Suudi Veliaht Prensi Selman, Erdoğan tarafından ağırlandı. CHP Genel Başkan Yardımcısı Oğuz Kaan Salıcı tepki gösterdi: ‘Eskiden katil diyordu, şimdi resmi törenlerle karşılıyor. İşin ucunda dolar olunca herkesle dost olabiliyor. Prensip sahibi’ CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç da ‘Biz enayi değiliz’ demişti. Erdoğan, yine söylediği sözün arkasında duramadı’ dedi
AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir süre önce cinayetle suçladığı Suudi Arabistan Krallığı Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman’ı 21 pare top atışıyla karşıladı.
Son yıllarda yaşanan kriz sonrası ilk kez 22 Haziran 2022 Çarşamba günü Türkiye’ye gelen Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, 21 pare top atışıyla karşılandı. CHP sert çıktı: ”Eskiden katil diyordu. İşin ucunda dolar olunca herkesle dost olabiliyor’
Suudi Arabistan Krallığı Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman Bin Abdülaziz El Suud’un (MbS) bulunduğu makam aracını saray önündeki caddede karşılayan süvariler, araca protokol kapısına kadar eşlik etti. AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdogan, Veliaht Prens Selman’ı, sarayın ana giriş kapısında karşıladı. Erdoğan ve Selman’ın tören alanındaki yerlerini almalarının ardından 21 pare top atışı eşliğinde iki ülkenin milli marşları çalındı. Veliaht Prens Selman, Muhafız Alayı Tören Kıtası’nı alışılageldik şekilde “Merhaba asker” diye selamlamak yerine “Selamünaleyjküm” diye selamladı.
Törende, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Gençlik ve Spor Bakanı Mehmet Muharrem Kasapoğlu, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Savunma Bakanı Hulusi Akar, Ticaret Bakanı Mehmet Muş, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı Metin Kıratlı, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş ve Ankara Valisi Vasip Şahin de yer aldı.
İki ülke heyetlerinin takdimi sonrasında Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Muhammed bin Selman, merdivenlerde Türkiye ve Suudi Arabistan bayrakları önünde tokalaşarak gazetecilere poz verdi.
Daha sonra Erdoğan ve Selman, baş başa görüşmeye geçti. Görüşmesi yaklaşık 2 saat sürdü.
Erdoğan, daha sonra Muhammed bin Selman onuruna sarayda resmi akşam yemeği verdi. Müzikli şatafatlı bir yemek töreni oldu. Erdoğan, Selman’ı Esenboğa Havalimanı’ndan uğurladı. Suudi ajansı Selman’ın alay eder gibi gülerek birlikte verdiği pozları ve Esenboğa’da Erdoğan’ın aşağıda el sallarken gösteren görüntüsünü paylaştı.
Ortak bildiride savunma ve petrol vurgusu
Görüşmeler sonrası ortak bildiri yayınlandı. Ortak bildiride özetle şunlar kaydedildi:
“Taraflar, karşılıklı ticaretin geliştirilmesi ve çeşitlendirilmesi imkanlarını, iki ülke arasındaki karşılıklı ticaretin kolaylaştırılmasını ve önündeki zorlukların üstesinden gelinmesini, yatırım fırsatlarının araştırılması ve çeşitli alanlarda somut ortaklıklara dönüştürülmesi için iki ülkenin kamu ve özel sektöründeki iletişimin artırılmasını ele almışlardır.
Taraflar G-20 üyeleri olarak, iki ülkenin büyük ekonomik potansiyelini ve Suudi Arabistan’ın 2030 Vizyonu’nun yatırım, ticaret, turizm, kalkınma, sanayi, madencilik, inşaat projeleri, ulaşım-altyapı (müteahhitlik dahil), tarım, gıda güvenliği, sağlık, iletişim-bilgi teknolojisi alanları, medya ve spor alanlarında sunduğu fırsatları vurgulamışlar, Suudi-Türk Koordinasyon Konseyi’nin çalışmalarını etkinleştirme, ortak ilgi konularında işbirliği ve koordinasyon seviyesini yükseltme ve iki ülke uzmanları arasında tecrübe paylaşımı konuları üzerinde çalışma hususunda mutabakata varmıştır.
Taraflar, enerji alanında özellikle petrol ve rafinerisi, petrokimya, enerji verimliliği, elektrik, yenilenebilir enerji, inovasyon, hidrokarbon kaynakları için temiz teknolojiler, hidrojen de dahil olmak üzere düşük karbonlu yakıtlar alanlarında işbirliği yapma beklentilerini; enerji sektörü ve ilgili tedarik zincirlerinin yerelleştirilmesi ve bu alanlarda ilgili projeler geliştirilmesi hususları üzerinde çalışılması arzusunu ifade etmişlerdir.
Taraflar, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) ile Suudi Arabistan KOBİ Otoritesi (SMEA) arasında işbirliği faaliyetlerinin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi gerektiğini vurgulamışlardır.
Taraflar, savunma konusunda iki ülkenin çıkarlarına hizmet edecek ve bölgede güvenlik ve istikrarın sağlanmasına katkıda bulunacak şekilde savunma işbirliği alanlarında iki ülke arasında imzalanan anlaşmaların etkin hale getirilmesi hususunda mutabık kalmışlardır.
İki taraf, adli işbirliğini geliştirme; hukuki ve adli alanlardaki uzmanlar arasında tecrübe paylaşımı konusunda mutabık kalmışlardır.
Taraflar, turizm alanında işbirliğinin ve iki ülke arasındaki turizm hareketinin geliştirilmesinin, her iki ülkenin turizm potansiyelinin araştırılmasının, ayrıca turizm sektörüne ve gelişimine fayda sağlayan sürdürülebilir turizmle ilgili ortak faaliyetlerin teşvik edilmesinin önemini vurgulamışlardır.
Taraflar, iki ülkenin ve halklarının çıkarları doğrultusunda bölgenin istikrar ve huzurunun güçlendirilmesi için, bölgesel konularda da istişare ve işbirliğinin derinleştirilmesini kararlaştırmışlardır.
Veliaht Prens ve Başbakan Yardımcısı Prens Muhammed bin Salman bin Abdülaziz Al Saud, Türkiye
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın nazik evsahipliğinden ve ziyaretleri sırasında kendisine ve heyetine gösterilen yakınlık ve muhabbetten ötürü şükranlarını dile getirmiştir.
Görüşmenin sonunda Taraflar, iki ülkenin ve halklarının ortak çıkarlarına katkıda bulunacak ve tüm kesimlere fayda sağlayacak şekilde, bölgenin geleceğine hizmet etmek için tarihi kardeşlik temelinde işbirliğini geliştirerek sürdürme kararlılıklarını vurgulamışlardır.”
Selman gelmeden önce 20 Haziran’da Suudi Arabistan’ın Covid-19 gibi bahanelerle Türkiye’ye karşı uyguladığı seyahat yasağını kaldırmıştı.
. İlk paylaşılan bildiride yer alan Katar’ın da üyesi olduğu “Körfez İşbirliği Konseyi” vurgusu, Suudi Arabistan’ın isteğiyle çıkarıldı.
Katar hassasiyeti
Bazı haber ajansları, ortak bildiriyi, 22 Haziran saat 21.05 itibarıyla servis etti. Ancak bir saat sonra basına yeni bir bildiri geçildi ve son yayımlanan bildirinin esas alınması istendi. Yayınlanan ilk ortak bildirideki “Türkiye-Körfez İşbirliği Konseyi’nin (KİK) 13 Ekim 2016 tarihli 5. Bakanlar Toplantısı Ortak Beyanatı’na atıfla, Türkiye-KİK Serbest Ticaret Anlaşması müzakerelerinin önemine değinmişlerdir” ifadelerinin son yayınlanan ortak bildiride yer almadığı görüldü.
Dosyayı gönderip peşinden gitti
Gazeteci Cemal Kaşıkçı 2018 yılında Suudi Arabistan İstanbul Konsolosluğu’nda öldürüldü. Erdoğan, kamuoyu önünde sert açıklamalar yapıyor ve Veliaht Prens Selman’ın İstanbul’da Suudi Arabistan Konsolosluğu’nda Gazeteci Cemal Kaşıkçı’yı öldürttüğünü söylüyordu. Erdoğan cinayetin peşini bırakmayacaklarını, ses kayıtları dahil delilleri kaptırmayacaklarını kaydediyordu. Yandaş basın da Selman’a ve Suudi Arabistan’a yönelik ağır ifadeler taşıyan manşetler atıyordu.
Ancak AKP-MHP yönetimi TL’deki değer kaybını, enflasyonu önleyemeyince ve sıcak paraya ihtiyaç durunca yeniden Suudi Arabistan’ın kapısını çaldı. Prens Selman’ın ise şartlarından biri İstanbul’da görülen Cemaş Kaşıkçı davasının dosyasını Suudi yönetimine iadesi idi.
AKP-MHP yönetimi, İstanbul’da Suudi Arabistan Konsolosluğu’nda Gazeteci Cemal Kaşıkçı davasının dosyasını Suudi yönetimine iade ettikten sonra Suudi Prens Selman, üst düzey görüşmelere izin vermişti.
Tayyip Erdoğan da izin sonrası 28-29 Nisan 2022’de Cidde’ye gidererek Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz ve Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile de bir araya gelmişti.
Erdoğan’ın daha önce hakkında ağır sözler sarfettiği bin Selman’a sarılması Türkiye’deki muhalefet partilerinin tepkilerine neden olmuştu. Muhalefet dosyanın iadesi ve Cidde’ye gidişin para için olduğunu kaydetti.
Erdoğan ile birlikte Cidde’ye giden heyette eşi Emine Erdoğan, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Ticaret Bakanı Mehmet Muş, AKP Genel Başkanvekili Binali Yıldırım, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanı Hakan Fidan, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı Metin Kıratlı ve Cumhurbaşkanlığı Özel Kalem Müdürü Hasan Doğan da yer almıştı.
10 Mayıs telefonu
Erdoğan 10 Mayıs 2022’de de Prens Muhammed Bin Selman’la yaptığı telefon görüşmesinde ikili ilişkileri ve bölgesel konuları ele almıştı. Prens Muhammed Bin Selman’ın Ankara’ya yapacağı ziyareti 17 Haziran’da kamuoyuna duyuran Erdoğan şunları söylemişti: “İnşallah biz de Külliye’de kendilerini kabul edeceğiz. Orada gerek ikili gerek heyetler arası görüşmelerimizi yapacağız ve bundan sonraki sürece yönelik Türkiye-Suudi Arabistan ilişkilerini inşallah çok daha ileri derecede, çok daha yüksek seviyede nerelere taşıyabiliriz, bunları değerlendirme fırsatını bulacağız.”
Kralı Selman bin Abdülaziz hasta olduğundan ülkeyi fiilen Veliaht Prens Muhammed bin Selman yönetiyor.
CHP’den tepki: Eskiden katil diyordu
CHP Grup Başkanvekili Engin Özkoç, TBMM’de basın toplantısı düzenledi. Kürsünün önüne Erdoğan’ın Nisan 2022’de Cidde’deki görüşmesinden yansıyan ikilinin birbirine sarıldığını gösteren fotoğrafı koyan Özkoç şunları söyledi: “Erdoğan, ‘Biz enayi değiliz, burası hukuk devleti. Ben burada olduğum müddetçe davayı devretmem’ demişti. Ne oldu Erdoğan’ın sözüne? Erdoğan, yine söylediği sözün arkasında duramadı. Yargıçların tüm söylemlerine, insanların tüm muhalefetine karşın o yüzünü kızarttı ve bugün bu katille kucaklaşacak.”
“Cemal Kaşıkçı cinayeti davasının devredilmesine şerh koyan hakimin Kahramanmaraş’a sürüldüğünü”nü kaydeden Özkoç, “Nimet Demir, kıdemine uygun bir atama olmadığını ve mesleğini bırakmayı düşündüğünü söylemiş. Namuslu yargıçlar artık Türk hukukunda görev yapamaz hale gelmiştir” dedi.
Libya’ya asker gönderilmesi için verilen iznin süresinin 18 ay uzatılmasına ilişkin Cumhurbaşkanlığı tezkeresine 21 Haziran’da CHP’nin “hayır”, İYİ Parti’nin “evet” oyu verdiği sorulunca Özkoç, Erdoğan-Selman’ın birbirine sarıldığı fotoğrafa işaret ederek, ülkenin evlatlarının başka ülkelerde ölmesini istemediklerini söyledi Özkoç “Başka ülkenin topraklarında, başka kavgalara çocuklarımızı verecek durumumuz yok. Türkiye Cumhuriyeti’nde her yetişen evladın bizim evladımız olduğunu biliyoruz. Vatanı için değil Libya için şehit düşen çocuklar için el kaldırmak istemiyoruz” dedi.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Oğuz Kaan Salıcı da Erdoğan’a tepki gösterdi. Salıcı twitter hesabından görüşme videosunun üstüne “Eskiden katil diyordu, şimdi resmi törenlerle karşılıyor. İşin ucunda dolar olunca herkesle dost olabiliyor. Prensip sahibi.. ” diye yazdı.
Eskiden katil diyordu, şimdi resmi törenlerle karşılıyor.
İşin ucunda dolar olunca herkesle dost olabiliyor. Prensip sahibi… pic.twitter.com/2q5GH0HPgC
— Oğuz Kaan Salıcı (@oguzksalici) June 22, 2022
Cemal Kaşıkçı’nın nişanlısı Hatice Cengiz’den tepki
2018 yılında Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda öldürülen gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın nişanlısı Hatice Cengiz, Twitter hesabından paylaşımda bulundu: “Onun ülkemize gelmesi, onun bir cinayetten sorumlu olduğu gerçeğini değiştirmez. Her gün başka bir ülkeye yaptığı bu ziyaretler ona siyasi meşruluk kazandırsa da onun bir katil olduğu gerçeğini değiştirmiyor. En temel insan haklarımızı bile önemsemeyen dünya liderlerine karşı, insani değer ve erdemleri savunuyor ve bunu, sözde ‘uluslararası düzen’e rağmen onları unutan insanlara hatırlatıyoruz. Cemal artık sadece benim hikayem değil ve adalet için artık yalnız savaşmıyorum. O öldürüldü ve şu an mezarı bile olmayan birisi. Tüm çabalarımız boşa çıkana kadar adalet aramaya devam etmeliyiz. Nihayetinde ilahi adalete inanan bir birey olarak hiçbir suçun cezasız kalmayacağına inanıyorum.”
Türkiye-Suudi Arabistan krizinin seyri
Türkiye ile Suudi Arabistan arasındaki gerilim Muhammed bin Selman’ın veliaht prens olmasının ardından 2017’de başlamıştı. 2017’de kriz Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Mısır ve bazı Körfez ülkelerinin İhvan’ı Müslimin (Müslüman Kardeşler) ve bağlı örgütlerle ilişkileri olduğu gerekçesiyle Katar’a uyguladığı ambargoyla başlamış, ambargonun kalkmasının şartlarından biri olarak Türkiye’nin Katar’daki askeri üssünün kaldırılması da gösterilmişti. İhvan’ın “terör örgütü” olduğu çıkışlarına Katar ve Türkiye karşı çıktı. Türkiye, Körfez ülkelerinin ambargo uyguladığı Katar’a maddi ve lojistik destek verdi. Türkiye Katar’daki üssü güçlendirmeyi seçti. Tırmanan gerilim 2018’deki Kaşıkçı cinayetiyle birlikte neredeyse krize dönmüştü.
İlk günlerde Kaşıkçı cinayetini örtbas etmeye ve üzerini kapatmaya çalışan Muhammed bin Selman ve Suudi yönetimi, Türkiye’nin konuyu ısrarla gündemde tutması ve Erdoğan’ın kamuoyu önünde belgeler ve konuşma kayıtlarını dillendirmesi üzerine Ankara’ya yönelik tepkisini artırdı. Suudi yönetim adını koymadan fiilen
Türkiye ürünlerine boykot uyguladı.
Dünyayı satın alabilecek güçte de olsa bir katile katil diyebilen kişinin adıdır ERDOĞAN.#WeLoveErdogan pic.twitter.com/5Ge1lW3vUd
— AK Parti Fatih (@akpartifatih) December 1, 2018
Türkiye ile Suudi Arabistan arasında 4 yıldır tırmanan krizin ardından, Suudi Arabistan de-facto şekilde boykot uygulayınca Türkiye ciddi kayıplar yaşamıştı. AKP-MHP yönetiminin geri adım atması ve son haftalardaki yumuşama ticareti yeniden canlandırmıştı. İki ülke arasındaki ticaret, 2022’nin ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 25 oranında arttı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye’nin Suudi Arabistan’dan ithalatı 2022’nin ilk iki ayında 693 milyon 945 bin dolar olurken ihracat, 20 milyon 442 bin dolar seviyesinde kaldı. Mart ayında ihracat 58 milyon dolara yükseldi ve ilk üç aylık ihracatı 78 milyon düzeyine çıkardı. 2021’in ilk üç ayında Türkiye’nin Suudi Arabistan’a ihracatı 74 milyon 834 bin dolardı. 2021’in ilk iki ayında ithalat ise 313 milyon 739 bin dolardı.
SMO faktörü
Türkiye’nin, Suriye, Rojava, Libya, Federe Kürdistan’da yaptığı operasyonlar, TSK’nin ittifak yaptığı Suriye Milli Ordusu’nun (SMO) finanse edilmesi, ithalata dayalı ekonomi, turizm gelirlerinin düşmesi, pandemi, Rusya-Ukrayna savaşının etkileriyle, yandaş firmalara, yandaş kurumlara para transferleri, yandaşlara “huzur hakkı” adı altında birkaç maaş bağlanmasıyla Türkiye ekonomisi daha da kötüleşti.
Türkiye’de Merkez Bankası’nın faiz indirimleri, yabancı yatırımların azalması ve ekonomi yönetimindeki sık isim değişiklikleriyle ekonomik kriz derinleşti. Türk Lirası (TL) rekor oranlarda değer kaybetti. Siyasi kriz ve dışarıda yalnızlaşma yoksulluğu arttırdı. Ürün fiyatları sürekli tırmandı, zamlar doğal gaz ve elektrik zamları ile, kira artışları ile birleşince “Geçinemizyoruz”, “Barınamıyoruz” eylemleri oldu.
Bu durum Erdoğan yönetiminin hakaretler yağdırdığı ülkelerle ilişkilerini yeniden kurmasını getirdi. Suudi Arabistan açılımı öncesi BAE ile yakınlaşma 2021 sonunda bu ortamda sağlandı, yine anlaşmalar yapıldı ve paralar alındı. Karşılıklı BAE ile ziyaretler gerçekleşti.
Neler söylendi?
Erdoğan Aralık 2018’de Kaşıkçı olayı konusunda “Suudi üst yönetimine; Kaşıkçı’nın cesedi nerededir? Bunu bir defa sizin 20 kişilik ekibiniz biliyor. Burada hiç sağa sola kıvırmayın. Yerel işbirlikçi ile çalıştık diyorsanız, açıklayacaksınız. Bunu da biliyorsunuz. Bilmiyoruz demeleri inandırıcı değil. Hatırlayın, Kaşıkçı muameleleri bittikten sonra konsolosluktan ayrıldı demişlerdi ilk açıklamalarında. Bu adam sıradan bir adam değil ki, dışarıda nişanlısı bekliyor ve nişanlısını almadan ayrılıp gidiyor. Böyle bir şey olabilir mi? Kime ne anlatıyorsunuz? İnsanları enayi, ahmak zannediyorlar. Kamuoyunu kandıracaklarını zannettiler. Ne oldu? Aradan bir iki gün geçti farklı açıklamalar yapmaya başladılar” demişti.
Erdoğan 2018’de bir açıklamasında “Kaşıkçı cinayetinde Suudi Arabistan bizden belgeleri almak istedi. Belgeleri dinletiriz ama vermeyiz, bir de bunları yok mu edeceksiniz” ifadelerini kullanmıştı.
Erdoğan yine 14 Aralık 2018’de Dolmabahçe Sarayı’nda düzenlenen İslam İşbirliği Teşkilatına Üye/Gözlemci Devletlerin Anayasa ve Yüksek Mahkemeleri Birinci Yargı Konferansında konuşurken “Suudi Arabistan Başkonsolosuğunda öldürülmesi bir kenara atılacak konu değildir aslında konu her yönüyle açık. Ses kayıtlarından şunu da öğrenmiş olduk. Gelenlerin içinde Veliaht Prensin en yakınında olanlar aktif rol üstlenicisi” demişti.
Erdoğan, Eylül 2019’da ABD’nin Washington Post gazetesinde şunları yazmıştı: “Washington Post gazetesinde köşe yazarlığı yapan Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesi, 11 Eylül terör saldırılarını saymazsak, 21. yüzyılın en büyük ve tartışmalı olayı sayılabilir. 15 üyeli suikast timi Kaşıkçı’yı İstanbul’daki Suudi Arabistan Konsolosluğu’nun içinde öldürüp bedenini parçalara ayırdı. Bunu Suudi devleti ya da halkının değil, kraliyet hükümeti içindeki bir gölge devletin çıkarları için yaptılar. Kaşıkçı’nın öldürülmesi bir trajedi olmanın yanısıra diplomatik dokunulmazlığın da pervasızca suistimaliydi. Katillerin diplomatik pasaportlarla seyahat etmesi, bir diplomatik temsilciliği suç yerine dönüştürmeleri ve görünüşe göre Suudi Arabistan’ın İstanbul’daki en üst düzeydeki diplomatından da olayın üzerini örtmek için yardım almaları çok tehlikeli bir emsal oluşturuyor. Belki de daha tehlikeli olan ise katillerden bazılarının ülkelerinde cezasız kalmış gibi görünmesi. Suudi Arabistan’daki mahkeme süreci hakkında birçok soru işareti bulunduğu bir sır değil. Mahkemeyi çevreleyen neredeyse tam bir şeffaflık yokluğu, duruşmaların kapalı yapılması ve Kaşıkçı’nın katillerinin fiilen serbest oldukları iddiaları uluslararası toplumun beklentilerini karşılamıyor ve Suudi Arabistan’ın itibarını zedeliyor. Bizim, insanlığın çıkarları böylesi bir suçun bir daha hiçbir yerde işlenmemesini sağlamaktan geçer. Cezasızlıkla mücadele bu neticeye varmanın en kolay yoludur. Ve Cemal’in ailesine bunu borçluyuz.”
ANKARA
