Birleşik Krallık’ın 1 Şubat itibariyle AB’den çıkması sonrası İrlanda ve Kuzey İrlanda’da yeni bir dönem başlıyor. İrlanda seçimleri 98 yıllık taşları yerinden oynatırken, Birleşik Krallık’tan kopuşların olup olmayacağı senaryoları gündemleşiyor
Birleşik Krallık’ın AB ile Brexit (AB’den çıkış) anlaşması yapması sonrası seçimleri merak edilen İrlanda Cumhuriyeti’nde IRA’nın siyasi kanadı olan sol parti Sinn Fein zafer elde etse de koalisyon zorunlu hale geldi. Dönüşümlü başbakanlık formülü üstünde duruluyor. Kuzey İrlanda’nın birleşmesi referandumu, İskoçya bağımsızlık referandumunun yaklaştığı senaryoları konuşuluyor.
IRA ve Sinn Fein İrlanda’nın İngiltere’ye karşı verdiği bağımsızlık mücadelesinin öncüsüdür ve en ağır bedeli ödeyen siyasi oluşumdu. Hükümetlerin merkez sağ partiler Fine Gael ile Fianna Fail arasında değiştiği Avrupa Birliği üyesi İrlanda’da Sinn Fein ilk kez bu iki partiyi geride bırakacak güce kavuştu. Cumartesi erken genel seçim için sandık başına gidilen İrlanda Cumhuriyeti’nde yıllarca Birleşik Krallık ordusuna, polisine, istihbaratına kök söktüren IRA’nın siyasi kanadı olan sol parti Sinn Fein yarışı birinci sırada bitirerek tarihi bir başarıya imza attı.
Ancak sandalye sayısında bir sandalye geride kaldı. Yaklaşık 3 milyon 300 bin seçmenin bulunduğu ülkede seçime katılım yüzde 62.9 olarak gerçekleşirken, Sinn Fein oyların yüzde 24.53’ünü alarak sandıktan birinci çıktı. Ancak 160 sandalyeli parlamento için 42 aday gösteren Sinn Fein’in milletvekili sayısı 37’de kaldı. (Sinn Fein’in 2016 seçiminde yüzde 13.8’lik oy almıştı, yaklaşık iki katına çıkardı) İkinci olan ve yüzde 22.18 oy alan merkez sağ Fianna Fail 38 milletvekili çıkardı. Fianna Fail parlamentoda bir sandalyeyle Sinn Fein’in önüne geçti. Üçüncü sırada ise yüzde 20.86’ya gerileyen iktidardaki Fine Gael yer aldı ve 35 milletvekili çıkardı.
80 sandalye bulması gerek
Ülkede koalisyon çalışmaları yapılacak. Koalisyonda uzlaşma olmazsa yeni bir erken seçim zorunlu olacak. Sinn Fein Lideri Mary Lou McDonald, ikinci ve üçüncü gelen merkez sağ partilerle koalisyon için görüşmeye hazır olduklarını duyurdu. McDonald, iki büyük partiyle koalisyon kurulması halinde başbakanlığın dönüşümlü olabileceğini söyledi. Ancak her iki parti de Sinn Fein ile hükümet kurmayacaklarını ilan etmiş bulunuyor. İrlanda’da hükümet kurmak için 80 milletvekili gerekiyor. Sinn Fein’in daha küçük partiler ve bağımsız milletvekilleri ile de koalisyon kurması ihtimali bulunuyor. Seçim sonuçlarına göre parlamentoya giren 21 bağımsız milletvekili oyların yüzde 15.39’unu aldı. Yeşiller yüzde 7.3 ile 12, İşçi Partisi yüzde 4.38 ile 6, Sosyal Demokratlar da yüzde 2.9 ile 6 ve Dayanışma – Kardan Önce Halk partisi 5 milletvekili çıkardı.
Kuzey İrlanda, İskoçya, Galler
Kuzey İrlanda bağımsızlığı için IRA ve Sinn Fein uzun soluklu mücadele verdi. İngiltere’nin AB’den ayrılmasının Kuzey İrlanda (Northern İreland), İskoçya (Scotland) ve Galler’e (Wales) etkileri, bağımsızlık ilanları olup olmayacağı merak ediliyordu. Muhafazakar Parti Lideri ve Başbakan Boris Johnson’un yoğun çabasıyla Brexit (AB’den çıkış sahneye kondu. 1 Şubat 2020 itibarıyla İngiltere AB üyeliğinden çıktı. 2020 sonuna kadar geçiş süresi tanındı. Sinn Fein, 5 yıl içinde iki İrlanda’nın birleşmesi için bir referanduma gidilmesi yönündeki seçim kampanyası sözünü hayata geçirebilir. İskoçya Özerk Yönetimi Başbakanı ve İskoç Ulusal Partisi (SNP) lideri Nicola Sturgeon, kısa süre önce Brexit olursa İskoçya’da 2. bağımsızlık referandumu 2021’e dek yapılması gerektiği açıklaması yapmıştı. İskoçya’da her an bağımsızlık referandumu kararı alınabileceği konuşuluyor. Bağımsızlık kararları alınması durumunda Birleşik Krallık da dağılacak.
Sıra İrlanda’nın birliğinde
İrlanda Cumhuriyet Ordusu’nun (IRA) siyasi kanadı Sinn Fein’in 98 yıllık İrlanda Cumhuriyeti’nde ilk kez sağ partileri bozguna uğratıp kendi tarihinde de ilk kez birinci parti konumuna yükseldiği seçimin, Kuzey İrlanda’daki İngiltere ile birlik yanlısı kesimlerin kabusu olabilir. Çünkü Sinn Fein, 5 yıl içinde iki İrlanda’nın birleşmesi için bir referanduma gidilmesini istiyor. Yaklaşık 85 bin kilometrekarelik İrlanda adasının kuzeyinde Protestanlar çoğunlukta. Güneyde ise Katolikler çoğunlukta. Güneyde 1922’de iç savaş patlak vermişti. Bugünkü Fine Gail İngiltere ile anlaşma yanlılarının, Fianna Fail ise anlaşmaya karşı çıkanların devamı konumunda. Kuzey İrlanda için savaşan Irak ve İngiltere hükümeti 1998’de Kuzey İrlanda bölgesel hükümetine önemli ölçüde yetki devrini öngören “Hayırlı Cuma” (Good Friday) anlaşması yaptı. IRA 2005’te silahsızlanma kararı almıştı.
Kraliçe II. Elizabeth, 2012’de Kuzey İrlanda’yı ziyareti sırasında IRA komutanlarından ve Sinn Fein liderlerinden Martin McGuinness ile el sıkışmıştı. Kelt kültürü sembollerini, üç yapraklı yonca rengini taşıyan kıyafet giymiş Martin McGuinness Keltçe hitap etmişti. Bu yankı uyandırmıştı. Çünkü eski şehir gerillası Martin McGuinness, Kraliçe’nin kuzeni Lord Mountbatten’in de öldüğü bir dizi saldırıyla suçlanıyordu. Tokalaşma canlı yayınlanmış ve “tarihi” diye adlandırılmıştı.
DUBLİN
