkûmiyetle sonuçlandı.
Günlük Toplumsal Demokrasi gazetesi 16 Kasım 2006’da yayınına başladı ve yayını yaklaşık iki ay sürdü. Gazete yayınına 5 Ocak 2007’de kendisi son verdi. 17 Ocak 2007’de yayına başlayan Gündem gazetesinin yayını 6 kez durduruldu. Gazete, 16 Aralık 2007’de yayınlanan -protesto amaçlı- özel sayıyla kapandı.
Aynı akıbeti 19 Mart 2007’de yayına başlayan Güncel gazetesi de bekliyordu. Gazetenin yayını üç kez durduruldu. Dağıtım şirketi gazeteyi dağıtmaktan vazgeçti. Yaşamda Gündem gazetesi 9 Mart 2007’de yayına başladı. Ancak dört gün yayınlanabildi. Gündem gazetesinin devamı olduğu iddiasıyla süresiz kapatıldı.
Günlük gazete arayışları
Günlük Alternatif gazetesi 19 Mayıs 2008’de yayına başladı ama onu da yine kapatma cezaları bekliyordu. Gazete toplam olarak üç ay kadar yayın yapabildi. Özgür Ülke ismiyle 30 Eylül 2008’de yayına başlayan günlük gazetenin hem çıkış sayısına hem de ikinci sayısına 30’ar günlük yayın durdurma cezası verildi.
Günlük ve Özgür Gündem gazetelerine geçiş sürecinde çıkarılan tüm haftalık gazetelerin hemen hemen hepsine ilk sayısında 30 günlük kapatma cezası verilirken; 19 Ocak 2009 günü Günlük gazetesi yayına başladı. Özgür Gündem ismine geri dönme talepleri üzerine Günlük gazetesi 3 Nisan 2011 günü yayınına son verdi ve 4 Nisan 2011 günü Özgür Gündem gazetesi yayına başladı. Özgür Gündem’in eş genel yayın yönetmenleri Hüseyin Aykol ve Eren Keskin oldu.
Yok etme operasyonu
20 Aralık 2011 Salı günü, sabahın erken saatlerinde 7-8 ilde eş zamanlı olarak başlatılan operasyonda, Özgür Gündem’in İstanbul’daki merkez bürosu, Dicle Haber Ajansı’nın tüm büroları, Fırat Dağıtım’ın İstanbul’daki merkezi, Demokratik Modernite dergisinin İstanbul’daki bürosu basıldı ve aramalar yapıldı.
Bu arada, Özgür Gündem’in yayını aksamasın diye çıkarılan 4 sayfalık gazete, Atılım gazetesinin bürosunda yapıldı. Atılım ve Evrensel’in bu konudaki dayanışması çok anlamlı ve tarihsel önemdeydi. 3 Aralık 1994 günü yaşananlar, 20 Aralık 2011’de yeniden yaşanıyordu. 17 yıl önceki gibi, bu kez de 4 sayfa olarak da olsa, bayilerdeki yerimizi almayı başardık.
Özgür Basın Geleneği’ne yönelik davalar silsilesi, 2015 yılının Sonbahar aylarında yeniden yoğunlaştı. Özgür Gündem’in yayınladığı haber ve köşe yazıları dava konusu olurken, bu yargılamalara haberin gazetecisi, makalenin köşe yazarının yanı sıra, sadece sorumlu yazı işleri müdürü değil aynı zamanda gazetenin eş genel yayın yönetmeleri de dahil edilmeye başlandı.
Özgür Gündem gazetesi 16 Ağustos 2016 günü kapatıldı. Bunun üzerine 24 Ağustos 2016 günü Özgürlükçü Demokrasi gazetesi günlük olarak yayına başladı. (Bu arada, kimi gazetelerimiz haftalık yayınını sürdürdü.) Özgürlükçü Demokrasi gazetemizin de 28 Mart 2018 günü kapatılması üzerine günlük olarak yayına 25 Mayıs 2018 günü (7 Haziran 2018 seçimleri öncesinde) başlayan Yeni Yaşam gazetemiz halen yayınına devam etmekte.
Cezaevlerini mesken edindik!
Şu anda 27’si tutuklu, 9’u hükümlü olmak üzere 36 gazeteci arkadaşımız cezaevinde bulunuyor. Bir süre cezaevinde kaldıktan sonra tahliye olan; ancak davaları tutuksuz olarak sürmekte olan arkadaşlarımızın sayısı ise 60 civarında. Bunlara ek olarak hakkımızda devam eden belli başlı davalar şöyle:
KCK-Basın davası
KCK’nin Basın Komitesi’ni oluşturdukları iddiasıyla 21 Aralık 2011 günü gözaltına alınan 46 kişiden 36’sının tutuklu yargılandığı dava, 800 sayfalık iddianame ile açılmıştı. Savcı ve yargıçlarının FETÖ suçlamasıyla tutuklandığı ya da firari duruma düştükleri dava, daha sonra aktarılan İstanbul 3. Ağır Ceza Mahkemesi’nde halen sürüyor. Dicle Haber Ajansı, Özgür Gündem, Demokratik Modernite, Fırat Dağıtım, Fırat Haber Ajansı ve Vatan gazetesinden 36 gazetecinin bir yılı aşkın bir süre cezaevinde kalmak zorunda kaldığı davanın ne zaman sonuçlanabileceği bilinmiyor.
Özgür Gündem davası
İkinci Özgür Gündem gazetesinin 4 Nisan 2011 ila 16 Ağustos 2016 arasında beş yıl süren yayının özellikle son aylarında Eş Genel Yayın Yönetmeni Eren Keskin ve Yazıişleri Müdürü Reyhan Çapan’a 140 dava; Eş Genel Yayın Yönetmeni Hüseyin Aykol’a 60 dava ve Yazıişleri Müdürü İnan Kızılkaya’ya ise 120 dava açılmış bulunuyor. Duruşmaları devam etmekte olan bu davalarda yayın yönetmenleri ve yazıişleri müdürlerine verilen kimi adli para ve hapis cezaları Yargıtay aşamasında bulunuyor.
Özgür Gündem – Ana dava
Özgür Gündem gazetesi ana davası olarak bilinen dosyada gazetenin o dönemki Genel Yayın Yönetmeni Bilir (Zana) Kaya, Yazı İşleri Müdürü İnan Kızılkaya, İmtiyaz Sahibi Kemal Sancılı ile gazetenin Yayın Danışma Kurulu üyeleri Aslı Erdoğan, Filiz Koçali, Bilge Aykut, Necmiye Alpay, Ragıp Zarakolu da bulunuyor. Hakkında kapatma kararı verilen Özgür Gündem gazetesi 16 Ağustos 2016 günü basılmış ve 22 kişi gözaltına alınmıştı. Daha sonra tutuklanan Aslı Erdoğan, Necmiye Alpay, Bilir Kaya, İnan Kızılkaya ve Kemal Sancılı, birkaç ay tutuklu kalmışlardı. Bu dava, 14 Şubat 2020 günü Aslı Erdoğan, Necmiye Alpay, Bilge Aykut’un da aralarında bulunduğu Yayın Danışma Kurulu üyelerinin beraatiyle sonuçlanırken; Bilir Kaya, İnan Kızılkaya ve Kemal Sancılı’nın dosyaları ayrılmış bulunuyor.
Özgürlükçü Demokrasi davası
Özgürlükçü Demokrasi’nin, 23 Ağustos 2016 günü başlayan yayını iki yıla yakın sürdü. Gazeteye 28 Mart 2018 günü kayyum atandı. Gazete daha sonra da 8 Temmuz 2018 günü KHK kararıyla ikinci kez kapatıldı. Gazetenin İmtiyaz Sahibi İhsan Yaşar, Yazıişleri Müdürü İshak Yasul; editörlerden Mehmet Ali Çelebi, Reyhan Hacıoğlu ve Hicran Urun ile gazetenin çalışanı Pınar Tarlak 10 Nisan 2018 günü tutuklandı. Bu davada tutuklananlarla birlikte Davut Uçar, Ersin Çaksu, Fırat Benli, Günay Aksoy, Önder Elaldı, Mizgin Fendik, Ramazan Sola, Yılmaz Yıldız da yargılandı. Bu dava 28 Haziran 2019 günü sonuçlandı ve Hicran Urun, Reyhan Hacıoğlu, İshak Yasul ve Mehmet Ali Çelebi’ye 3 yıl 9 aya kadar hapis cezası verildi. İstinaf’ta sanıklar aleyhine bozulan davanın yeniden yargılama duruşmaları devam ediyor.
Nöbetçi Yayın Yönetmenleri davaları
Özgür Gündem gazetesine yönelik davaların yoğunlaşması üzerine kamuoyunda duyarlılık yaratmak için 4 Mayıs 2016 günü başlatılan ve 7 Ağustos 2016 gününe kadar süren Nöbetçi Genel Yayın Yönetmeni kampanyasına 100 gazeteci, aydın ve siyasetçi katıldı. Kampanyaya katılanların hemen hemen hepsine, gazetenin Yazı işleri Müdürü İnan Kızılkaya ile birlikte soruşturma açıldı. Savcılığa ifade veren nöbetçilerden Şebnem Korur Fincancı, Erol Önderoğlu ve Ali Nesin sevk edildikleri mahkemece tutuklandı. Dünya çapında tepkiler üzerine, 10 gün sonra tahliye edildiler. Üç kişinin davası beraatle sonuçlandı; ancak savcının itirazı üzerine sanıklar yeniden yargılanıyor. Bu arada, haklarında verilen cezanın kesinleşmesi üzerine Murat Çelikkan ve Ayşe Düzkan bir süre için cezaevine girerken; çeşitli miktarda hapis ve 6 ila 7 bin lira adli para cezası alanların sayısı 19’a ulaşmış bulunuyor.
Van helikopter davası
Van’da iki köylünün helikopterden atılmasını haberleştiren MA muhabirleri Adnan Bilen, Cemil Uğur, Zeynep Durgut ve Jinnews muhabiri Şehriban Abi ile gazeteci Nazan Sala 6 Ekim 2020 günü gözaltına alındılar. 9 Ekim günü tutuklanan gazeteciler Van T Tipi Cezaevi’ne konulurken; Zeynep Durgut’un tutuksuz yargılanmasına karar verildi. Tutuklu gazeteciler 2 Nisan 2021 günü çıktıkları ilk duruşmada tahliye edildiler. Tutuksuz olarak yargılanması devam eden gazetecilerin davası 6 Ocak 2022 günü beraat ile sonuçlandı.
Amed davası
Diyarbakır’da 8 Haziran 2022’de yapılan ev baskınlarında 20’si gazeteci 22 kişi gözaltına alındı. Gazeteciler, 8 gün emniyet müdürlüğünde gözaltında tutulduktan sonra 16 Haziran’da adliyeye sevk edildi. O günden bu yana tutuklu bulunan gazeteciler Abdurrahman Öncü, Aziz Oruç, Elif Üngür, İbrahim Koyuncu, Lezgin Akdeniz, Mazlum Güler, Mehmet Ali Ertaş, Neşe Toprak, Ömer Çelik, Ramazan Geciken, Remziye Temel, Serdar Altan, Suat Doğuhan, Zeynel Abidin Bulut ve Mehmet Şahin ile tutuksuz Kadir Bayram, Esmer Tunç ve Mehmet Yalçın hakkındaki 728 sayfalık iddianame 12 Nisan 2023 günü Diyarbakır 4. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi. Davanın ilk duruşması 11 Temmuz günü yapılacak. Bu arada, JINNEWS Yazı İşleri Müdürü Safiye Alağaş ile gazeteci Gülşen Koçuk hakkındaki dosyalar, 21 Mart 2023 tarihli kararla tefrik edildi. Feynaz Koçuk ve İhsan Ergülen ise bu iddianamede yer almadı.
Ankara davası
Mezopotamya Ajansı (MA) Yazı İşleri Müdürü Diren Yurtsever, muhabirleri Berivan Altan, Ceylan Şahinli, Deniz Nazlım, Selman Güzelyüz, Emrullah Acar, Zemo Ağgöz ve Mehmet Günhan ile JINNEWS muhabirleri Habibe Eren ve Öznur Değer, 25 Ekim 2022 günü gözaltına alındılar. 29 Ekim günü mahkemeye çıkarılan gazetecilerin 9’u tutuklanıp, Sincan cezaevlerine gönderilirken; Zemo Ağgöz hakkında “ev hapsi” kararı verilmiş, Mehmet Günhan ise adli kontrol şartıyla serbest bırakılmıştı.
Ankara’da görev yapmış gazeteciler hakkında hazırlanan ve büyük bölümünde ajansta yayınlanan haberlere yer verilen 210 sayfalık iddianame 17 Şubat 2023 günü Ankara 4. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi. Aynı dosya kapsamında aranan Yeni Yaşam çalışanı Hamdullah Bayram da Mersin’de gözaltına alındı ve 20 Mart 2023 günü tutuklanarak Sincan’a konuldu. Gazetecilerin ilk duruşması, 16 Mayıs 2023 günü yapılacak.
