Erdoğan “Onların doları varsa bizim Allah’ımız var diyor ama sadece son on günün sonuçları bile yurttaşlar açısından bir felaket oldu. 1 Ağustos’ta maaş alanın cüzdanı artık yüzde 20 oranında yoksul, aynı gün dolar borcu alan da yüzde 20 daha borçlu
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın aylarca sürdürdüğü “Her kafadan bir ses çıkınca olmuyor. Bütün yetkileri bana verin her şeyi düzelteyim” kampanyası sonucu kazandığı 24 Haziran seçiminden bu yana neredeyse 2 ay geçti. Ancak ‘Tek adam sistemi’ni ilaç olarak sunan söylem, bu kadar kısa sürede bile iflas etti. 25 Haziran günü 4.55 TL olan dolar, dün (10 Ağustos) itibarıyla 6,80’i buldu. Gazetemiz baskıya girdiğinde dolar 6.50’nin üzerindeydi) Türkiye hızla büyük bir krizin dip noktasına doğru gidiyor ve bununen ağır sonuçlarını da emekçiler, yoksullar, genel olarak toplumun alt kesimleri yaşıyor. Krizin önümüzdeki günlerde yol açacağı zincirleme zam dalgaları ise bütün bunların üstüne binecek.
Konuştukça batıyoruz
Erdoğan ve kurmayları ise yurttaşların üzerindeki yükü hafifletmek için önlemler almak yerine, seçmen kitlelerine ‘milli’ ve ‘yerli’ kampanya çağrıları yapmayı sürdürüyor, ancak bu konuşmalar durumu daha da kötüleştirmekten başka bir işe yaramıyor. Erdoğan’ın dün Bayburt’taki konuşmasının başlangıcında 5.92 TL olan dolar, konuşmanın ilk 5’inci dakikasında bile 6.23’ü buldu. Önceki akşam da Erdoğan “Onların doları varsa, bizim Allah’ımız var” demiş ve dolar yine zirve yapmıştı.
Kriz büyüyor
Öte yandan, uluslararası çevrelerde yapılan yorumlar da giderek sertleşiyor. İngiliz The Economist dergisi bu haftaki son sayısında, Türkiye’nin diplomatik krizinin hızla ekonomik krize dönüştüğünü yazdı. Dergi ABD’nin iki Türk bakana yaptırım kararı almasının Türkiye ekonomisinde bardağı taşıran son damla olabileceğini yazdı ve uzlaşma için manevra alanı kalıp kalmadığını değerlendirdi. TL’nin Dolar karşısındaki değerinin 6 gün üst üste rekor derecede değer kaybettiğini vurgulayan Economist, devlet tahvili faizlerinin rekor seviyelere çıkmasıyla ekonominin kriz tehdidiyle karşı karşıya geldiğini söyledi.
Avrupa: Ödeyebilecekler mi?
Öte yandan, Financial Times’ın iki kaynağa dayandırdığı habere göre Avrupa Merkez Bankası (ECP), Türk bankalarının döviz üzerinden borçlarını nasıl ödeyeceği konusunda daha fazla endişe duyuyor. Haberde, borç veren Avrupa bankalarının yakından izlendiği belirtildi. Haberde,İspanyol BBVA, İtalyan UniCredit ve Fransız BNP Paribas bankalarının kur artışından özellikle etkilenebileceği belirtildi. Bu arada, Yapı Kredi’nin ortağı olan İtalyan UniCredit bankası da dün yayınladığı raporda “Türkiye’deki gelişmeleri dikkatle izliyoruz” dedi. Raporda, “Krediye dayalı büyüme modelinin pili bitiyor” denildi. Financial Times’ın dünkü haberinin ardından UniCredit hisseleri yüzde 3 değer kaybetti.İspanyol BBVA hisselerinde düşüş yüzde 3.11, Fransız BNP Paribas’ta düşüş yüzde 3.6’yı oldu. Fitch analisti Paul Gamble ise dün yeni bir not indiriminin tetiklenebileceğini yorumu yaptı.
Dolar krizinin son bilançosu
Türkiye’nin sıcak paraya dayalı, üretimden uzak ekonomik yapısı haftalardır ABD ile krizin tetiklediği darbelerle sarsılıyor. Sadece son on günün verileri bile (10 Ağustos kurunu 6 TL/Dolar alırsak) yaşanan çöküşün tablosunu ortaya koyuyor. 4 Örneğin bin 603 lira olan asgari ücretin karşılığı daha on gün önce, 1 Ağustos’ta 327 dolar iken, 10 Ağustos’ta 60 dolar (yüzde 20 oranında) azalarak 267 dolara indi. Söz konusu emekçinin 1 Ağustos asgari ücretini yakalaması için, şu andaki asgari ücretinin bin 962 lina olnması gerekiyor.
Yine örneğin, 1 Ağustos’ta 3 bin TL maaş alıp cebine koyan herhangi bir yurttaş, böylece 612 dolar kazanmış olurken, aradan 10 gün geçtikten sonra aynı 3 bin lira sadece 500 dolar yapıyor, ki yurttaşın 1 Ağustos düzeyini yakalaması için 3 bin 600 lira alması gerekiyor.
Emeklilerin durumu ise daha beter. Temmuz zamlarına göre bin 746 TL olan en düşük SSK emeklisi maaşı, 1 Ağustos’ta 356 dolar tutarken, aynı maaş 10 Ağustos’ta 291 dolara inmiş durumda.
2 bin 111 lira olan en düşük memur emeklisi maaşı ise 1 Ağustos’taki 430 dolarlık düzeyinden, on gün sonra 351 dolara kadar inmiş durumda.
Buna karşın, 1 Ağustos günü ayda bin dolar karşılığında bir ev ya da işyeri kiralayan yurttaş, kontratı imzaladığı gün ayda 4 bin 900 liralık bir yükün altına girmişken, aynı yük, 10 Ağustos’ta 6 bin TL’ye yükselmiş durumda.
Sönmez: Her şey üst üste gelecek
Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz iktisatçı Mustafa Sönmez, zaten uzun süredir işsizlik ve pahalılığın gitgide arttığını hatırlatarak, şu anda yaşanmakta olan çalkantının bütün bunları katlayacağını belirtti. Sönmez, işsizliğin artacağını, çarşı-pazardaki yangının büyüyeceğini ve bu arada sosyal yardımların, eğitim ve sağlık harcamalarının kısıtlanacağını vurgulayarak daha şimdiden birçok ilaçta sıkıntı yaşandığını, doğalgaz ve elektrik faturalarının ise yeniden şiyebileceğini ifade etti.
Trump’tan ikinci yaptırım
ABD Başkanı Donald Trump,tam da Erdoğan’ın Bayburt konuşmasının bittiği saatlerde, Türkiye’den satın alınan çelik ve alüminyumda gümrük vergisinin iki katına çıkarılmasına onay verdiğini açıkladı. Trump attığı Twitter mesajında, “Türk lirası, çok güçlü dolarımız karşısında hızla düşerken Türkiye’den gelen çelik ve aluminyum üzerindeki gümrük vergilerinin ikiye katlanmasına onay verdim! Alüminyumda bu oran artık yüzde 20, çelikte de yüzde 50. Türkiye ile ilişkilerimiz bu dönemde iyi değil!” dedi.
EKONOMİ SERVİSİ
