Eserlerinde Kürt halkının yaşadığı acılara ışık tutan, hayatı zindan, sürgün ve işkenceyle geçen, Kürt halkının unutulmaz sanatçısı Mihemed Şêxo, 9 Mart 1989’da aramızdan ayrıldı
Kürt halkının unutulmaz sanatçısı, kalemi ve silahı sazı olan, bir ömür zindan, sürgün ve işkenceye karşı mücadele eden ve hiçbir baskıya boyun eğmeyen, Kürtçe söylemekten vazgeçmeyen Mihemed Şêxo, 9 Mart 1989’da bu topraklara veda etti. Gerçek adı Mihemed Salih Şêxmûs Ehmed olan Mihemed Şêxo, aynı zamanda “Feleğin babası” olarak da tanınır. 1948 yılının Şubat ayında Qamişlo’nun Xecukê köyünde 11 kardeşin en büyüğü olarak dünyaya gelen Şêxo, okula gitmeden evvel köy imamından Arapça ve Kuran okumayı öğrenir, ailesinin maddi sıkıntılarından dolayı okula geç başlar. 1967 yılında Suriye ile İsrail arasında yaşanan savaştan dolayı Suriye’de eğitimini sonlandıran ve ekonomik yaşam çöküntüye uğrayan Şêxo, ailesine destek olmaya başlar.
Kürt halkının yaşadığı acılara ışık tuttu
1965 yılında gözlerinden rahatsızlanan Şêxo’nun görme oranı düşer. Ülkesinde yaşadığı zorlukları stranlarıyla anlatan Şêxo, aşkın şairi olarak tanındı. Kürt halkına hizmet eden Şêxo’nun eserleri Kürt halkının yaşadığı acılara ışık tuttu. Kız kardeşi Amşe Şêxo ve sanatçı Said Ferso, Şêxo’yu ölüm yıl dönümünde Hawar Haber Ajansı’ndan Ehmed Semîr’e anlattı. Qamişlo’ya bağlı Temuye köyünde yaşayan Şêxo’nun kız kardeşi Amşe Şêxo (70), ağabeyinin hayat hikayesini anlattı. Amşe, Şêxo’nun genç yaşından itibaren sanata ilgi duyduğunu söyledi. Şêxo’nun at kılını bir tahtaya bağlayarak müzik aleti yaptığını belirten Amşe, Şêxo’nun her türlü müziğe ilgi duyduğunu ifade etti.
Lübnan’da geçen 4 yıl
1970 yılında Lübnan’ın başkenti Beyrut’a giden Şêxo, yaklaşık 4 yıl boyunca burada yaşadı. Beyrut’ta bulunduğu sürede çok sayıda sanatsal faaliyete katılan Şêxo, Fêroz, Wadîi El Safî ve Semîre Tewfîq gibi Arap sanatçılarla tanıştı. Lübnan’da kaldığı süreçte iki defa Irak’a giden Şêxo, Bağdat Radyosu’nun yayınına katılarak şarkılarını seslendirdi. Irak’ta bulunduğu sürede Tehsîn Taha, Mihemed Arêf Cizîrî ve Îsa Berwarî gibi Kürt sanatçılarla tanışan Şêxo, ikinci gidişinde Mele Mustafa Barzanî ile görüştü. 1974 yılında yeniden Suriye’ye dönen Şêxo, Şam’da ilk albümünü yaptı. Şêxo, ilk albümünün ardından Baas rejiminin baskılarına maruz kaldı. Yaklaşık 51 yıldır Şêxo ile tanışan ve sanatından etkilenen sanatçı Said Ferso, “90’lı yıllarda hiç kimse Kürtçe tek bir kelime dahi söyleyemiyorken, Şêxo Kürtçe stranlar söylüyordu. Bu nedenle çok defa Baas rejimi tarafından baskıya maruz kalıyordu. Şêxo kimseye bağlı değildi. Tek isteği halkın sesi olmaktı” diye anlattı.
İran rejimi tarafından sürgün edildi
1974 yılında Baas rejiminin baskıları nedeniyle Şêxo, Federe Kürdistan’a geçti. Şêxo, Irak yönetimine başkaldıran Peşmerge saflarına katıldı. 6 Mart 1975 yılında Irak ile İran arasında Cezayir Anlaşması’nın imzalaması üzerine İran, Mele Mustafa Barzanî’ye olan desteğini çekti. Barzani devriminin başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Şêxo, İran’ın Mahabad kentine gitti. Burada “Ey Felek” isimli albümünü çıkaran Şêxo, milli duyguları bir kez daha stranlarına işledi. Bunun üzerine İran rejimi tarafından Azerbaycan sınırına sürüldü. Şêxo, burada da Farsçayı öğrendi.
‘Halkının acılarının da sembolüydü’
Sürgünde bulunduğu sırada bir okulda Arapça dersleri veren Şêxo, Nisrîn Hisên Melek isimli öğrencisine aşık olur. Mahabad Kürt Cumhuriyeti Peşmerge Komutanlarından birinin kızı olan Nisrîn’le daha sonra evlenir. Şêxo’nun bu evlilikten 4 çocuğu olur. 1983 yılında tekrar Rojava’ya dönen Şêxo, Qamişlo’ya yerleşti. Burada bir müzik gurubu kurdu. 1986 yılında son albümünü çıkaran Şêxo, Qamişlo’da bir müzik marketi açtı. Ancak rejim güçleri çalışmasına izin vermeyerek, dükkanını kapattı. Kürt sanatçı bir anda bütün Kürtler tarafından tanınmaya başlandı. Şêxo’nun Kürt sanatını önemli bir aşamada ilerlettiğini söyleyen sanatçı Said Ferso, “Şêxo, Kürt müziğine Şir Arban, Acem, Nihavent gibi makamları getirdi. Şêxo, sadece bir sanatçı değil halkının acılarının da sembolüydü” dedi.
15 gün boyunca işkenceye maruz kaldı
Suriye devleti tarafından affedilmiş olmasına rağmen Şêxo’ya rahat verilmedi. Kız kardeşi Amşe’nin yanında Temuye köyünde bir yıl kadar kalan Şêxo, burada sık sık askeri güçlerin baskınına uğradı. Şêxo’nun Suriye devlet güçleri tarafından defalarca tutuklandığını söyleyen Amşe, “Bir süre Hesekê Cezaevi’nde kaldı. Burada 15 gün boyunca işkenceye maruz kaldı. Şêxo’nun Kürtçe şarkılar söylememesi için işkence ediyorlardı. Fakat kendisi ne olursa olsun Kürtçe söylemeye devam edeceğini söylüyordu. Bir keresinde Dêrik’te tutuklanan Şêxo, parmaklarının ve dilinin kesilmesiyle tehdit edildi. Şêxo, bu tehdide ‘ben de ayak parmaklarımla şarkılarımı çalmaya devam ederim’ şeklinde cevap verdi” ifadelerini kullandı.
Her yıl 9 Mart’ta anılıyor
Stranlarında sürekli özgürlük çağrısı yapan Şêxo, “Azade şêrîn” ve “Ay lê gulê” şarkılarını Mazlum Doğan için seslendirdi. “Baxçê gula” isimli stranında yolların zorluklarını anlatan Şêxo, eserlerinde sürekli Kürt halkının yaşadığı kederi anlattı. Dili döndüğünce Kürt halkının acılarını anlatan Şêxo, 1987 yılında Amûdê yolu üzerinde bir stüdyo açtı. Stüdyoyu basan Suriye devlet askerleri, stüdyoyu mühürleyerek, Şêxo’nun kardeşi Beha’yı tutukladı. Stüdyo halen kapalı ve Şêxo’nun tüm kasetleri içinde bulunuyor. Baas rejiminin zindanlarından çıkan Mihemed Şêxo, 6 Mart 1989 yılında kalp krizi geçirdi. Qamişlo Hastanesi’ne kaldırılan Şêxo, tüm müdahalelere rağmen kurtarılamayacak, 9 Mart günü hayata veda etti. Şêxo, tüm yaşamı boyunca yoksulluk çekmiş ve zulüm gördü. Henüz 41 yaşındayken yüreğinde Kürdistan özlemiyle hayata gözlerini yuman Şêxo, aydın duruşu, yurtseverliği ve müziğiyle hala hafızalardaki yerini korumaktadır. Qamişlo’da on binlerce kişi tarafından uğurlanan Şêxo, Hîlaliye Mezarlığı’na defnedildi. Her yıl 9 Mart’ta Kürtler, Qamişlo’da bulunan mezarı başına akın ederek Şêxo’yu anıyor.
Ölümsüz sanatçı Mihemed Şêxo, ölmeden önce kendisini sevenlere şöyle vasiyet etti:
“Gava ez mirim gelî zindiya
Min ne veşêrin wekû hemiya
Gorêt min çêkin bin siha çiya
Kêlêt min çêkin ji dû keziya
Hemî adara hûn min hoşiyar kin
Da bikme şînî ji bo me hemiya”
Sesi hala yankılanıyor
2011 yılında başlayan Rojava devrimiyle birlikte Mihemed Şêxo’nun anısına Qamişlo’da bir Kültür ve Sanat Merkezi kuruldu. Merkezde 6 sanat grubuna müzik eğitimleri veriliyor. Mihemed Şêxo’nun günümüze taşıdığı Kürt müziğinin üzerine yeni eserler inşa edilmeye çalışılıyor. Ölümünün üzerinden 31 yıl geçmesine rağmen, Mihemed Şêxo’nun sesi halen Qamişlo’nun her tarafında yankılanıyor.
Mihemed Şêxo mezarı başında anıldı
Mihemed Şêxo, vefatının 31’inci yıldönümünde Qamişlo’da bulunan mezarı başında anıldı. Şêxo’nun çok sayıda sevenleri yanı sıra ailesi, şair Ehmed Musa, Suriye’deki Kürdistan Yazarlar Birliği üyeleri ve Rojava Film Komünü üyeleri anmada hazır bulundu. Anmada söz alan Suriye’deki Kürdistan Yazarlar Birliği Yönetim üyesi Mihemmed Ebdi, Mihemed Şêxo sanatının Kürt tarihine altın sayfalarla kazındığını belirtti.
QAMİŞLO
