Türkiye’de yaşanan ekonomik kriz, sınır ticaretinin yasaklandığı ve üretimin bitme noktasına geldiği Van’ı derinden etkiledi. Her 4 kişiden 3’ünün işsiz olduğu kentte göçler yaşanırken, çok sayıda iş yeri de kapandı. En fazla kadınların etkilendiği kriz nedeniyle birçok esnaf kepenk kapatmak zorunda kaldı. Büyük bir umutla işyeri açtığını ancak kriz nedeniyle kapatmak zorunda kaldığını belirten Gönül Martı, “Gözleme, tost, çay gibi birçok ürün çıkarıyorduk iş yerimizde. Ekonomik krizle birlikte hayallerimiz de verdiğimiz emekler de yok oldu. Her şeye zam geldi. Durum böyle olunca kiramızı bile çıkaramadık. Çok severek açtığımız, umutlarımızı bağladığımız iş yerimizi kapattık ve yine işsiz kaldık” dedi. Ailesinin iş yerlerinde çalışan Sevim Demir, işyerlerini kapatmak zorunda kaldıklarını söyledi. Krizden dolayı alım gücünün düştüğünü dile getiren Demir, “İşyerine gelen her müşteri 5 TL’lik, 2 TL’lik ürün istiyor.
Artık bu fiyata bir şey alınamıyor, tartı bile tartmıyor. İnsanların bu hale düşmesinin tek sebebi iktidardır. Babam yıllardır esnafa yemek yapıyordu. Krizle beraber babam iş yerini kapatarak, kepenklerini indirmek zorunda kaldı. İnsanlar cebinde 3-5 kuruş biriksin diye iş yerinde yemek yemez oldu. Gün boyu aç kalan esnaf, akşam kendi evinde yemek yemeye mecbur kalıyor. Durum böyle olunca normal günde üç çeşit yemek yapıp iyi kazançla eve dönen babam, yemekler olduğu gibi kalınca iş yerini kapatıp kepengini indirmek zorunda kaldı” diye anlattı. Ekonomik krizden çok yönlü etkilendiklerini vurgulayan esnaf Türkan Akdağ da, “Her şeye zam gelince, üretici de bize gönderdiği ürünlere zam yaptı. Bu yüzden çoğu ürünü alamadığımız gibi müşterinin de alım gücü çok düştü. İnsanlar ihtiyaçları olmayan ürünleri bile meraktan alıyordu. Bu yıl ise bu oran çok düştü. Müşteri sadece temel gıdaya yöneldi. İş yerimiz sadece kendini döndürecek kadar iş yapınca çalışan maaşları bile ödenemiyor” ifadelerini kullandı.
‘Dışarıda çay içmek bile lüks’
Hakkâri merkezde 3 yıldır cafe ve lokantalarda aşçılık yapan Zehra Çiftçi ise bugüne kadar böyle bir zorlanma yaşamadıklarını dile getirdi. Zehra, durumlarına ilişkin şöyle devam etti: “Kira, giderler, çalışanların ücreti dahi çıkmıyor artık. Daha önce 50 TL’ye bir haftalık malzeme alıyorken, şimdi iki günlük malzeme bile alınamıyor. Malzeme fiyatı yükselince satışını yaptığımız ürünün de fiyatı yükseliyor. Ürün fiyatları yükselince müşteri gelip alamıyor. Dışarıda yemek yemek, çay içmek artık lükse giriyor.”
VAN-JINNEWS
