Evham temelsiz kaygılar, kuruntular, kuşkular olarak tanımlanır. Endişe, evham ve korku normal bir ruh hali belirtisidir. Ancak bu hisler ortada bir ‘tehdit yokken’ görülüyorsa ya da tepki tehlikeye göre orantısız ölçüde büyükse o zaman anksiyete bozukluğu olarak ortaya çıkıyor. Anksiyete bir ölçüye kadar yaşamımızın bir parçası. Tabi ki insanların tehdit altında olduğu zaman korkması, endişelenip heyecanlanması gayet normal bir ruh halinin belirtisi. Buna karşılık bu duygular ortada bir tehdit yokken ortaya çıkıyorsa ya da tepki, tehlikeye göre orantısız ölçüde büyükse o zaman anksiyete bozukluğu olarak tanımlanıyor.
Genel olarak bunun bir sorun olduğu düşünülmediği için ya da farkına varılamamasından kaynaklı olumsuzluklar her gün kendini tekrar eder. Bundan dolayı da önce tespit etmekte fayda var. Mesela yaşamın çeşitli alanlarında örneğin, iş, aile, arkadaşlık ilişkileri, çalışma yaşamı, sağlık gibi durumlar vb… duyulan endişeye bağlı olarak ısrarcı kaygı ve gerginlik belirtileri olarak ortaya çıkar. Bu kaygı, gerçek durum ve şartlarla orantılı olmayan sürekli evham halidir. Evham önemsiz bir durum gibi düşünülse de, ilerlemiş durumlarda kişinin hayatına ciddi rahatsızlık verir.
Farkına varmak lazım
Belirsizlikten rahatsızlık duyma ve sürekli güven arayışı içinde olma. ‘Ya olursa…..’ diye düşünme ve olumsuz sonuçların olasılığını olduğundan yüksek görme ve buna bağlı olarak endişelenme. Huzursuzluk, kolay yorulma, düşünceleri yoğunlaştırmada zorluk çekme ya da zihnin durmuş gibi olması, aşırı uyarılmışlık, kas gerginliği, uyku bozukluğu, eğer siz de uzun süredir ve kontrolünüz dışında kalacak biçimde benzer içerikte belirtiler hissediyorsanız ve bu belirtiler günlük hayat akışınızda çeşitli aksaklıklara yol açıyorsa artık sorunu aşmak için adım atmak gerektiğinin farkına varmak gerekir. Bu sorunu aşmak kişinin yaşamını daha sağlıklı kılar.
Evham, korku ve kaygıların en olmadık olaylarda bile üst düzeye çıktığı, yerli yersiz duyulan endişe, panik durumları gibi haller her kişide farklılık gösterebilir. Örneğin Tek fobi: Sadece tek bir şeye duyulan evham çeşididir. Bir hayvandan, bir nesneden, uçağa binmekten, dişçiye gitmekten korkan ve bunu ciddi şekilde sorun haline getiren kişiler, tek fobi evhamlı olarak adlandırılır.
Önlem alınmalı
Olmadık yere yaşanan evhamlar insanı yorar ve mutsuz, sorunlu bir kişi haline dönüştürür. Kendinize psikolojik olarak zarar vermenizle birlikte, çevrenizdeki yakınlarınıza da zarar vermeye başlarsınız. Evham basit dereceler de ise kendimiz bu durumu düşünmeyerek yenebiliriz. İlerlemiş durumlarda ise destek almakta fayda var. Evhamlı olduğunuz konular var ise bu durumu düzeltmek için kısa sürede önlemler almak sorunun derinleşmeden önüne geçmenizi sağlar.
Doğru ve dengeli kullanılmadığında hastalığa dönüşebilen bu kavram vesveseye yol açan nedenlerden de olabiliyor. Evhamın toplum içerisindeki örnekleri kadınlarda hatta ev hanımlarında daha sık görüldüğü inancı hakim olsa da yapılan araştırmalara göre, ev hanımlarında ocak, kapı, ütü ile ilgili kontrol takıntıları fazla olsa da diğer obsesyon alanları erkekte de kadında da eşit olarak görülüyor.
Zihni zorlamak gerekir
Evhamın geçmesi, kişiden uzaklaşması için yapılabilecekler arasında günlük tutmanın da faydalı olduğu düşünülüyor. Kişinin günlük olarak yaşananları yazması rahatlamasına ve durumun sakinliğini fark etmesine neden olabiliyor. Zihninize gelen olumsuz düşünce, içinizi boğan ruh halinden kendinizi biraz zorlayarak da uzaklaşmak mümkün.
Araştırmalar ebeveynleri işaret ediyor
Tıpta ‘genelleşmiş anksiyete bozukluğu’ denilen ‘evham’ın temelleri ebeveynlerden geliyor. Yapılan bir araştırmaya göre evhamlı kişilerin yüzde 48.6’sının aileleri evhamlı, yüzde 35.1’inin ailesi ise çok koruyucu. Kişinin, hayatını olumsuz etkileyecek kadar evhamlı olması, her şeyi kafasına takması ve bundan dolayı bazı bedensel sorunlar yaşaması haline psikiyatride yaygın anksiyete bozukluğu (YAB) adı da verilir.
Yönetebilmek önemli
Dünya Sağlık Örgütü’nün Türkiye’yi de kapsayan 15 ülkede yaptığı bir araştırma, yaygın anksiyetenin her toplumda belirgin bir işlevsel yeti yitimine yol açtığını, yani anksiyete yaşayan kişilerin çalışmaya devam etme, verimli olabilme gibi alanlarda belirgin zorlanma yaşadıklarını göstermiştir. Son olarak beyin kendini programlayan bir organ, onu yönetmek kişinin irade göstermesiyle sağlanabilir. Ve unutmayalım ruh çökerse beden sağlığı da çöker.
