Jina Emînî’nin katledilişinin yıldönümü yaklaşırken halk 16 Eylül’de meydanlara çıkmaya hazırlanıyor. İran rejimi ise, gözaltı ve tutuklamalarla baskıyı arttırdı
İran’da 16 Eylül 2022’de ahlak polisleri tarafından bir aile ziyareti kapsamında Saqiz kentinden Tahran’a gelen Kürt kadın Jina Emînî’yi başörtüsü kurallarına uymadığı gerekçesi ile gözaltına alındı. Gözaltında gördüğü işkence nedeniyle fenalaşan Jina Emînî daha sonra yaşamını yitirdi.
Emînî’nin gözaltına alınması ve katledilişini tüm detayları ile İranlı gazeteci iki kadın Niloofar Hamedi ve Elahe Mohammadi haberleştirdi. Haberin kamuoyunda duyulması üzerine 17 Eylül’de Rojhilat’ta protesto gösterileri başladı. Eylemlerin kısa sürede yayılmasının ardından iki gazeteci tutuklandı.
Eylemler 2 gün içinde İran’ın 31 eyaleti ve 100’den fazla şehrine yayılırken, eylemlerin temel sloganı ise “Jin, jiyan, azadî” oldu. Bu slogan bir anda tüm dünya kadınları tarafından mücadelenin tılsımlı sözü haline geldi. Sokak eylemleriyle birlikte başta İranlı kadınlar olmak üzere Kurdistan, Türkiye ve Avrupa’da da kadınlar saçlarını keserek Emînî’nin katledilişini protesto etti.
Bir yıl içinde bin 500 kişi katledildi
Eylemler ilk günden itibaren İran rejiminin tüm baskılarına rağmen kesintisiz bir şekilde devam etti. Protestolar ülkede etkisini 8 ay boyunca en üst perdede gösterdi. Rejim ise eylemleri kanlı bir şekilde bastırmaya çalıştı ve eylemlerin ilk ayında 121’i Kürt olmak üzere 481 kişi öldürüldü. Bir yıl içinde rejim güçleri bin 500’den fazla kişiyi katletti, 60 bin kişiyi de tutukladı. Yine rejim tarafından eylemlere destek veren en az 110 kişi idam edilirken, kolluk kuvvetleri eylemler boyunca 200’den fazla kişiyi kaçırarak işkence yaptı. Rejim polislerinin eylemlerde yer alan kadınların gözlerini ve cinsel organlarını hedef alması sonucu da yüzlerce kadın uzuvlarını kaybetti.
Gazeteci ve sanatçılar tutuklandı
İran rejimi, isyanının yıldönümüne bir ay kala ülke genelindeki baskılarını arttırdı. Başta eyleme desteklerini açıklayan ülkenin aydınları olan gazeteciler, sanatçılar, tiyatro oyuncuları olmak üzere yüzlerce kişiyi tutuklandı. Jîna Emînî’nin babasıyla röportaj yapan gazeteci Nazila Maroofian’ı ilk 30 Ekim 2022’de tutuklayan rejim, bu tarihin ardından bir yıl içinde Maroofian’ı dördüncü kez 30 Ağustos’ta tutukladı. Yine eylemlere destek veren oyuncu Taraneh Alidoosti, Taha Rasoulian ve Mohammad Sadeghi’yi de tutuklandı. Zorunlu örtüye karşı şarkı yapan Mehdi Yarrahi’yi de tutuklayan rejim, gazeteci Al-Naz Mohammadi ve Negin Bagheri’yi de eylemleri haberleştirecekleri gerekçesiyle cezaevine gönderdi.
Mezar ziyaretine katılan aileler hedef alındı
İran ve Rojhilat kentlerinde eylemler sürdükçe rejimin tutuklama furyası da devam etti. “Jin, jiyan, azadî” direnişinde yaşamını yitirenlerin mezarlarına yapılan her ziyaret birer protesto gösterisine dönerken, ziyaretlere katılanlar ve yaşamını yitirenlerin aileleri hedef alındı. Rejim başta Jina Emînî’nin amcası Safi Ali olmak üzere yakınlarını kaybeden 39 ailenin en az 80 üyesini tutukladı. Tutuklananlar arasında eylemlerde katledilen Kumar Draftadeh’in (16) babası Hasan Draftadeh, Milad Zare’nin kardeşi Farhad Zare, Muhammed Hassanzadeh’in babası Ahmad Hassanzadeh ve kız kardeşi Solmaz Hassanzadeh, Fawad el-Gadi’nin kardeşi Omid el-Gadi de vardı.
Yine eylemlerde çocuklarını kaybeden ve şikâyetçi olan 4 ailenin üyelerine 6 ay 15 gün hapis cezası ve 74’er kırbaç cezası verildi.
Yıl dönümü öncesi gözaltılar
“Jin, jiyan, azadî” direnişinin yıldönümünün yaklaşmasıyla kadınlar yeni eylemlere hazırlanırken, direnişin intikamını almak isteyen İran rejimi 16 Ağustos’ta bir operasyon gerçekleştirdi. Operasyon kapsamında aralarında kadın hakları savunucuları Sepideh Qalian, Mateen Yazdani, Forough Sami-nia, Yasamin Hashdari, Jelveh Javaheri, Zahra Dadres, Zohreh Dadres ve Negin Rezaei başta olmak üzere ülke genelinde en az 50 aktivisti gözaltına alıp tutukladı.
Rejim 2 Eylül’de aldığı kararla “jin jiyan azadî” direnişine destek verdiği gerekçesiyle 58 akademisyeni de görevden aldı.
16 Eylül’de anma töreni
Jina Emînî’nin babası Amjad Emînî, 16 Eylül’de anma töreni yapacaklarını açıkladı. Bir haber ajansına konuşan baba Emînî, “Kızımın saf ruhunun mutluluğu için yıldönümü törenini düzenlemede kararlıyız. Bu anma, aileye, akrabalara ve tüm destekçilerine de teselli verecek. Ancak mevcut koşullar göz önüne alındığında, resmi olarak halkı bu törene davet edemeyiz ama halkı bu törene katılımdan da caydıramayız” dedi.
Jina’nın artık yalnızca Emînî ailesine ait olmadığını ifade eden baba Emînî, “O, İran’ın kızıdır ve tüm ulusa aittir. Jina’ya değer veren herkes onun geniş ailesine akrabadır. Bu nedenle, halkın tercihi ne olursa olsun onur duyacağız. İranlı hükümet yetkilileri bizden hiçbir koşulda herhangi bir davette bulunmamamızı ve bireyleri törene katılmaya çağırmaktan kaçınmamızı istedi” ifadelerini kullandı.
Genel grev çağrısı
Rojhilatlı Kürt partileri Kürdistan Özgür Yaşam Partisi (PJAK), İran Kürdistan Demokrat Hareketi (HDKÎ), Komele (İran Komünist Parti Topluluğu), İran Kürdistan Çalışma Örgütü (Sazimanî Xebat), Kürdistan Özgürlük Partisi (PAK) ve Kürdistan Emekçiler Topluluğu (Komeleya Zehmetkêşên Kurdistanê) yayınladıkları ortak açıklama ile Rojhilat halkını 16 Eylül’deki genel greve katılmaya ve hayatlarını kaybedenlerin mezarlarını ziyaret etmeye çağırdı.
Açıklamada, “Bu devrimde kadınların dikkat çeken öncülüğü, toplumsal açıdan bir adım daha ilerlememizi ve zafer ufkunun daha da aydınlanmasını sağladı. Gençler özgür bir yaşam için eşsiz bir fedakarlık yaptı” denildi.
Halk alanlara çıkmaya davet ediliyor
İran ve Rohılat’ta son bir haftadır sanal medya kullanıcıları da çeşitli çağrılar yapıyor. Yurttaşlar sanal medyadan 16 Eylül’de “Jin, jiyan, azadî” şehitlerinin mezarlarını ziyaret etmeye çağırırken, “#?????????” (Mahsamini) hashtagı altında binlerce mesaj yayınlayarak halk alanlara çıkmaya davet ediliyor.
Haber: Berivan Kutlu / MA
