Hüseyin Deniz/İstanbul
Tarihte Çarsancak olarak bilinen ilçenin merkezi olan Peri, bugün Dersim’in küçük belediyelerinden biri. Ancak bulunduğu bölge Dersim coğrafyasının en verimli arazilerine sahip. Yeni yönetim,geçmişte su testisi ve üzümüyle ünlü Peri’yi model bir belediye haline getirmeyi hedefliyor
Peri ya da yeni adıyla Akpazar Belediyesi… Dersim’in en küçük belediyesi. 31 Mart sonrası HDP’nin elindeki tek belediye. Bu küçük belde belediyesinin durumunu bir röportaj konusu yapmak biraz abartı gibi gelebilir size. Ancak, bu röportajı okuduktan sonra sanırım sizin de fikriniz değişir. Peri Belediyesi, Dersim’in her açıdan zayıflatılmaya çalışıldığı bir süreçte kendini yeniden var etme, eski konumuna ulaşma arayışı içinde. Belediye eşbaşkanları Orhan Çelebi ve Songül Doğan, belediyeyi canlandırmak için yoğun bir çaba içinde. Belediyenin gelirleri az. Ancak Peri Belediyesi’nin bulunduğu bölge, deyim yerindeyse Dersim coğrafyasında en verimli arazilerine sahip
Çarsancak merkezi…
Peri, Kürtçesi Pêr… “Köprü”, “geçit” anlamına geliyor. Günümüzde Bingöl, Elazığ ve Dersim olarak belirlenen sınırlar arasında kalan üçgen bir alan. Bu konumuyla aslında adıyla da bire bir örtüşüyor. Tarihte Çarsancak kazası olarak bilinen idari yönetimin merkezi olarak geçer. Kürt, Ermeni ve sonradan yerleştirilen Türk nüfusun bir dönem bir arada yaşadığı bir yer. 1915’e kadar Ermenilerin çoğunlukta olduğu Peri aynı zamanda dikkat çekici bir canlılığa sahip. O döneme dair tutulan salnameler buna işaret ediyor
Mazgirt Derneği ile buluşma
Geçmişte dikkatleri üzerinde toplayan belde, bugün oldukça zayıf düşmüş durumda. Köylerdeki nüfusun yüzde 70’i göç etmiş. Genç nüfus çok az. Üretim uzun süre Kovancılar ve Elazığ’dan gelen kiracılar tarafından yapılmakta… Belediye Eşbaşkanı Orhan Çelebi, geçtiğimiz günlerde İstanbul’a geldi. Mazgirt Dayanışma Derneği’ni ziyaret etti. Dernek yönetiminden Peri için destek istedi. Eşbaşkandan birinci elden yönetim olarak Peri’ye bakışını ve amaçlarını dinleme fırsatı buldum.
Su testisi, güveç, küp…
Peri Belediyesi Eşbaşkanı Orhan Çelebi, derneğe elinde bir sırt çantasıyla geldi. Çantadan dosyalar ya da projeler çıkaracağını beklerken kağıt ambalajın içinden pişmiş topraktan yapılmış küçük su testisi, şekerlik, çiçek vazosu ve yağ konulacak bir kap çıkardı. Hepsi de Peri’ye has ürünler. Çünkü Peri, aslında yeni kuşak bilmese de geçmişte pişirilmiş toprak ürünlerinin merkeziydi. Hepsi Peri’den üretilip bölgeye dağıtılıyordu. Şimdilerde yitip gitmekle karşı karşıya olan bir meslek. Gelelim Eşbaşkan Orhan Çelebi’ye… Anlattıklarına bakılırsa ilçenin sorunları ve ne yapılabileceği konusunda bir yoğunlaşmaya gidildiği ipuçlarını veriyor. Peri’nin potansiyelinin farkında. Bu çok önemli… Periyi bir tarımsal üretim merkezi haline getirme perspektifi çiziyor. Üçüncüsü belki de en önemlisi kooperatifleşmeye yaklaşımı… Eşbaşkanlar Peri’de var olan kooperatife açık destek veriyorlar. Yönetime gelir gelmez kooperatifçilik ile ilgili bir panel yapmaları da bunu gösteriyor. Köy-Sen Genel Başkanı Abdullah Aysu’nun katıldığı bu panel, belediye yeni yönetiminin aynı zamanda ilk icraatı…
Çare kooperatifleşmede…
Eşbaşkanı Orhan Çelebi, Peri’de güçlü bir toplumsal üretimin ancak bir kooperatif ile başarıya ulaşabileceğine inancı tam. Daha işe başlar başlamaz ilk yaptıkları şey bu olmuş: “Biz bu dönem zaten seçim çalışması geç bittiği için mazbatayı da geç aldığımız için bazı şeylere müdahale etme şansımız olmadı. Elimizde en azından 30 dönümlük bir arazi vardı. Hızlı bir şekilde ne olabilir dedik. Susuz, kavun ekelim dedik ve kavun, ay çekirdeği biraz da kabak ektik. Orada çok özel bir beklentimiz yok ama amaç teşvik olsun.” İlk adımın yansımalarını da şöyle aktardı: “Bu tür şeylerin insanlar üzerinde etki yaptığını gördük. 4-5 arkadaş traktörleriyle geldiler, tarlaya girdiler, 15-20 kişiyle bu çalışmayı başlattık. Bunun üzerine sizden öneri geldi. 17 dönümlük Til’deki arsa vardı. Bir de yine Perili bir hemşerimizin “30 dönüm arazimiz var Biz bu sene ekmiyoruz. Onu da belediye eksin değerlendirsin” önerisi geldi. Toplamda yaklaşık 50 dönüm yapıyor. Mısır ekeceğiz, bununla da belediyemize ek bir gelir sağlamış olacağız.”
İlk iş hizmeti artırmak
Peri Belediyesi Eşbaşkanı, üretimle birlikte belediyenin etki alanını genişleme hedefini de dile getiriyor. Bunu da önce hizmetle ortaya koymayı hedefliyorlar: “Bize bağlı olan tüm köylerde cenaze defin işlemlerinin en önemli ayağı olan mezarların kazılması işlemini belediyeye ait kepçe ücretsiz olarak gerçekleştiriyor. Gerçi cenaze aracımız yok. İnsanlar da bunu bildikleri için böyle bir talepleri olmuyor. Keza çevrede belediyeye bağlanmasında yarar umduğumuz köyler var. Onlarla da bayramdan sonra bir görüşme trafiği yaşayacağız. Bu dönem bize bağlı muhtarlarla da bir uyumumuz var. Toplantılar da yapıyoruz. Ak Pazar Belediyesi olarak sosyal medyayı da aktif tutmaya çabalıyoruz.”
Konumu büyük avantaj
Oldukça umutlu olan Çelebi, “Bizim kendi avantajlarımızın daha fazla olduğunu söyleyebilirim. Hem uluslararası anlamda hem de Türkiye cephesinde fazla” diyor. Peri’nin stratejik konumuna vurgu yapan Peri Belediye Eşbaşkanı Çelebi, “Bingöl-Elazığ-Dersim üçgeninde bulunması nedeniyle bir kilit nokta. Aslında devlet de bunu biliyor. Bugün Mazgirt’in artık gelişemeyeceğini bugün iyi biliyor. Mazgirt’teki askeriyenin Peri’ye kaydırma kararını almaları biraz onun göstergesi. 350 askerin Peri’ye kaydırma yazısı bize ulaştı” dedi. Çelebi, seçim sürecinin de olumlu bir katkı sunduğunu belirterek, “Gerçekten onbinlerce insan bizim çalışmamızı takip etti. Sayfalarımızı takip etti. Yani ben kendi adıma diyeyim, Peri gibi bir yer olduğunu insanlar bu seçim süreciyle biraz daha gördüler, doğal olarak da yazın gelmek isteyen insanlar var. Yani şimdi yurt dışında yaşayan insanlar geliyor, Peri’ye uğramadan gitmiyorlar. Gelip belediyeye uğruyorlar. Bağışta bulunuyorlar” dedi.
Sonraki adımlar ne?
Devamında, bundan sonra atılacak adımlar da belirlenmiş: “Dersim sütünü, biz belediye olarak alıp işletme gibi bir kararımız var. Bunun için şimdi yasal şeylerle uğraşıyoruz. Şirketlerini kurmayla uğraşıyoruz. Hatta kooperatif olarak da üstlenebilir. Oranın üretimini… Bu yönlü çalışmayı da kendi alanımızda sürdürüyoruz. Yani bir Peri markası yaratmak istiyoruz. Yani hem süt ürünleri bakımından, hem tarımsal ürünler bakımından, bir peri markası yaratmak istiyoruz.”
Bir ayda hemen projeler hazırlanmış…
Belediyenin hemen başlatmak için kolları sıvadığı projeler de var. Peri Belediye Eşbaşkanı Orhan Çelebi, neler olduğunu anlatıyor: “Bir güneş paneli tarlası projemiz var. Proje hazırlandı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na gönderildi. Onay gelir gelmez o proje başlayacak ve bölgenin elektrik ihtiyacını karşılayacak. Belediyemize de aylık 80 bin lira gibi bir para kazandırmış olacağız. Yine belediye binası ve kültür merkezi projemiz var. Onu da Kuşçu da vatandaşın biri bize 5 dönümlük bir yer, arsa hibe etti. Bu arsa üzerine belediye binası ve kültür merkezini tek projede çıkaracak çalışmamız var. Onu da muhtemelen bu ayın sonu ya da Haziran’ın ilk haftasında bitirmiş olacağız. Bir de TOKİ’nin daha önceden düşündüğü 3. Etap TOKİ Projesi vardı. Şimdi TOKİ’nin o projesine 450’ye yakın insan başvuru yapmıştı. Ama TOKİ’nin verdiği fiyatlar, oldukça yüksek. Biz TOKİ’nin verdiği rakamın 30-40 bin altında bir rakam çıkarabilirsek. Konutları kendimiz yapacağız.”
Çöp toplama, cenaze ve itfaiye aracı
Peri belediyesi yönetimi, gelecek adına oldukça umutlu. Buna karşın bazı sıkıntılar da yok değil. Peri Belediye Eşbaşkanı en acil olanları sıralıyor: “En önemli sıkıntı teknik imkânlarda yaşanıyor. Bir cenaze aracımız yok. Çöp aracımız çok kötü, çöp halinde diyoruz. Bunu da belediyeler birliğinden Güneydoğu Belediyeler Birliği’nden talep ettik, göndereceklerine dair bir şey söylediler. Bir de itfaiye aracı yok… Bu üç araç acil ihtiyacımız. Var olan itfaiye aracı büyük olduğu için köylere gidemiyor. Bu nedenle daha küçük bir itfaiye aracının olması yeterli diye düşündük.”
Salnamelerde Çarsancak (Peri/Pêr)
Peri (Pêr), Çarsancak adı verilen günümüzde Mazgirt ve Pertek ilçeleri olarak bilinen bölgenin aynı zamanda zanaat merkeziydi. 1880’lerdeki Salname-i Mamurata’l Aziz kayıtlarına göre ise Çarsancak kazası 700 hane ve 100 kadar dükkandan ibaret olup 1 cami ve kasabanın (Peri) ortasında büyük bir kilise var. 1907/1908 kayıtlarına göre, Peri merkezinde 1 cami, bir hükümet konağı, bir telgrafhane, 2 rüştiye, 3 İslam ve 3 Hıristiyan mektebi ve bir büyük kilise vardır. Merkeze bağlı olan yerlerde birkaç kilise, kazanın genelinde 4 bin hane, 3 bin kadar bağ ve bahçe, 2 han, 160 dükkan, 1 hamam, 50 kadar değirmen, 60 bezirhane, 2 pamuk fabrikası 4 fırın ve 3 boyahane mevcuttu
