Kanal İstanbul’un çevreye vereceği zarar tartışılırken, Malatya’nın Kanal İstanbul’u çoktan yapılmaya başlandı
Hüseyin Kalkan/Malatya
Kanal İstanbul yapılırsa İstanbul’a ve çevreye vereceği zarar tartışılırken, Malatya’nın Kanal İstanbul’u çoktan yapılmaya başlandı ve kayısı bahçelerinin böğrüne bir hançer gibi saplandı. Yaklaşık 54 km’lik çevre yolu, kayısı bahçelerinin ve tarım arazilerinin tam göbeğinden geçiyor. Malatya Ziraat Mühendis Odalar Şubesi, kayısı bahçelerine ve tarım arazilerine zarar vereceği için Kuzey Çevre Yolu’na karşı çıkmıştı. 7 yıl sonra gazetemize konuşan Malatya Ziraat Mühendisleri Odası Şube Başkanı Fevzi Çiçek, 6 bin dekar kayısı bahçesi ve tarım arazisinin yol güzergahına feda edildiğini söyledi. ‘Hızlı ve konforlu bir seyahat için’ diye tanıtılan çevre yolu için Malatya Milletvekili ve AKP Merkez Yürütme Kurulu Üyesi Öznur Çalık’ın girişimi ile Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile 238 parsel acele kamulaştırıldı. Yol inşaatını iktidara yakınlığı ile bilinen Eksen Proje sürdürüyor. Eksen Proje, aralarında Kalyon İnşaat’ın da olduğu 75 şirketi geride bırakarak ihaleyi kazandı.
Rant yolları
Kuzey Çevre Yolu, AKP tarafından Malatya’ya büyük hizmet olarak lanse edilerek ihaleye çıkarıldı. Ama daha ihaleye çıkarılmadan önce tarım arazilerine ve kayısı bahçelerine vereceği zarar tartışılmaya başlandı. Malatya’nın tarımsal kimliğinin korunması için, illa bir çevre yolu yapılacak ise, bunun Malatya’nın Güneyi’nden geçen Güney Çevre Yolu olması gerektiği savunuldu. (Güney dağlık alan olduğu için tarıma ve kayısı bahçelerine uygun değil.) Bölgede çevre yolları bir salgın gibi her tarafı sarmaya başlamış. Şu anda Elazığ, Sivas ve Diyarbakır’da da çevre yolları yapımları sürüyor. Bu ‘hizmetlerin’ bu kadar rağbet görmesinin nedeni rant elde etmeye en uygun inşaat olmasıdır. Malatya Kuzey Çevre yolu inşaatında görüldüğü gibi bir türlü bitmek bilmeyen inşaatlar yolu ile rant adeta sürekli hale getiriliyor. Yeni bağlantı yolları ve kavşaklar icat ederek inşaatlar genişletiliyor. Bu arada ölçüsüz biçimde tarım ve orman arazisi heba ediliyor.
Acele kamulaştırma
AKP’li Cumhurbaşkanı R. Tayyip Erdoğan, geçen yıl Kuzey Çevre yolu için 283 parsel hakkında acele kamulaştırma kararı aldı. Resmi Gazete’nin 24 Eylül 2020 tarih ve 31254 Sayılı nüshasında yayınlanan 2974 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’na göre, Malatya Kuzey Çevre Yolu – Bağlantı Yolu için, Kamulaştırma Kanunu’nun 27. Maddesi kapsamında, Battalgazi ilçesine bağlı Hatunsuyu, Hanımın Çiftliği, Eski Malatya, Hacıyusuflar, Bahçebaşı, Karaköy, Bulguru, Keşolar, Hacıhalil Çiftliği, Karabağlar, Meydanbaşı, Karahan ve Yeniköy, Yeşilyurt ilçesine bağlı Şahnahan, Samanköy, Yaka, Çarmuzu mahalleleri ile Akçadağ ilçesine bağlı Yağmurlu Mahallesi’nde çok sayıda parsel, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından ‘acele’ kamulaştırılacak.
Ekimde, Kuzey Çevre Yolu güzergâhı ve bağlantı yollarına ait krokinin ve acele kamulaştırılacak taşınmazların ilçe, mahalle isimleri ile ada ve parsel numaralarını gösteren bir listenin de yayınlandığı Cumhurbaşkanı Kararı’nda; “Malatya Kuzey Çevre Yolu Projesi kapsamında ekli kroki ve listede gösterilen taşınmazlar ve üzerlerindeki müştemilatın Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından acele kamulaştırılması, 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 27. Maddesi gereğince karar verilmiştir” denildi. Kararın ekinde kamulaştırılacak arazilerin listesi yer aldı. Bu listede yer alan parsellerin hemen hepsi kayısı bahçesi veya tarım yapılan topraklar. Erdoğan’ın acele kamulaştırma kararını AKP Malatya Milletvekili ve AKP Merkez Yürütme Kurulu üyesi Öznur Çalık’ın çabaları sonucu alındı. Çalık Holding’in sahibi Ahmet Çalık’ın da gelini olan Milletvekili Öznur Çalık açıkladı. Acele kamulaştırma kamunun zarar göreceği deprem vb. durumlarda başvurulması gereken bir tedbir. Daha doğrusu Cumhurbaşkanı bu yetkisini böyle durumlarda kullanabilir. Öznur Çalık ise acele kamulaştırma ile ilgili Malatya Kuzey Çevre Yolu’nun yapımının uzamasını gösteriyor. Kamulaştırma çalışmalarıyla alakalı olarak Akçadağ, Battalgazi ve Yeşilyurt ilçelerindeki toplam 283 parsel için Cumhurbaşkanlığı kararıyla acele kamulaştırma kararı alındı.
Son çivi
Malatya kayısısı şeker oranı ve aroması ile başka bir bölgede yetişmeyen özel bir meyvedir. Kayısının bu özelliği onun üretici tarafından tercih edilmesini sağlamıştır. En küçük kayısı bahçesi bile tarım ile uğraşan insanların geçimine katkıda bulunuyor. Türkiye’nin kuru kayısı üretiminin yüzde 90’ı, dünya kuru kayısı üretiminin ise yüzde 67’si Malatya’da üretiliyor. Malatya Ticaret Borsası’nın rakamlarına göre Malatya’da yaklaşık olarak 8 milyon kayısı ağacı bulunmaktadır. Son yıllarda organik kayısı üretimi de artmaya başlamıştır. En çok kayısı ağacı Malatya ve onun devamı olan Akçadağ ovasında bulunmaktadır. Bunun yanı sıra Malatya’nın bütün ilçelerinde kayısı bahçesi bulunuyor.
Ancak Malatya Belediyesi’nin büyükşehir statüsünü kazanması ile birlikte AKP’li belediye ve AKP iktidarı agresif bir biçimde bu iki büyük ve tarım bakımından önemli ovayı yapılaşmaya açmaya çalışmaktadır.
Sadece AKP’nin büyük hizmet olarak sunduğu çevre yolu değil, çevre yolunun gerektirdiği birçok bağlantı karayolu tarım arazilerinde her gün parçalar koparmaktadır. Yapılaştırmanın bir başka yolu ise devlet dairelerinin şehir merkezinin 30 km. kadar dışında yapılması ve bu dairelerin etrafının yapılaşmaya açılmasıdır. Malatya ovasında bir cezaevi yetmemiş ikinci cezaevi Akçadağ ovasına yapılmış. Akçadağ T Tipi Cezaevi 570 dekar alana inşa edildi ve 2020 yılında açıldı. Bunun dışında TÜİK gibi müdürlükler için tarım arazilerinin göbeğine mimarisi ile saraya öykünen binalar yapılmaktadır. Karayollarına ve belediyeye ait asfalt üretme tesisleri Malatya’daki tarım arazilerine yapılmaktadır. AKP Malatya yönetimi Malatya ovasındaki tarım arazilerini bitirmek için adeta acele etmektedir. Bu yapılar sadece zemin olarak tarım arazilerini azaltmakla kalmamakta, aynı zamanda üretim sırasında ortaya çıkan toz, duman ve diğer artık maddeler kayısının yetiştiği iklimi de bozmaktadır. Malatya ovası tarım yapılacak bir alan olmaktan çıkıp rant üreten arsalara dönüşmektedir. Akçadağ ve Malatya ovaların hemen hemen tam ortasına yapılan Kuzey Çevre Yolu’nun bitmesi ile birlikte kimse tarım arazilerinin yapılaşmasının önüne geçemeyecektir.
‘Malatya’nın tarım kimliği ortadan kalkacak’
Malatya Ziraat Mühendisleri Odası Şube Başkanı Fevzi Çiçek, daha ihale aşamasındayken Kuzey Çevre Yolu’nun yapımına karşı çıkmış ve tarım arazilerine daha az zarar vereceğini söylediği bir alternatif güzergah önermişti. Kuzey Çevre Yolu inşaatının yürüdüğü şu günlerde Çiçek, öngörülerinin doğrulandığını söylüyor. Fevzi Çiçek’in sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle: “Şu an tabi çevreye yolu inşaatı başladı. O dönem biz tarım arazilerinden geçmesinin, tarım arazilerinin yok olmasına sebebiyet vereceğini söylemiştik. Oysa güney bölgesinde geçmesinin daha iyi bir alternatif olduğunu ve devlet için daha ekonomik olacağını söylemiştik. Bu düşüncemiz değişmedi. Ama bu bir devlet politikasıdır, hükümet politikasıdır şu an devam ediyor. Bizim o zaman dile getirdiğimiz bir başka sorun da şuydu; şu an mevcut çevre yolunda yaşanan trafik transit trafik değil, şehir içinin kendi trafiği olduğunu söylemiştik. Dolayısıyla yeni çevre yolu bu trafiğe çare olmayacaktır. Kuzey Çevre Yolu’nun tarım arazilerini yok etmesinin yanı sıra başka sakıncaları da var. Kamulaştırma nedeni ile maliyetlerin yükselmesi, işte deprem bölgesindeyiz, özellikle ova bölgesinde zemin problemlerinden dolayı sıkıntılı olacağını jeoloji mühendisi arkadaşlar dile getirmişti.”
Rakamların dili
Çiçek, söylediklerini rakamlara dökerek detaylandırıyor: “O dönem taban alanı dediğimiz, yani yol geçecek güzergah toplam 53.5 km zaten. Yaklaşık olarak 6 bin dekarlık bir araziden bahsediyoruz. Bunun tamamı kayısı bahçesidir, diğer tarım ürünlerdir. Biz toplam olarak tarımsal üretiminin yapılacağı bölge olarak tarif ediyoruz orayı. Tarımsal faaliyetler derken hayvancılık faaliyetleri de buna dahildir.”
Ziraat Mühendisi Fevzi Çiçek’in en büyük endişesi bu yol dolayısı ile ziraat yapılacak toprakların azalması. Çiçek bu konu ile ilgili endişelerini şöyle temellendiriyor: “Ovadan giderken sanki düz bir zeminde gidecek gibi algılanıyor ama birçok köprü, köprülü kavşak, menfez yapılmak zorunda. Sadece yol güzergahında birçok sanat eseri yapılacak. (Karayolları köprü ve kavşakları sanatsal yapı olarak adlandırıyor.) Mesela 30 yakın köprülü kavşak var. En büyük tehlikeyi de ileriki dönemlerde buralar bağlantı yollarından dolayı kaçınılmaz olarak imara açılacak. Çevre yoluna yakınlığı, çevre yoluna ulaşım kolaylığı açısından birçok sektör oralarda kümeleşecek. Bu da tarım arazilerinin niteliğinin korumasında ciddi anlamda zorluklar ortaya çıkaracağını ifade etmiştik. Bu konudaki görüşlerimiz değişmedi.”
Fevzi Çiçek, çevre yolunun iki tarafından yapılaşmanın artacağını belirterek şunları söylüyor: “En büyük endişemiz buydu zaten. Çat Barajı tarımsal üretimi geliştirmek için yapıldı. Şimdi bütün bağlantıları kesiyorsunuz. Yarın imar ihtiyaçları ortaya çıkacak, talepler artacak ve yapılaşma talepleri ortaya çıkacak. Birçok yerel yönetim buna direnemeyecek, mecbur kalacak bunu açacak, bağlantı yollarından başlamak üzere.”
