‘İran rejimi, Sayın Öcalan’ın, Kuzey ve Doğu Suriye’deki kadınların gücünün harekete geçmesine ve toplumda önemli bir yere sahip olmalarına katkıda bulunan düşüncelerinden korkuyor’
Rojhilat ve İran’da Jina Emînî’nin katledilmesinden bu yana kadınların İran İslam Cumhuriyeti Hükümetine karşı başlattığı ayaklanma sürüyor. Bu ayaklanma her yere yayılmışken sıkışıp kalan İran hükümeti, idam ve hapis cezaları ile kadınların öncülüğündeki bu halk hareketini bastırma girişimlerine devam ediyor. Cezaevlerinden gönderdikleri mektuplarda dahi geri adım atmadıklarını ve direniş mesajı veren kadınlardan hükümetin ne denli korktuğu her defasında dile getiriliyor. En son İran’da tutsak bulunan insan hakları aktivisti ve gazeteci Pexşan Ezîzî’ye 23 Temmuz’da görülen duruşmasında idam cezası verildi. Büyük tepkilere neden olan ceza hala protesto ediliyor.
Orta Doğu ve Kuzey Afrika Demokratik Kadın İttifakı (NADA) üyesi Fas’ta kadın hakları mücadelesi yürüten Khadija Rhadi kadınlara yönelik idam cezalarını ve mücadele hattını değerlendirdi.
- İran’da yükselen kadın devrimi sürüyor ve hükümet buna çok sert cezalarla karşılık veriyor. Kadınların bu haklı isyanını nasıl okuyorsunuz?
İranlı kadınların, Kürt aktivist Jina Amini’nin 16 Eylül 2022’de, İran’ın şehit edilmesinin ardından büyük bir ayaklanma başlattığı biliniyor. Bu ayaklanmaya katılan kadınların çoğu genç kadınlardan oluşuyor. Başörtüsünü aşağılanma ve boyun eğdirme sembolü olarak gördükleri için çıkardılar ve sloganı “Kadın, Yaşam, Özgürlük” olan büyük bir ayaklanma başlattılar. Kadınların hayatın sembolü olduğunu, özgürlük olmadan hayatın olmayacağını, kadınları özgür olmayan bir halkın da özgür olamayacağını teyit eden bir slogan bu. Kadın ayaklanması bütün bir halkın özgürlüğü içindir. Kadınları ezilen, onuru çiğnenen bir halkın özgürlüğü de olamaz. Kadınların bu adil ve meşru ayaklanması, İran toplumunu değiştirdi, özellikle de bu ayaklanmanın, İslam Cumhuriyeti’nin 1979’daki kuruluşundan bu yana İran şehirlerinde tanık olunan en büyük protestolar olarak kabul edilmesi nedeniyle. İran’daki Kürt kadınlarının bu ayaklanmada önemli bir konuma sahip olduğu açık. Kürt kadınlarının diğer bölgelerdeki deneyimlerinin onlara ilham verdiğini, özellikle de Kuzey ve Doğu Suriye’deki deneyimlerinin benzersiz bir deneyim olduğu biliniyor. İran’daki bu isyan, oradaki kadınlar için olduğu kadar dünyadaki tüm kadınlar için de önemli bir deneyimdir; zira siyasi rejimin kana susamışlığına rağmen kadınların bu rejime karşı ayaklanabileceğini ve kadınların haklarının bilincinde olduklarında İran’a karşı ayaklanabileceklerini gösterdi. Kadının bilinçli duruşu toplumlarının adaletsizliğe ve zulme karşı isyana yönelmesinde büyük role sahip. Bu ayaklanmada karşılaştıkları şiddetli baskılar ve kadın tutsakların maruz kaldıkları işkence nedeniyle büyük bedeller ödedikleri kesin ve kadın ayaklanmasının tüm şehitleri gibi Amini’nin akıbeti de bunun en büyük kanıtıdır.
İran bir idam cumhuriyeti
- İran hükümetin sert cezalarının yanı sıra en çok kullandığı yöntem idam cezası olarak karşımıza çıkıyor. Geçtiğimiz günlerde yine bir genç idam edildi ve pek çok kadın aktivist idam cezalarıyla karşı karşıya, bu idam cezalarına ilişkin ne söylersiniz?
İranlı yetkililer bu ayaklanmaya şiddetle, yaygın baskı ve çeşitli cezalarla karşılık vermeye çalışıyor. Aralarında çocukların da bulunduğu yüzlerce kadın ve erkek gösterici şehit oldu. İran rejiminin gösterileri bastırma kapsamında gerçekleştirdiği ağır ihlaller arasında idam cezaları da yer alıyor. İranlı kadın dernekleri yaptıkları açıklamada, İran’daki iktidar rejiminin, kendisini eleştiren her türlü sesi ortadan kaldırmak için her zaman uzman olduğu tek seçeneğe, yani idama başvurduğunu dikkate alarak, bunun asılsız suçlamalara dayandığını değerlendirdi. Halkın saflarında, özellikle de özgürlük için savaşan kadınların saflarında yer alanlara bu cezalar veriliyor. Bir insan hakları savunucusu olarak idam cezasına prensipte karşı çıkıyorum ve bu cezanın dünyadaki tüm suç sistemlerinden kaldırılması için mücadele ediyorum. İran, ölüm cezasına karşı küresel hareket tarafından, İran mahkemeleri tarafından verilen ölüm cezalarının şaşırtıcı sayısı, bazen reşit olmayanların da olması ve bu cezaların uygulanmasından kaynaklanan çok sayıda mağdur açısından bu alanda en geri kalmış ülkeler arasında sayılıyor. İran aynı zamanda kadın ve erkek muhaliflerden kurtulmak için ölüm cezasını kullanan diktatörlük rejimlerinden biri olarak kabul ediliyor; bağımsız bir sistem oluşturması gereken adalet ve adaleti sağlama yetkisi olan bir yargıya değil, bir baskı mekanizması olarak kullandığı itaatkâr ve politize edilmiş bir yargıya güveniyor.
Rejim kadınlardan korkuyor
- İran hükümeti tarafından Kürt kadınlar Pexşan Ezîzî ve Şerife Muhammedi’ye verilen idam cezaları söz konusu ve birçok Kürt kadın İran’da hapis cezaları ve bu tarz benzer bir tehlikeyle karşı karşıya. Hükümetin en çok Kürt kadınlara yönelmesi sizce neden?
İki aktivist, Pexşan Ezizi 24 Temmuz’da, Şerife Muhammedi ise aynı ayın dördünde idam cezasına yol açan bir suçlamayla tutuklandı. Pek çok insan hakları örgütü, adil olmayan bir yargılamanın sonucu olduğunu düşündüğü bu karara karşı çıktı ve iki aktivistin tutuklanmaları sırasında vahşi işkenceye maruz kaldıklarını da belirtti. Yüzlerce aydın da tutuklanmalarının düşünce ve ifade özgürlüğünün sistematik ihlali kapsamına girdiğini belirterek tahliye çağrısında bulundu. Bu iki aktivistin tutuklanması ve cezalandırılması, İran rejiminin Kürt kadınlarını hedef alma serisinin bir bölümüdür; bunun nedeni İran’daki kadın ayaklanmasına Kürtlerin öncülük ettiğini kabul etmeleridir. Bir Kürt kadının şehadetinin ardından Kürt kadınları arasında oluşan güçlü seferberlik sayesinde başlatıldı. İran rejimi aynı zamanda onların gücünden ve sokağa çıkma örgütlülüğünden de korkuyor. İran rejimi, İran’daki Kürt kadınlarının Sayın Öcalan’ın, Kuzey ve Doğu Suriye’deki Özerk Yönetim bölgesindeki kadınların gücünün harekete geçmesine ve toplumda önemli bir yere sahip olmalarına ve mücadelelerini daha da yaygınlaştırmalarına katkıda bulunan düşüncelerinden ilham almalarından korkuyor. Çünkü bu felsefe bir bütün olarak toplumun kurtuluşunun motorudur. İran rejimi, kadınları ezen, onlara düşman olan, yaşam hakkını sürekli ihlal eden bir rejim olduğundan, ona karşı isyanın katalizörü olduğu için “Kadın Yaşam Özgürlük” sloganından korkuyor. İdam cezalarını en çok uygulayan rejimlerden biri, özgürlük düşmanı, muhaliflerine karşı sistemli baskı uygulayan, her türlü özgürlüğü sıklıkla ihlal eden bir rejim.
Medya kadınları görmüyor
- Genel olarak kadın mücadelesi dünyada ortaklaşsa da İran’da, Filistin’de veya Kurdistan’da kadıların yaşadıkları çoğu zaman bir sessizlikle karşılanıyor. Bu sessizlik niçin ve nasıl ele alıyorsunuz bunu?
Kadınların dünyanın çeşitli yerlerinde onurlarını ayaklar altına alan, özgürlüklerini kısıtlayan tüm baskıcı sistemlere karşı mücadele verdikleri kesindir. Kadınların 8 Mart’ta düzenlediği genel kadın grevi gibi bu mücadeleyi daha görünür hale getiren yeni biçimler yarattılar. Ama dünyanın bazı bölgelerinde kadınların fedakarlıkları daha güçlü ve daha büyük, bazen eşi benzeri görülmemiş kazanımlar elde ediyorlar ama buna rağmen dünyada hakim olan kapitalist sistem, kontrol altındaki devasa medya mekanizmaları ve buna rağmen onların deneyimleri görmezden geliniyor ve yayınlanmıyor. Sahte uluslararası örgütler, bu kadınların deneyimlerinin dünya kadınları için bir rol model teşkil etmesinden ve onların kurtuluşa giden yolu aydınlatacak bir yol gösterici olmasından korkuyor. Filistinli kadınlar, halklarının bir parçası olarak onlarca yıldır apartheid rejiminin belasını yaşadıklarından ve halkları yerinden edilme politikalarına, etnik temizliğe ve son zamanlarda da etnik soykırıma maruz kaldıklarından adaletsizliğe karşı en savunmasız olanlar. Tarihte benzeri görülmemiş bir soykırıma karşı direnişte ve mücadele ateşini nesilden nesile yaşatmada emsalsiz bir cesaret gösterdiler.
Kürdistan’daki kadınlar, kurdukları toplumsal örgütlenme ve kadınların bu örgütteki öne çıkan konumu açısından benzersiz bir deneyim yaratarak, demokrasi ve modernlik iddiasında olan ülkelerde bile olmayan kazanımlar elde etti. İran’daki kadınlar da büyük bir ayaklanma başlattı. Kadınlara en çok şiddet uygulayan rejime karşı. Dolayısıyla hakim dünya düzeni, bu cesur, ilkeli ve kararlı kadınların dünya kadınları üzerinde olumlu bir etki yaratarak kadınların sömürüsü ve baskısına dayanan çıkarlarını tehdit etmesinden korkuyor. Kadınların özgürleşeceği ve halkının kurtuluşuna katkıda bulunacağı düşüncesi onları korkutuyor.
Bu nedenle bizim rolümüz, bu deneyimlerin ve kazanımların duyurulmasının tüm dünyadaki kadınlara örnek olacağı için değil, aynı zamanda bu kadınların sahip oldukları tüm güce ve gösterdikleri cesarete rağmen bu yanlış bilgi ve kafa karıştırıcılıkla yüzleşmektir. Sürekli bir mücadelede olan ve uzun bir yol kat eden mücadelelerinde, sürekli desteğe ve yardıma muhtaç olan dünyadaki kadınların her zaman kendileriyle dayanışmasına ve desteğine ihtiyaçları var. Kadınlar arası dayanışma dünyanın çeşitli yerlerinde kadınlar olarak kullanmamız gereken etkili bir silahtır. Herkes, alternatif medya ve sosyal medyanın etkin kullanımı yoluyla bu dayanışmayı ve sinerjiyi geliştirecek, birbirinin mücadelesini duyuracak, kadınların ileri deneyimlerinden yararlanacak tüm mekanizmaları oluşturmalı, ağ mekanizmaları oluşturup harekete geçirmeli, kadınların eğitimi için okullar oluşturmalı, kadınların gerçek sesinin duyulmasına, yaşam ve özgürlük mücadelesinin duyurulmasına olanak tanıyan tüm alanlara giriyoruz, girmeliyiz.
Kadınların mücadelesi ortaktır
- İran hükümetinin işkence ve idam cezalarına karşı dünya kadınlarına çağrınız ne olur?
Daha önce de söylediğim gibi her yerde mücadele eden bu kadınların çabalarını takdir ettiğimizi, önemsediğimizi ve bize rol model olduklarını düşünüyorum. Bu nedenle maruz kaldıkları her türlü baskının her türlü araçla ortaya konulması ve bunu uygulayan rejimlere ne olursa olsun baskı yapılması gerekmektedir. Bugün, İran’daki Kürt kadınlarına ve genel olarak İranlı kadınlara verilen bu idam cezaları ışığında, halkının oğullarını ve kızlarını katleden bir rejimden hayatlarını kurtarmak için küresel bir kampanyanın öznesi olmak gerekiyor. Bu kampanyanın başarıya ulaşması için çeşitli mücadele güçleri seferber edilmeli, kadın haklarına ve halkların haklarına düşman olan başka güçlerin bu mücadeleye ve bu dayanışmaya saldırmasına ve bunu başka halklara saldırmak için kullanmasına izin verilmemelidir. Kadınlar olarak mücadelemiz, insanları öldürürken, kadınlar yerinden edilirken ve onların haklarına el konulurken, kadınların kurtuluşu sloganını sahtece yükselten güçler ve rejimlerin her türlü siyasi sömürüsüne karşı durulmalıdır.
Söyleşi: Melek Avcı/JINNEWS
