Çocuk işçiliğinin giderek yaygınlaştığı Türkiye’de AKP iktidarı döneminde en az 928 çocuk, iş cinayetinde hayatını kaybetti. Ölümlere karşı önlem alınmadığı gibi yapılan düzenlemeler sonucu MESEM ile yasalaştırılan ‘çocuk işçiliği’ üzerinden milyonlarca ciro elde ediliyor
Yaşanan ekonomik krizin de etkisiyle çocuk işçiliği her geçen gür artarken, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Hanehalkı İşgücü Araştırması 2023 verilerine göre; 15 -17 yaş grubundaki çocukların çalışma oranı yüzde 22,1, yani yaklaşık 723 bin 728 çocuk çalıştırılıyor.
Ancak TÜİK verileri, 15 yaşından küçük çocukları, mevsimlik işçi olarak çalıştırılan çocukları, ailelerinin yanında “çırak” olarak çalıştırılan çocukları söz konusu araştırmaya dahil etmiyor. Bütün bu gruplar da eklendiğinde 2 milyondan fazla çocuk çeşitli iş kollarında çalıştırılıyor. AKP, 2000’li yıllarda paranın ve emeğin “kontrolünü” eline alarak yeni yeni yasalara imza atarken, bu yasalardan bazıları ile çocuklar da artık “iş hayatında” yerini aldı.
“Çocuk işçiliğini” yasal zemine oturtmak isteyen AKP, 2016 yılında Mesleki Eğitim Kanunu’nda yapılan bazı değişikliklerle Mesleki Eğitim Merkezi’ni (MESEM) örgün ve zorunlu eğitim kapsamına aldı ve MESEM’leri Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağladı.
Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak eğitim veren bu kurumlarda en az ortaokul mezunu olan öğrenciler kayıt yapabiliyor. Eğitim süresi 4 yıl olan eğitim programında okulu bitirenler hem lise diploması hem de “ustalık belgesi” alabiliyor. 34 alan ve 184 meslek dalında eğitimin verildiği MESEM’lerin dışında Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri bünyesinde de MESEM programları uygulanıyor. 11’nci sınıfı bitiren öğrenciler “kalfalık” belgesi, 12’nci sınıfı bitiren çocuklara ise “ustalık” belgesi düzenleniyor.
Düzenlemeler ile işçiliğin yolu açıldı
MESEM’in resmi sayfasında yer alan verilere göre 16 Mayıs 2024 itibariyle kayıtlı 867 bin 715 öğrenci bulunuyor. Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’nün Türkiye Geneli Meslek Öğrencisi İstatistikleri’ne göre, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde 1 milyon 381 bin 441 çocuk, Mesleki Eğitim Merkezi’nde 250 bin 932 bin çocuk, Mesleki Açıköğretim Lisesi’nde 72 bin 558 çocuk, Özel Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde 143 bin 305 çocuk olmak üzere toplam 1 milyon 848 bin 236 çocuk “okurken meslek öğreniyor.”
Çocuklar üzerinden ciro artışı!
MESEM kapsamında 354’ü bağımsız olmak üzere, 3 bin 321 Mesleki Eğitim Merkezi (MEM) programı uygulayan kurum veya okul bulunuyor. Söz konusu okulların veya kurumların yıllık kazancı ise milyonlarca lirayı bulurken, öğrenciler aylık olarak asgari ücretin yüzde 30’u kadar “maaş” alıyor. Basına yansıyan bazı okulların ciroları ise şu şekilde:
* Manisa’nın Yunusemre ilçesinde Polinas Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Müdürü Sibel Gümüş, 2024 yılı için 1 milyon TL’lik ciro hedeflediklerini söyledi.
* Bitlis İl Milli Eğitim Müdürü Bilal Gür, kentte MESEM kapsamında 3 okul bulduğunu belirterek, yıllık cironun 15 milyon TL’nin üstünde olduğunu belirtti.
* Kayseri Merkez Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Müdürü Tekin Alpaslan, okulun 1 yıllık cirosunun 12 milyon TL olduğunu belirterek, 130 öğrenciye ise yılda yaklaşık 800 bin TL verdiklerini söyledi.
* Elazığ Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Müdür Yardımcısı Fethi Bulut, 2023 yılında 5 milyon TL’lik bir ciro elde ettiklerini ve 2024 yılı için 7,5 milyon TL’lik ciroyu hedeflediklerini belirtti.
Birçok çocuk hayatını kaybetti
Emekleri sömürülen ve suç olmasına rağmen çalıştırılan çocuklar bu merkezlerde ölüme terkedildi. Basına yansıyan verilere göre, 2023-2024 eğitim öğretim yılının ilk 6 ayında MESEM’ler 8 çocuk hayatını kaybetti. 2023’te 16 yaşındaki Zekai Dikici, 17 yaşındaki Ulaş Dumlu, 15 yaşındaki Ömer Girgin, 17 yaşındaki Ömer Çakar’ın ardından 2024 yılında 14 yaşındaki Arda Tonbul ve 15 yaşındaki Erol Can Yavuz, 17 yaşındaki Murat Can Eryılmaz, 18 yaşındaki Beyzanur Hatimoğlu hayatını kaybetti.
En az 928 ölüm
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) verilerine göre, AKP’nin iktidara geldiği 3 Kasım 2002’den 30 Nisan 2024 tarihine kadar en az 928 çocuk iş cinayetlerinde hayatını kaybetti.
2002’den 2024’ün ilk 4 ayında iş cinayetlerinde yaşamını yitiren çocukların yıllara göre dağılımı şu şekilde: “2002’de 1 çocuk, 2003’te 18 çocuk, 2004’te 29, 2005’te 27 çocuk, 2006’da 29 çocuk, 2007’de 28 çocuk, 2008’de 29 çocuk, 2009’da 12 çocuk, 2010’da 24 çocuk, 2011’de 24 çocuk, 2012’de 15 çocuk, 2013’te 59 çocuk, 2014’te 54 çocuk, 2015’te 63 çocuk, 2016’da 56 çocuk, 2017’de 60 çocuk, 2018’de 67 çocuk, 2019’da 67 çocuk, 2020’de 67 çocuk, 2021’de 62 çocuk, 2022’de 62 çocuk, 2023’te 54 çocuk, 2024’ün ilk 4 ayında 21 çocuk.”
Bu veriler basına yansıyan en az sayıyı ifade etmekte.
Haber: Berivan Kutlu / MA
