‘Bugün Qazi Muhammed idam ediliyor, ama inanın bana, yarın Kürdistan’da binlerce Qazi Muhammed ayaklanacak’… Bunlar işgalci zihniyete karşı çıkan Mahabad Cumhuriyeti lideri Qazi Muhammed’in son sözleri
Qazi Muhammed, Kürdistan Cumhuriyeti’nin ilk lideri, Kürtlük bilincine sahip, çağının fedakarlık ve mücadele sembollerinden biriydi.
75 yıl önce Kürdistan Cumhuriyeti’nin başkenti Mahabad’daki Çarçıra Meydanı’nda idam edildi. Qazi Muhammed, Kürtlere büyük bir mücadele mirası bıraktı.
Qazi Eli’nin oğlu Qazi Muhammed, 1 Mart 1893’te Doğu Kürdistan’ın (İran Kürdistan’ı) Mahabad şehrinde dindar ve Kürt yurtsever bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Orada dini ve bilimsel eğitim aldı. Babasının vefatından sonra hakim oldu. Bu nedenle Qazi Muhammed olarak bilinir. Arapça ve Farsça dışında, Fransızca, İngilizce ve az derecede Rusça biliyordu.
Kürdistan Cumhuriyeti ilan edildi
22 Ocak 1946’da Çarçıra Meydanı’nda Kürdistan Cumhuriyeti ilan edildi. 11 Şubat 1946’da Meclîsa Millî ya Kurdistanê (Kürdistan Ulusal Meclisi-MMK) ilk kez toplandı. Aynı gün devletin resmi dili Kürtçe ve ‘Ey Reqîb’ Kürdistan marşı olarak ilan edildi.
Kürdistan Cumhuriyeti sadece 11 ay sürdü. Qazi Muhammed, Kürdistan Cumhuriyeti’nin, özgürlükleri engelleyecek bir devlet sistemine sahip olmasını istemiyordu. Diğer kültürler inkar edilmesin diye ulus devlet mantığı ile ilerlemedi. Kürdistan Cumhuriyeti’nin kendi kendini yönetmesini istiyordu.
Qazi Muhammed, Cumhuriyetin sadece Doğu Kürdistan’la sınırlı olmasını da istemiyordu, aynı zamanda diğer parçalardaki Kürtleri de üst düzey idari görevlere atadı. Atananlar Cumhuriyette Kürdistan’ın diğer bölgelerinin temsilcileri olarak atandılar. Federe Kürdistan’dan cumhuriyete katılanlardan biri Qazi Muhammed tarafından generallik rütbesi verilen Mela Mustafa Barzani oldu.
Qazi Muhammed, Kürtlerin kaderinin bir olduğunu, isyanları bastırılsa da başka bir yerde yeni bir ayaklanma başladığını birçok kez dile getirdi.
Qazi Muhammed’in Kürtler’e vasiyeti
Qazi Muhammed, idamından önce Kürtlere bıraktığı mektubunda ulusal birliğin önemine vurgu yaparak şunları söyledi:
“Ey Kürt halkı, sevgili kardeşlerim, mazlum halkım ben son günlerimi yaşıyorum. Allah aşkına siz birbirinize düşmanlık yapmayın, birbirinize sırt çevirmeyin, zalimlere ve zorbalara karşı birlik olun. Birbirinizi satmayın. Kürtlerin zorba ve gaddar bir çok düşmanı var. Her millet için başarının simgesi birlik, beraberlik ve dayanışmadır. Birliğini sağlamayan, dayanışma içinde olmayan toplumlar düşman üzerine geldiğinde hep bastırılır. Kürtlerin dünyadaki diğer halklardan eksiği yok. Üstelik siz baskıdan kurtulan diğer halklardan gösterdiğiniz kahramanlık ve fedakarlıkla öndesiniz. Düşman kendi çıkarları için sizi kullanır, sizinle işi bittiğinde gaddarlaşır ve sizi asla affetmez. Düşmanın zulmünden kurtulan halklar da sizin gibiydiler ama sizden farklı olarak onlar özgürlük için birlik olmuşlardı. Dünyadaki diğer tüm halklar gibi siz de ezilmeyin.”
Qazi Muhammed mektubunda Kürtlere güçlü durmaları gerektiğini ve düşmanlarına güvenmemeleri gerektiğini söyleyerek düşmanın oyunları hakkında “Sizi birbirinize kırdıracaklar, yalanla, parayla birbirinize düşman edecekler. Düşmanlarınız arasında en zalim, en kötü olanlar vahşi Acemlerdir (İran)” demiştir.
Qazi Muhammed yine Kürt birliğinin önemini yineleyerek şunları söylemiştir: “Ey Kürt halkı, birbirinizin arkasında durmadıkça başaramazsınız. Birbirinize zulmetmeyin.”
Cumhurbaşkanı Qazi Muhammed, Başbakan Haci Bab Şêx ve Savunma Bakanı Mihemed Hisên Xan Seyfİ 31 Mart 1947’de cumhuriyetin ilan edildiği yerde Çarçıra Meydanı’nda idam edildi. İdam edildikten sonra Mahabad’da binlerce kişi tarafından Mela Cami mezarlığına defnedildi.
İdamından önce gözlerini bağlamak için bir bez getirildiği ancak Qazi Muhammed’in onlara; “Gözlerimin kaptılmasını istemiyorum. Gözlerimin son anıma kadar güzel ülkeme bakmasını istiyorum” dediği söylenir.
Kaynak: RojNews
