Rusya öncülüğünde Asya ülkelerine NATO gibi müdahalelerde bulunmak için oluşturulan KGAÖ’nün 4. maddesi uyarınca Kazakistan’a müdahale kararı alındı
Sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) fiyatlarına zam yapılması sonrası Kazakistan’da 2 Ocak 2022’de başlayan protestolar sürdü. Ölü sayısı arttı. Devlet güçlerinin müdahaleleri sonucu ölümler oldu. Rusya’nın öncülük ettiği Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ), asker gönderme kararı aldı. Rusya 6 Ocak gecesi asker göndermeye başladı.
Rusya, Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü üzerinden Kazakistan’a müdahale etme kararı aldı. Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) Kazakistan’daki durum nedeniyle bu ülkeye asker göndermeye karar verdi.
Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü Konseyi başkanlığını yürüten Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Facebook hesabından yaptığı açıklamada, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in örgüte başvuru yaptığını kaydetti.
Dış müdahale dahil, Kazakistan’ın ulusal güvenliğine ve egemenliğine yönelik tehditlerin göz önünde bulundurulduğunu belirten Paşinyan, “KGAÖ Kolektif Güvenlik Konseyi, Kolektif Güvenlik Anlaşması’nın 4. maddesi uyarınca Kazakistan’daki durumu normalleştirmek ve istikrara kavuşturmak için KGAÖ’nün kolektif barış gücünü sınırlı bir süre için bu ülkeye göndermeye karar verdi” dedi.
6 Ocak’ta asker sevkiyatı
Rusya haber ajansı TASS’ın verdiği bilgiye göre Rusya, Kazakistan’a asker göndermeye başladı.
Banka işlemleri
Kazakistan Merkez Bankası, ülkede yaşanan olaylardan sonra tüm banka operasyonlarını durdurdu.
KGAÖ anlaşması
7 Ekim 2002 tarihinde Rusya, Kazakistan, Belarus, Ermenistan, Kırgızistan ve Tacikistan devlet başkanları Taşkent’te toplanıp KGAÖ’yü resmen ilan ettiler. Anlaşmaya göre üye ülkeler, başka herhangi bir askeri ittifak ya da ülkeler grubuna dahil olamayacaktı. Bu ülkelerden herhangi birisine karşı gerçekleştirilen bir saldırı, tüm üye ülkelere gerçekleştirilmiş gibi karşılanacaktı.
Kazakistan Merkez Bankası, ülkede yaşanan olaylardan sonra tüm banka operasyonlarını durdurdu.#Kazakistanhttps://t.co/48YQXZFKBl pic.twitter.com/2Q0gDiCzhA
— Yeni Yaşam Gazetesi (@yeniyasamgazete) January 6, 2022
Nursultan Nazarbayev ve Kasım Cömert Tokayev
Kazakistan’da Sovyetler Birliği (SSCB) dağılınca 1 Aralık 1991 – 19 Mart 2019 arasında Nursultan Nazarbayev cumhurbaşkanı olarka görev yaptı. Görevi bıraktıktan sonra Nursultan Nazarbayev, Kazakistan Güvenlik Konseyi Başkanı oldu ve bu göreve 21 Ağustos 1991’de başladı.
2. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev oldu ve 20 Mart 2019’da göreve başladı. 2022 ayaklanması başlayınca 5 Ocak 2022’de Kasım Cömert Tokayev, Nursultan Nazarbayev, Kazakistan Güvenlik Konseyi Başkanlığı koltuğundan aldığını duyurdu. Tokayev, Güvenlik Konseyi başkanlığını Nazarbayev’den kendisine devretti. Tokayev, bu kurumda ikinci üst düzey yetkili olan Nazarbayev’in yeğenini de görevden aldı.
Ayaklanma yönetim interneti kesmesine, devlet güçlerini seferber etmesine rağmen başkent Nur Sultan’a (Astana) da sıçradı. Zam geri alındı. Başbakan istifasını açıkladı. Kasım Cömert Tokayev, 5 Ocak 2022 sabah saatlerinde Başbakan Askar Mamin başkanlığındaki hükümetin istifasını kabul etti. Başbakan Vekili görevini daha önce Başbakan Yardımcısı olan Alihan Smailov aldı.
Tokayev 5 Ocak 2020’de iki kez TV’ye çıktı. Rusya, Ermenistan, Belarus, Kırgızistan ve Tacikistan’la birlikte üyesi olduğu Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’nden yardım isteyen Tokayev, yurt dışı kaynaklı terörist gruplarının devlet binalarını, altyapıları ve silahları ele geçirdiğini ve Almatı Havalimanı’nda aralarında yabancı şirketlere ait olan 5 uçağa el koyduğunu öne sürdü.
Heykeli yıktılar
Yine 5 Ocak gtünü Taldikorgan kentinde öfkeli protestocular, ülkenin ilk Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in heykelini halat bağlayarak yıktılar.
Neler oldu?
Kazakistan’da akaryakıt zamları ile başlayan protestolar kısa sürede yönetimin istifası talebine evrildi. Akaryakıt zamları başkaldırının fitili oldu. Çünkü Kazkistan’da da Türkiye benzeri enflasyon artarken insanca yaşam için koşullar zorlaşıyordu. Ücretler hızla eriyordu.
1 Ocak 2022’den itibaren yönetim sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) fiyatı 120 Tengeye çıkarıldı. 2 Ocak 2022’de Kazakistan’ın Hazar Denizi kıyısındaki Mangistau eyaletine bağlı Janaözen kentinde araba sürücüleri LPG fiyatına yapılan zammı protesto etmeye başladı. Kentin anayollarını kapatan sürücüler LPG fiyatının litre başına 120 Tengeden düşürülmesini istedi. Protesto eyaletin merkezi olan Aktau şehrine sıçradı ve göstericiler valilik binasının yer aldığı meydana toplandı. Bölgedeki büyük petrol sahalarında çalışan işçiler de sokaklara çıktı.
Kısa sürede Kazakistan’ın tüm petrol ve doğal gaz rezervlerinin bulunduğu batı kesimindeki Aktau başta olmak üzere Atırau, Aktöbe ve Oral şehirlerinde düzenlenen destek amaçlı gösteriler internet yasağı ve polis önlemlerine rağmen eski başkent Almatı’ya ulaştı. Almatı şehri ve Mangistau eyaletinde Olağanüstü Hal ilan (OHAL) edilmesine rağmen akaryakıt fiyatında indirim yapılmasına rağmen gösteriler durmadı.
Başkent Nur Sultan, Almatı şehri ve Mangistau eyaletlerinde olağanüstü hal (OHAL) ilan edildi. Ardından OHAL kararının ülkenin tüm bölgelerinde geçerli olduğu duyuruldu.
Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House’un Orta Asya Uzmanı Kate Mallinson, “Protestocular Kazak hükümetinin ülkeyi modernize edememesi ve her kademeden insanın hayatını etkileyecek reformları hayata geçirememesi nedeniyle derin bir kırgınlık ve kızgınlık içinde” dedi.
ABD’den açıklama
Beyaz Saray Basın Sözcüsü Jen Psaki, Rusya’nın ABD’nin ülkedeki olayları körüklediğine dair iddialarının gerçeği yansıtmadığını söylerken itidal çağrısı yaptı.
NUR SULTAN-ALMATI
