Bêzar Dağı’ndaki katliamın üstünden 28 yıl geçti. 17 Mayıs 1994… kimyasal, insanlık dışı uygulamalar ve toplu mezar… Katledilen gençlerin cenazelerine tek tek bakan 84 yaşındaki Apê Şex unutulmaması için tanıklığını kilamlara işledi
Kürtçe’de “dilsiz” anlamına gelen Bêzar, Adıyaman’da 28 gençle dile geldi, anlam buldu. Adıyaman’ın Çelikhan ilçesi yolu üzerinde bulunan Bêzar Dağı’nda tarih sayfaları 17 Mayıs 1994’ü gösterdiğinde aradan 28 yıl geçmesine rağmen unutulmayan bir katliam yaşandı.
MA’dan Emrullah Acar’ın haberine göre Malatya (Meletî), Adıyaman (Semsûr) ve ilçelerinden 22 dershane öğrencisi genç ile 6 PKK’linin kimyasal bombalarla katledildiği ve yıllar sonra şarkılara konu olan Bêzar Dağı’nın hikayesidir 94 Mayıs’ının hikayesi.
Gazeteci Evrim Alataş, Bêzar Dağı’nda katledilen 28 gençten biri olan yeğeni Fidel Töre’nin anısına kaleme aldığı, “Son gördüğüm dağ Bêzar’dır; öldüğüm dağ Bêzar” başlıklı yazısında yaşananlara şu ifadelerle ışık tuttu: “Biz Malatya’da bir grup gençtik. Çoğumuz dershane öğrencisiydik. Sene 1994’tü. Her yer hareketliydi. Dağların tümü… Herkes kendisine dağ seçiyordu. En çok herkes dağların adını biliyordu. Ben, biz, yeşil bahçelerde, kayısı ağaçlarının arasında büyümüştük. Hepimiz daha yeni yeni sararan kayısılar gibiydik. Çok genç. Çekirdeklerimiz kararmamıştı bile. Bir araya gelip gülüşür, tartışır, planlar yapar, hayaller kurardık. Çekirdeklerimiz kararmamıştı ama gözümüz karaydı.”
22 öğrencinin yolunu kesen kobra helikopterleri
Bêzar Dağı’nda yaşanan katliam 1990’lı yıllarda gerçekleşen katliamlardan sadece biri idi. 22 dershane öğrencisi, 16 Mayıs 1994’te PKK’ye katılmak için Bêzar Dağı’na doğru yol aldı. Geceyi dağda geçirdikleri günün sabahında askerlerce çembere alındılar. Bulundukları nokta kobra helikopterleri tarafından kimyasal silahlarla bombalanıp 28 kişi katledildi.
İnsanlık dışı uygulama ve toplu mezar
Yaşamlarının baharında katledilen 28 gencin cenazeleri, askerler tarafından ayak bileklerinden katır ve atlara bağlandı, dağdan sürüklenerek indirildi. Karakol bahçesinde bekletilen cenazelerden 11’i aileleri tarafından teşhis edilerek, alındı. Kalan 17 cenaze ise askerler tarafından Adıyaman merkezde bulunan Karapınar Mezarlığı’nda açılan çukura atılarak, üstü örtüldü. Karapınar Mezarlığı’nda bulunan toplu mezar, üzerinde yaşamını yitiren 28 gencin adı ve “Biz yaşamı uğruna ölecek kadar seviyoruz” yazılı yazı ile Adıyaman halkı için adeta bir anıt niteliğinde. Her bayram ve yıldönümlerinde anıt, kitlesel olarak ziyaret ediliyor.
Ali’yi arayan Apê Şex’in karşılaştığı vahşet
Bêzar Dağı’nda yaşanan bu katliam birçok kitap ve şarkıya konu oldu. 28 yıl önce katledilen 28 genci unutmayanlardan biri de Adıyaman’ın Kanîyapir (Çokpınar) Mahallesi’nde Apê Şex olarak tanınan Şeyho Karadağlı. Katliamdan bir yıl önce PKK’ye katılan 20 yaşındaki oğlu Ali’nin cenazesini katledilenler arasında arayan Karadağlı, yanmış ve uzuvları kopmuş cenazelere tek tek bakmak zorunda kaldı. Cenazeler arasında oğlu olmayan Karadağlı, aradan geçen 28 yılda oğlundan bir haber alamadı.
Bêzar Dağı’nda yaşananları unutamadığını belirten Şeyho Karadağlı, silahsız gençlere karşı kimyasal bombalar kullanıldığını anımsattı. Katliam haberini alır almaz ilk olarak oğlu Ali aklına gelen Karadağlı, karakol bahçesinde tek tek kontrol ettiği cenazeler arasında birçok genci tanıdığını söyledi.
“Kalbim daha fazla acıya dayanmaz diye aradan geçen 28 yılda katliamın yaşandığı alana gidemedim” diyen Karadağlı, yaşamını yitiren gençleri söylediği kilamlarda yaşattığını belirtti.
‘Katliamlarda kimyasallar da kullanıldı, ölünceye kadar unutmayacağım’
Katliamın bölge halkına “hakaret” olduğunu ifade eden Karadağlı, unutmamak ve unutturmamak için elinden geleni yapacağını söyledi. Katliamın tarih sayfaları arasında yerini aldığını dile getiren Karadağlı, “Sürekli Kürtlere dönük katliamlar yaşandı ve bu katliamlarda kimyasallar da kullanıldı. Ölünceye kadar unutmayacağım” diye konuştu.
Barzani ailesine de seslendi
Türkiye’nin Federe Kürdistan Bölgesi’ne dönük saldırılarında Bêzar Dağın’da olduğu gibi kimyasal bombalar kullandığını belirten Karadağlı, saldırılarda yer alan Barzanî ailesine tepki gösterdi. Katliamların Kürtlerin kaderi olmadığına işaret eden Karadağlı, “Saldırıların olduğu bölgede bulunanların gücünü kırarlarsa sıra Barzanî ailesine gelecek. Yüz yıllardır Kürtler inkar edildi. Mücadeleyle var olduğunu kanıtladı. İşkencelere karşı hiçbir zaman Kürt olduğumuzu inkar etmedik. Katliamlarla bitiremezler. Yaşamak direnmektir” ifadelerini kullandı.
DILEMIN LIYANA
Gençleri unutturmamak için seslendirdiği kilamın bir bölümü şöyle:
“…
Li bajarê Semsûr e li çiyayê Bêzar dilimin liyana keko liyana
Derdemim derdek giran a derdemim derdê şehîdên a
Bajarê Semsûr e çîyayê bêzar bişewite
Mala dewletê bişewite ne dîne ne îmana
Kîmyasal avêtine 28 ciwana ne cinaze wa avêtine nîne karakola a
Seba pisgireka Kurmancî ya
Derdimin derdek giran a
Şerê çiya doşek kirina erd yorgana wa ezmana
Hertişt jibo azadîya Kurdana
…”
ADIYAMAN
