Katalonya Parlamentosu sol partilerinden CUP Milletvekili Montserrat Vinyets Pages, sorularımızı yanıtladı: Kuzey ve Doğu Suriye Özerk ve Demokratik Yönetimi’nin tanınması gerçekleşti. Para transferi yapabilmesi için çalışmalar yapıldı. Ve ilişkileri derinleştirmek istiyoruz
Mehmet Ali Çelebi- Söyleşi
Katalonya’daki (Catalunya) partilerin desteğiyle kurulan yeni İspanya hükümetinin, Katalan otonomisinin taleplerini ne ölçüde karşılayacağı merak ediliyor. İspanya’da Şubat 1936’da İspanya genel seçimlerini solun ittifakı Halk Cephesi kazanıyor. Manuel Azana cumhurbaşkanı olunca aldığı kararlardan biri Katalonya otonomisinin tanınması oluyor. Genelkurmay Başkanlığı’ndan General Francisco Franco alınıp alt göreve atanıyor. Franco Temmuz 1936’ta Fas’tan taşıdığı lejyonla ve İtalya, Almanya faşist yönetimlerinin askeri güçlerini ülkeye sokarak darbe süreci başlatıyor. Cumhuriyetçi yönetime ve cumhuriyetçi güçlere karşı başlatılan iç savaşta Akdeniz kıyısındaki Katalonya’nın başkenti Barcelona’ya da 16-18 Mart 1938’de Franco’nun ittifakı, Mussolini İtalyası’nın Aviazione Lejyonu’nun uçakları, Hitler Almanyası savaş uçaklarıyla, yeni nesil bombalar yağdırıyor.
Tarihin ilk halı bombardımanı sırasında 1300 kadar sivil katlediliyor. Franco güçleri 26 Ocak 1939’da Barcelona’yı da ele geçirip Özerk Parlamento ve kurumları lağvediyor. İlk şampiyonu FC Barcelona olan La Liga maçları üç yıl oynatılmıyor. 1 Nisan 1939’da kurulan diktatörlük Katalancayı da yasakladı. Franco 1975’te ölünce yeni yönetimce Eylül 1979’da oylatılan İspanya Anayasası ile Generalitat de Catalunya (Katalonya Özerk Topluluğu) yeniden oluşturuluyor.
Katalonya Özerk Yönetim Başkanı Artur Mas 9 Kasım 2014’te gayriresmi bağımsızlık referandumu düzenliyor, yüzde 80.76 “evet” oyu çıkıyor. Katalonya Başkanı Carles Puigdemont ve ekibinin 1 Ekim 2017’de düzenlediği yüzde 91.96 “evet”in çıktığı Bağımsızlık Referandumu sonrası “devletin kurumlarına itaatsizlik”, “isyana teşvik”ten tutuklama furyası yeniden başlıyor.
Katalonya’da 1899’da kurulup La Liga kurucu üyesi ve 1929’da La Liga ilk şampiyonu olan futbol kulübü Barcelona referandum sırasında “Demokrasiye, ifade özgürlüğüne ve ulusların kendi kaderini tayin etme hakkına tarihi olarak sadık” olduğunu kaydediyor ve “Més que un club-bir kulüpten daha fazlası” sloganıyla Katalanların tarihsel özlemini özetliyor. Şubat 2021’de Katalonya Parlamentosu seçimlerinde bağımsızlık yanlısı partiler çoğunluk oluşturuyor. İspanya Kongresi için 23 Temmuz 2023’te yapılan erken genel seçimi sonrası PSOE Lideri Pedro Sanchez, Bask, Katalan ve Galiçya’nın bağımsızlığı için mücadele eden bazı partilerin desteğiyle koalisyon kuruyor.
Katalonya Parlamentosu’nun sol partilerinden Halk Birliği Adaylığı Partisi (CUP) Milletvekili Montserrat Vinyets Pages’e; Katalonya, İspanya ve Kuzey ve Doğu Suriye (Rojava) ilişkilerini sordum.
- Katalonya’nın tarihiyle başlamak istiyorum: Coğrafi, siyasi, askeri olarak kritik eşikleriyle…
Orta Çağ boyunca, yüzyıllarca Kastilya Krallığı’ndan bağımsız olarak yaşayan, bugün Katalonya, Valensiya ve Balear Adaları’nın da dahil olduğu bölgede hukuki ve kültürel bir siyasi topluluk inşa edildi. Çatışma, en azından Veraset Savaşı’nda İspanya’nın ilk siyasi asimilasyon girişimine ve ardından 1707 (Valencia) ve 1714’teki (Barcelona) baskıya kadar uzanıyor. O zamandan beri Katalan kurumlarını ve kültürünü zayıflatmaya yönelik periyodik girişimler oldu. 20. yüzyıldaki örneklerden biri 1936-1939 Savaşı olarak adlandırdığımız İç Savaş’tır.
- İspanya İç Savaşı sırasındaki direnişte öne çıkan Katalonya kentleri hangileri oldu? Enternasyonal Taburları’nın da gelerek devrimci harekete desteğine rağmen İspanya İç Savaşı’ndaki Francisco Franco’nun galip gelmesinin temel sebepleri sizce nelerdi?
Franco kazandı, çünkü Mussolini’nin faşist İtalya’sının ve Hitler’in Nazi Almanya’sının desteğini aldı. Franco’nun zaferinde havacılık lejyonerlerinin ve Wafen-SS’nin çok önemli rolü vardı, ki uçakları sivil nüfusu bombalayarak binlerce kişinin ölümüne ve paniğe yol açtı ve demiryolları, havaalanları, kamu binaları gibi altyapılarda çok önemli hasarlara neden oldu. Onların müdahalesi olmasaydı 18 Temmuz 1938’de Cumhuriyetin demokratik ve hukuk sistemine karşı ayaklanan Franco asla kazanamazdı. Franco rejiminin faşist bir rejim olmasının nedeni budur; çünkü bu, iç savaştan doğan bir çatışma değildi, İspanyol topraklarındaki uluslararası bir çatışmaydı.
Tam da bugünlerde Katalan Parlamentosu’nda olup biten her şeyin telafisi için ilerlemek üzere bir tarihsel hafıza yasasını işliyoruz. Çünkü henüz ne hakikat, ne adalet, ne tazminat var ve ne de bunların bir daha tekrarlanmayacağının garantisi. Bu haklar ki Franco diktatörlüğü gibi ciddi insan hakları ihlallerinin ve uluslararası insancıl hukukun ağır ihlallerinin yaşandığı otoriter bir rejimden ayrıldıktan sonraki bir dönemde uygulanabilir olan dört temel hak.
- Katalonya’da 1 Ekim 2017’de düzenlenen bağımsızlık referandumu sürecinde neler yaşandı?
Katalonya’da 1 Ekim 2017 referandumu büyük bir demokratik yüzleşme eylemiydi. Kendi kaderini tayin etme konusunda bir referandumdu. Referandum, İspanyol devleti tarafından yasaklandı, devlet polisi ile sandıkları arayarak el koymaya bile çalıştı.
Önceki günlerin korkutmalarına (Polislerin bulunduğu bir gemi Barcelona limanına yanaşmıştı) ve oylamanın yapıldığı gün polis oy verme merkezlerine giden çocuklu aileleri dövmesine rağmen referandum başarılı bir katılımla -yüzde 43’ten fazla- gerçekleşti. Katalonya adına hiç bu kadar mutlu bir gün yaşamamıştım, her zaman aklımda olacak.
“Evet” yani kendi kaderini tayin etme hakkı kazandı referandumda. Ancak parlamento sonucu uygulayamadı. Ardından baskılar geldi ve hem sıradan vatandaşlardan hem de politikacılardan oluşan bağımsızlık destekçilerine karşı binlerce dava açıldı. Ama Katalancada “Ho tornarem a fer” diyoruz: Bu da “Tüm baskılara rağmen tekrar yapacağız” anlamına geliyor.
- Kasım 2023’te Sosyalist İşçi Partisi (PSOE) Lideri Pedro Sanchez Katalonya, Bask, Galiçya ve Kanarya Adaları’ndaki bağımsızlık isteyen partilerle koalisyonda anlaştı. 2017 Bağımsızlık Referandumu’nda Katalonya’nın özgürlüklerini istedikleri için hapse atılanların af yasasıyla serbest bırakılması şartı vardı. Bağımsızlık referandumu için de açık ya da gizli bir protokol var mı?
Gerçekten de söylediğiniz gibi Pedro Sanchez’e bağımsızlık yanlısı partilerin oyları verildi. Siyasi partim CUP içinde değil. Ve henüz onaylanmamış bir “af yasası” da müzakere ediliyor. Uzlaşma kapsamında böylece ayrılıkçılara yönelik davalar rafa kaldırılıyor ve verilen cezalar etkisiz bırakılıyor. Yasanın işlenmemesi için Madrid’de yasaya karşı gösteriler yapıyor ve bazı yargıçlar siyasi arenaya çıkıyor.
- Özerk Katalonya Parlamentosu’nun ve hükümetinin yetkileri nelerdir? Anadil, eğitim, güvenlik, vergi vb. konularda Katalan hükümeti ve parlamentosu ne kadar yetki kullanabiliyor?
Özerklik yasası olan bir yasamız var. İlki 1979’dan, ikincisi ise 2006’dan beri. Bize bazı konularda yasama ve yürütme yetkisinin tamamını, bazı konularda ise yalnızca yürütme yetkisini veriyor. Sorun şu ki, Katalonya tarafından çıkarılan tüm yasaları inceleme hakkına sahip olan İspanya Anayasa Mahkemesi, yasaları sürekli olarak yetkilerimizi kısıtlayıcı bir şekilde yorumluyor ve Katalan Parlamentosu tarafından çıkarılan birçok yasayı iptal ediyor. Mutlak bir müdahale var. Kağıt üzerinde özerkliğimiz olduğu söyleniyor, ama halkımızın yaşamını nasıl iyileştireceğimize giderek daha az karar verebiliyoruz. Bunun çok açık bir örneği barınma. Katalan Parlamentosu fahiş kiralara sınırlama getirmek istiyor, ancak İspanyol Anayasa Mahkemesi yasaları iptal ediyor. Bu yüzden bağımsızlık yanlısıyız, çünkü İspanyol devletinde halk sınıfları barınma hakkı gibi haklarının garanti altına alındığını görmeyecek. Dil açısından ise Katalan dili tehdit altında. Katalan dilinin de korunmasını isteyen yasaları yasaklıyorlar.
- İlkokul, lise ve üniversitelerde eğitim müfredatı nasıl? Katalancanın ve İspanyolcanın eğitimdeki oranı ne durumda?
Yasa, okullarda derslerin yüzde 100’ünün Katalanca öğretilmesi gerektiğini söylüyor, ancak İspanyol Mahkemeleri şu anda İspanyolca için yüzde 25’lik bir kota uyguluyor. Okulların çabalarına rağmen Katalancanın sosyal ilişkilerde çok az yer alması nedeniyle Katalancanın sosyal kullanımında keskin düşüşe neden oluyor. Ve üniversitede de çok az kullanılıyor.
Mart 2009’da Uluslararası Ceza Mahkemesi, Sudan Başkanı Ömer Beşir hakkında Darfur’da savaş suçları işlendiği gerekçesiyle tutuklama kararı çıkardı. Mart 2023’te Uluslararası Ceza Mahkemesi, Ukrayna’daki savaş nedeniyle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hakkında tutuklama çıkardı. 26 Ocak 2024’te BM Uluslararası Adalet Divanı, Gazze savaşına dair Güney Afrika’nın başvurusu üzerine İsrail’le ilgili ara karar açıkladı. Katalonya, Bask Ülkesi, Rojava halklarına yapılanlara dair bir yargılama süreci ortaya çıkabilir mi?
Farklı halkların ortak noktası iç yargı sistemlerinin temel haklarımıza saygılı olmaması. Bu nedenle uluslararası kuruluşlara belli bir güven duyamıyoruz.
1978’de İspanya’da siyasi partiler yasallaştırıldı ve İspanyol Anayasası onaylandı. Ancak Franco’nun 40 yıllık diktatörlüğünden gerçek bir kopuş yaşanmadı. 1978’den birkaç yıl öncesine kadar insan hakları örgütlerinin çalışmaları dışında diktatörlüğe ilişkin bir sessizlik hakimdi. Örneğin, bugün Katalonya’da, cenazelerini bulamamış olanlar var. Kimliği belirlenemeyen bir şekilde gömülmüş İç Savaş kurbanlarına ait 900’den fazla toplu mezar var. Bu affedilemez bir şey. Hiç kimse İç Savaş ve diktatörlük sırasında işlenen suçlardan dolayı soruşturulmadı veya mahkûm edilmedi.
Partim Halk Birliği Adaylığı (CUP) bu kanunun işleme alınmasıyla İtalya’dan zararın karşılanmasını talep ediyor. İtalya, hava güçleriyle sebep olduğu zararların bedelini diğer ülkelere ödedi. Katalonya’ya da ödeme yapılmasını istiyoruz. İspanya hiçbir zaman bunu yapacağını dile getirmedi. Bunun dile getirilmesini istiyoruz.
- 8 Mart Dünya Kadınlar Günü kapsamında kentlerin hareketli olması vesilesiyle Rojava’daki kadın mücadelesinin etkilerini; Katalonya’nın, parlamentonun Kürtlerle ve Rojava otonomisi arasında kurduğu ilişkilerin geleceğini sormak istiyorum…
Kuzey ve Doğu Suriye Özerk ve Demokratik Yönetimi’nin tanınması iki yılı aşkın bir süre önce gerçekleşti. O tarihten bu yana para transferi yapabilmesi için idari süreçlerin kolaylaştırılmasına yönelik çalışmalar yapıldı. Bunlarla beraber Kuzey ve Doğu Suriye Özerk ve Demokratik Yönetimi’nin Dışişleri Bakanı’nın Katalonya’ya kurumsal bir ziyareti de gerçekleşti. Ve bu ziyarette, Parlamento Başkanı, Generalitat de Catalunya (Katalonya Özerk Topluluğu) Hükümet Başkanı ve diğer ilgili Katalan kurumlarıyla görüşme fırsatı buldu.
Daha gidilecek çok yol olduğu aşikar. Ama biz, Özerk Yönetim’i tanıyan ilk parlamento olmanın getirdiği sorumluluğun bilincindeyiz. Ve sivil toplum ilişkilerini ve idareler arası iş birliğini derinleştirmek istiyoruz.
Tam da bugünlerde Dilar Dirik’in “The Kurdish Women’s Movement: History, Theory, Practice” adlı kitabı var elimde. Kitapta okuduğum her şeyden çok etkilendim. Rojava’da Kürt kadınların mücadelesi sadece onlar için değil bütün dünyanın kadınları için pusuladır, yol göstericidir. Kürt kadınların hareketi meşru bir fikre dayanıyor. Yaşamın tüm alanlarında, aynı zamanda savunmada kadınların özerk örgütlenme mücadelesine dayanıyor. Uzun zamandır hayalini kurdukları sistem Meryem Kobanê’nin sözcükleriyle ifade edersek sadece Kürt kadınlarıyla sınırlı değil, herkesin kendi yansımasını görmesi gereken bir ayna niteliğinde. Son derece gelişkin bir inşa projeleri var. Bu anti-kapitalist. Derin kökleri olan bu politik öneri hepimiz için son derece umut vaat ediyor. Bu projenin her yerde derinlemesine incelenmesi gerekir.
- İtalya’da Mussolini faşizmi geleneğinden gelen İtalya Kardeşler Lideri Giorgia Meloni, 2022 Parlamento seçimlerinde birinci gelerek hükümet kurdu. Fransa’da faşist Marine Le Pen, 2022 başkanlık seçimlerinde Emmanuel Macron ile birlikte ikinci tura çıktı. Almanya’da Nazi’nin halefi AfD, İngiltere’de UKIP yükseliyor. ABD’de Kasım 2024 başkanlık seçimleri öncesinde Donald Trump etrafındaki faşist çizgi genişliyor. Irkçı yükselişe karşı devrimciler ve işçi sınıfı ne yapmalı, nasıl yapmalı?
Yapacağımız şey halka, sınıfa çekici bir siyasi program sunmak. Böylece insanların, sorunlarımızı çözmenin yolunun hakların inşasını derinleştirmek ve ırkçı tepkiler yerine herkesin uyum sağladığı bir çözüm olduğunu anlamasını sağlamak. Sağ, insanların barınma, iklim değişikliği, çalışma koşulları, feminizm gibi sorunlarını çözmeyecek ve durumu daha da kötüleştirecek. Bütün bunları nasıl anlatacağımızı iyi bilmeliyiz. Ve her şeyden önce kolektif bağların, insanlarla tanışma ve toplanma alanlarının yok olmaması için kararlılıkla mücadele etmeliyiz. Çünkü devrimler ancak oralardan filizlenebilir.
Montserrat Pages kimdir?
Katalonya’nın küçük bir kasabasında doğdu. Lisede siyasi faaliyetlere başladı. Barselona’daki Pompeu Fabra Üniversitesi’nde hukuk okudu. Ceza davalarında, özellikle bağımsızlık yanlısı insanlara yönelik baskı davalarında avukat olarak çalıştı. 2021’deki seçimde bağımsızlık yanlısı ve anti-kapitalist bir parti olan CUP’tan milletvekili seçildi. Adalet Komisyonu’nun konut, altyapı ve kentsel gelişim alanında görev aldı.
* Çeviri: Rêzan Kağanarslan
