PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın çağrısıyla 1999’da Türkiye’ye gelen Barış Grubu üyesi Yüksel Genç, ‘Kürt sorununun çözümsüzlüğü eskinden siyasi parti ile iktidarları çözüyordu ama bugün devlet mekanizması ve rejimi, sistemsel boyutta çözülmeye başladı’ dedi
Ortadoğu coğrafyasına dair gördüğü Osmanlı rüyası, son günlerde özellikle İdlib’de tırmanan gerilimle giderek kabusa dönüşen Türkiye, hamasi tehditler ve etkisiz hale getirildiği ileri sürülen rejim güçlerinin sayısı gibi sakinleştiricilerle yattığı bu uykudan kalkmamakta ısrarcı.
Bugün hem Türkiye hem de Ortadoğu için ihtiyaç duyulan temel şey ise silah seslerini susturacak barış. Fakat Kürt sorunu özelinde Türkiye’den Ortadoğu’ya yayılabilecek barışı sağlayabilecek masa, PKK Lideri Abdullah Öcalan’la başlatılan görüşmelerin sonlandırılması ile yaklaşık 5 yıl önce devrildi.
Öcalan’ın İmralı’ya hapsedilmesinin üzerinden geçen 21 yılda hem Türkiye hem de Ortadoğu’da önemli değişimler yaşandı. Bu değişimleri Öcalan’ın çağrısı ile 1 Ekim 1999’da Kandil’den Türkiye’ye gelen 8 kişilik “Barış Grubu” içerisinde yer alan Yüksel Genç, iki kez tutuklandı ve cezaevine konuldu. Genç, aradan geçen yıllarda yaşananlar, Öcalan’a dönük uluslararası komplo ve tecrit politikasını değerlendirdi.
Öcalan’ın çağrısıyla 1 Ekim 1999 tarihinde 8 kişilik ilk Barış Grubu olarak Türkiye’ye geldiniz, demokratik cumhuriyete destek ve iyi niyet adımı olarak. Aradan geçen 21 yılda yaşananların ne kadarı tahayyül edilebilirdi sizin için?
Geldiğimiz yıl yaşadıklarımızdan Kürt sorununun çok kolay çözülmeyeceği, barış ve demokratikleşme sürecine Türkiye devlet sisteminin çok kolay girmeyeceği, bu sürecin kolay gelişmemesinin nedeninin devlet mantalitesi olduğunu tahmin edebiliyorduk. İlk çıkarken bile, ya gerçekten karşılık bulur ve tahminimizden daha hızlı sürede son bulur ya da on yıllarca yıl daha sürebilir diyorduk. Bu tamamen karşımızdaki muhatap gücün kendisini nereye konumlandırdığı, Kürt sorununu nasıl çözmek istediği, ne yapmak istediği konusundaki netliğine bağlıydı. Tabii geldikten sonra hem Kürt sorununa dair bagajın çok yüklü olduğunu gördük devlet nezdinde hem de psikolojik bariyerlerin korkunç derecede topluma da sirayet edebilecek şekilde yükseltilmiş olması meselesi vardı. Ama öte yandan devleti oluşturan güçler arasındaki güç mücadelesinde aslında çözümsüzlük istemeyen, Kürt sorununu çözmekten ziyade sorunu idare edebilir ve kullanılabilir kılmak isteyen tarafların da hiç azımsanmayacak çapta devleti kuşatmış olduğu gerçeği ile karşılaştık
Yani üç aşağı beş yukarı tahmin ettiğimiz şeyler olmakla birlikte son 21 yıla baktığımızda hem çok müthiş adımlar var hem de inanılmaz becerisizlikler var. Tabii özünde de çözüm meselesinde olgunlaşmamış hakikatler meselesine çarpıyoruz.
Öcalan’a dönük operasyon Kürtler cephesinde, Kürt sorununda nasıl bir dönüşüme yol açtı, neler değişti?
Kuşkusuz benim 21 yıl önce çıkıp geldiğim Kürt siyasi hareketi çok fazla değişti. Çok ciddi bir paradigmal değişiklik yaşandı. Bu ideolojik formun değişmesi ve genişlemesi anlamına geldi aynı zamanda. 21 yıl içerisinde Kürt hareketi hiç olmadığı kadar çok kültürlü, çok geniş alanlı, çok araçlı bir mücadele hattına yayılmak ve mücadeleyi bu biçimde dönüştürmek durumunda kaldı ya da böylesi bir tercih içinde yol aldı. Kürt siyasal hareketinin değişmesine bağlı olarak devlet mekanizmasının sıklıkla aldığı “tedbirler” de, ne yazık ki daha çok güvenlikçi ve militer alanda oldu. Dolayısıyla karşı gücün kendisinden de değişiklikler yaşandı.
Her şeyden önemlisi Kürt hareketi ideolojik ve paradigmal formdaki değişikliğin karşılık bulduğu Ortadoğu coğrafyasında artık hegemonik dünya sisteminin krizlerine yanıt verebilecek, dünyanın egemen sistemi içerisindeki yapıların bile göz ardı edemediği alternatif model tartışmalarında işaret edilen bir yer olmaya başladı. Dolayısıyla gelişen süreç her ne kadar Kürt sorununun çözümsüzlüğünü büyütüp, çözüm sahasını genişletmek zorunda bıraktıysa da, siyasal form açısından Kürtlerin dünya ile kurduğu ilişki açısından farklı bir avantaja yol açtı. Buradan baktığımızda savaş herkesin kaybettiği bir alan ama Kürtlerin çok da kaybetmediğini pekala söylemek mümkün.
99 yılından bugüne Ortadoğu’daki vekalet savaşları yerini esas aktörlere bıraktı. Öcalan’a dönük yönelim bu fotoğrafın neresinde?
Eğer bir siyasal hareket ve siyasal düşüncenin kendisi toplumlara yayılmaya, toplumlarla tanışmaya ve toplumların düşünsel dünyalarının acabalarına sirayet etmeye başlamışsa orada kazanmaya başlamıştır. Kürt siyasal hareketinin özellikle 2014 sonrası açığa çıkmış Rojava direnişi üzerinden ortaya koyduğu paradigmal fikriyatın, yaşamsal çabalarının kendisi tüm dünya, sol muhalif kanadın değil, aynı zamanda çözüm arayan egemen-liberal kesimlerin kendisi açısından da dikkate alınmak durumunda. Öcalan göz ardı edilmeyecek bir aktör olarak pozisyon almış durumda. Bütün bunları birlikte düşündüğümüzde Kürt siyasal hareketi elbette paradigmal düzlemde alternatif dünya, alternatif toplum meselesinde arzu ettiği yerde değil. Ama böyle bir paradigmanın ufku içerisinde mücadele edebilme, dönüşebilme olanağını dünyaya tanıtmış oldu. Bunu çok önemli bir kazanım olarak görmek gerekiyor.
Toplumun bu tecride alıştırılması durumu söz konusu mu bugün?
Toplum tecride hem alıştı hem alışmadı. İkisi de var. İktidar bu konuda olağanüstü bir çaba harcıyor doğru, ama insanlar gündelik hayatlarında hissettikleri güvensizlik, sınırlılık, yarına ve geleceğe dönük güvensizliklerle ilgili olarak aslında hep bir tecridin varlığını hissediyor.
Tecridin Türkiye’nin ekonomik, siyasal ve toplumsal krizlerinin ve çürümelerinin büyüdüğünü, içte ve dışarda sıkıştıklarının, koca bir gerilim ve çatışma ortamında kendilerini buldukları dönemlere denk geldiğini insanlara hatırlatmak gerekiyor. Aksi halde tecrit şudur, budur dediğimizde insanlar kaba bir propaganda gibi algılıyorlar. Son 21 yıla bakıp, Türkiye ne zaman iyiydi, ne zaman kötüydü, insanlar ne zaman umutluydu, ne zaman umutsuzlaştılar, toplumlar ne zaman birbirlerini daha çok seviyorlardı, ne zaman birbirlerinden nefret eder hale geldiler diye bakmak lazım. Bütün bu hallerin gelişim seyrinin odağındaki en belirgin özelliklerden birinin İmralı’daki tecrit meselesiyle açığa çıkmış politikalar olduğunu görebilmeleri gerekiyor.
2010’da dönemin AKP Genel Başkan Yardımcısı Hüseyin Çelik, Kürt sorunu için ‘Ya biz bu meseleyi çözeriz ya da bu mesele bizi çözer’ demişti. Çelik bugün siyasetin dışında olsa da, AKP iktidarı bu söylemin hangi noktasında?
Aslında Kürt sorununun bu gücü başından beri var. On yıllardır Kürt sorununu çözmemiş, güvenlikçi politikaları benimsemiş hiçbir iktidar ve devlet yapısı kendisini olduğu gibi koruyamadı. Mutlaka el değiştirdi, dönüştü, tıkandı, krizlerle yansımasını buldu ve yol alamadı. AKP iktidarı da Kürt sorunundaki çözümsüzlüğün sonuçlarını yaşıyor şu anda. 2013-2015 çözüm sürecinde kaybetmedi, sonrasındaki politikalarıyla kaybetti AKP iktidarı. Zira bugün AKP bugün 18 yıl önce iktidara gelmiş parti değil. Bugünkü devlet de 18 yıl önce AKP iktidarına devredilmiş devlet değil. Geçen bu 18 yılda devlet de, AKP de birkaç kere renk değiştirdi. Kürt sorununun çözümsüzlüğü eskinden siyasi parti ve iktidarları çözüyordu, ama bugün devlet mekanizması ve Türkiye rejimi sistemsel boyutta çözülmeye başladı. Çok daha büyük bir şey bu. Genetik kodlar çözülmeye başladı Türkiye açısından. Bu çözülmüş kodlarla da birçok güç oynayabiliyor, etkileyebiliyor ve yönlendirebiliyor.
Peki, bu koşullarda barışa ne kadar yakınız?
Bazen en uzak olduğun yerde gelir barış, öyle olmasını umuyorum. Bu kadar çözülmüş siyasal ve idari pozisyonun kendisi, elbette çözüme çok hızlı gelmeyecektir. İktidarı ve otoriteyi, istikrarı korumak adı altında mevcut siyasal aklın ve liderliğin olduğu yerde, Kürt sorununu çözümü hiç olmadığı kadar güç. Az önce söyledim, bu 21 yılda Kürt sorunu ve Kürt siyasal hareketi hiç olmadığı kadar karşıtları ile birlikte yaşadı. Bu iktidar döneminin son 10 yılı içerisinde yüz yıllık tarihinde Kürt sorunu hiç olmadığı kadar çözüme yaklaştı, yine hiç olmadığı kadar uzağa atıldı. En yakın zamanı yaşadık, şimdi en uzak olan zamanda yaşıyoruz. Çünkü bu süreci idare edenler, bu süreci yönetmeye kalkanlar, kontrol etmeye kalkanlar, artık kendilerinin sahip olduğu küçücük alanları dahi kontrol edemez hale geldiler. Fakat başlangıç noktasının Kürt sorunu olduğunu görmek durumundalar ya da görecekler. Bazen en kötü yerden gelir en önemli çözümler. Ben umuyorum ve diliyorum ki tam en uzağa atıldığı zamanda barış umudunun yeniden açığa çıkması mümkün. Mevcut siyasal iktidarın aklıyla bu mümkün mü? Reel olmak gerekirse hayır. Ama salt bu siyasal iktidardan müteşekkil değil sonuçta sistem dediğimiz hakikat. Kürt sorunu da sonuçta kişilerden müteşekkil değil. Ama pragmatizm çok güçlü bir motivasyon. Pragmatizm; iktidar olmak isteyen, iktidarda kalmak isteyen herkesi bir şekilde Kürtlerle, Kürt sorunuyla, Kürt hareketiyle tanıştırıp, hemhal etmek durumunda. CHP’nin son yıllarda içinde olduğu pozisyonu da belki buradan değerlendirmekte fayda olacak.
21 yılda bir kuşak büyüdü
Öcalan’a dönük uluslararası komplo ve tecrit ile geçen 21 yılı, yeni bir kuşak olarak Kürt gençleri bugün ne derece anlamlandırabiliyor?
Kürt siyasal hareketi çeperi içinde doğmuş, büyümüş bir kuşağın kendisi aslında barış, demokratikleşme, ekolojik ve cinsiyet özgürlükçü bir dünya paradigması idealiyle tecrit edilmiş siyasal bir liderlik ve Ortadoğu’ya giderek yayılmış politik mücadele hattıyla yüz yüze. Kürt gençleri son 21 yıl içerisinde hiç tanıyamadıkları, fikriyatlarını yazılarından, basından doğru takip edebildikleri bir siyasal liderlik, aynı zamanda çok fazla genişlemiş bir savaş hattı içerisinde mücadele hattı geliştirmeye çalışan bir Kürt siyasal hareketiyle karşı karşıyalar. Buradan kastım sadece silahlı savaş biçimi değil, altını çizmek gerekiyor. Yasal politik sahalar açısından da, yasal sivil toplum sahaları açısından da çoğalmış, renklileşmiş, farklılaşmış ama bazen içerik konusunda kendisini tamamlayamamış, dünyanın bu kaotik ve krizsel haline çok denk gelen bir gençlik kuşağından bahsediyoruz. Onların hakikatlerinin tecrit, Öcalan, Kürt siyasal hareketinin kulvarına bakış açılarının belki bizlerden farklı kılma olasılıklarını düşünmek ve oradan doğru yeniden bazı şeyleri tartışmak, anlatmak gerekebilir.
Kürtler direnmeyi biliyor
Yüksel Genç son olarak şöyle dedi: “Tekrar altını çizmek isterim Türkiye, çözümsüzlük ve İmralı tecridiyle esas olarak, kendisini çözümsüz bıraktı ve kendi toplumunu tecride aldı. Bugün Türkiye şöyle bir iç politika, dış politika, ittifaklar, hatlar, eksen meselelerine baktığınızda, bir zamanlar Ahmet Davuoğlu ‘değerli yalnızlık’ ifadesini kullanmıştı ama gittikçe değersizleşen bir yalnızlık pozisyonuyla beraber kendi içinde çürümeye başladı. Bu tecrit ve çözümsüzlük halinin hiç kimseye bir faydası yok. Kürtler dayanmayı ve direnmeyi biliyorlar. Bir şekilde haklı olmanın getirdiği güçle seslerini duyurabilecek yeni yeni alanlara yayılabiliyor. Bir yeri koptuğunda diğer bir yeri harekete geçirebiliyor. Kürtler bunu yapabiliyor ama Türkiye toplumu kendisini yeniden var etme, güçlendirme konusunda çok daha güçsüz olduğunu bu son yıllarda sergiledi. Tecrit, Türkiye toplumun kendi geleceğine uyguladığı tecrittir. Çözümsüzlük, Türkiye siyasetinin kendi toplumuna dayattığı çözümsüzlüktür. Buradan çıkmasını dilerim.”
Öcalan’ın paradigması küreselleşti
Bu kendisine yönelik tasfiye planına rağmen Öcalan önemli bir aktör haline geldi mi demek?
Tabii, çok müthiş. Öcalan’dan sonra bitmesi gereken bir Kürt siyasal hareketi tahayyülü vardı, aradan 20 yıl geçti ve dünyanın her yerinde bir Kürt siyasal hareketi pozisyonu var. Hatta bu siyasal hareketi destekleyenler artık Kürtler değil. Kürtler bu mücadelenin büyümesi için çaba harcamıyor. Dünyanın değişik toplumları, halkları, azınlıkları, özgürlük, demokrasi, itibar, irade, öz güç ve özgüven arayan, eşit olmak isteyen, değişik amaçları olan pek çok arayışı olan toplumsal yapının kendisi artık sahiplenmeye başladı. Bugün Amerika’da, Rusya’da, Afrika’da, Avrupa’nın değişik kentlerinde, pek çok yerde Kürt siyasal hareketi ile dayanışan, oranın yerli halkları kadar, o siyasal hareketin paradigmasından etkilenmiş yapılar, gruplar kurmuş, mücadele hatları oluşturmaya başlamış yapılarla karşılaşmaya, onlarla ilgili bilgiler duymaya başlıyoruz. Örneğin Rojava’daki kadın hareketinin açığa çıkarmış olduğu direnişçilik ve özgürlükçülük, kadın odaklı toplumsal yeni bir dünya tahayyülünün Afgan kadınlarını ne kadar etkilediğini hepimiz biliyoruz. Asya kadınlarını, Ortadoğu kadınlarını ne kadar etkilediği ortada. Afrika kadınlarına ilham verdiğini, feminizmin büyüyüp geliştiği o Batı dünyası kadınlarına nasıl yeni bir pencere açtığını hepimiz biliyoruz. Bir örnek bu tabii. Başka başka formlarda da öyle. Örneğin ekolojist hareketleri açısından da Kürt siyasal hareketi artık özel bir pencere. Kürt sorununu çözememiş olmanın ağır bedellerini yaşamış olsa bile ve bu bedelleri hala ödüyor olsa bile bu halk, aslında sahip olduğu paradigmayla, mücadele hattı ve yayılım seyriyle birlikte kurduğu temaslarla son yıllarda hiç ummadığı kadar çok geniş bir alana yayıldı. Boğulmak istendi, küçücük, marjinal kılınmak istendi ancak aksine hiç olmadığı kadar küreselleşti. Sadece Türkiyelileşmedi, bölgeselleşmedi, küreselleşen yanlar taşımaya başladı ki bunları büyük bir kazanım olarak görmesi gerekir Kürt siyasal hareketini
Ömer Çelik – Özgür Paksoy/ Diyarbakır-MA
