1869 yılında Kütahya’da doğan etnolog, müzisyen ve bestekar Gomidas 2019 yılı boyunca yapılacak olan etkinliklerle anılıyor
Yöresel lehçe ve çeşitli dillerdeki ezgi ve türküleri notalara dökerek derleyen, yok olmaktan kurtaran etnomüzikolog Gomidas’ın (Soğomon Soğomonyan) doğumunun 150. yıldönümü vesilesiyle bu yıl dikkat çeken kültürel etkinlikler düzenleniyor. Gazete Karınca’dan Hrant Kasparyan’ın haberine göre, Ermenicenin yanı sıra, Zazaca, Kürtçe, Farsça dillerindeki halk ezgilerini de derleyen Gomidas’ın jübile kutlamaları hakkında Ermenistan’ın başkenti Yerevan’da bulunan Gomidas Müze-Enstitüsü’nde bir basın toplantısı düzenlendi. Ermenistan Kültür Bakanı Vekili Nazeni Gharibyan toplantıda yaptığı konuşmada, jübile komisyonunun başlattığı girişimleri anlattı ve bu yıl kültür sanat alanında Gomidas’ın beste ve eserlerinin öne çıkarılacağı etkinlikler düzenleneceğini duyurdu. Bu kapsamda, Gomidas’ın tanıtılacağı yeni kitap, CD, video klip ve eğitim programlarının yayına hazırlandığını belirten Gharibyan, Ermenistan’da ve yurtdışında da konserler, festivaller, sergiler, konferanslar düzenleneceğini duyurdu.
150. yıldönümü
Bakan vekili Gharibyan, Gomidas’ın doğumunun 150. yıldönümünün 2019 UNESCO Anma ve Kutlama Yıldönümleri Takvimi’ne de resmi olarak dahil edildiğini açıkladı. 2019 yılı boyunca devam etmesi planlanan jübile etkinlikleriyle odak noktası olması beklenen Gomidas Müze-Enstitüsü’nün direktörü Nikolay Gosdantyan, Gomidas’ın yaşamı, eserleri ve insanlığa bıraktığı kültürel mirasa dair henüz keşfedilemeyen veri ve belgelere ulaşmak için ayrı ayrı araştırmalar yapmaya devam ettiklerini söyledi. Gosdantyan, yıl içerisinde gerçekleştirilecek olan Uluslararası Gomidas Sempozyumu’na da enstitü olarak ev sahipliği yapacaklarını duyurdu.
250 Ermeni aydınından biri
24 Nisan 1915’te İstanbul’da tutuklanarak ölüme gönderilen 250 Ermeni aydını arasında bulunan Gomidas’ın yaşamına ilişkin Türkiye arşivlerinin incelenip incelenemeyeceğine dair gazetecilerin yönelttiği soruyu yanıtlayan Müze-Enstitü’nün Sekreteri Mher Navoyan ise bu konuda inançlı olmadığını belirterek, “Türkiye tarafında bir gelecek görmüyorum” dedi. 29 Ocak Salı günü dördüncü kuruluş yıldönümünü kutlayan Yerevan’daki Gomidas Müze- Enstitüsü’nün avlusuna yerleştirilen Gomidas anıt heykelinin açılışı da basın toplantısının ardından gerçekleştirildi. Ermenistanlı heykeltıraş Tavit Yerevantsi tarafından yapılan bronz Gomidas heykeli, Fransa’nın başkenti Paris’te yer alan ve Ermeni Soykırımı kurbanlarına ithaf edilen Gomidas anıtının kopyası. Jübile etkinlikleri kapsamında ayrıca, Yerevan kent merkezindeki Aram Khaçaduryan opera binasında Gomidas’ın eserlerinin icra edildiği bir konser düzenlendi. Ermenistan Akademik Korosu tarafından verilen konsere Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Anna Hagopyan da katıldı.
Gomidas’ın hikayesi
26 Eylül 1869’da Kütahya’da müzisyen bir ailede doğan Soghomon Soghomonyan, bir yaşında annesini, 10 yaşında babasını kaybeder. Sadece Türkçe konuşabilen yetim Soghomon’un sesi çok güzel olduğundan, yaşadığı yörenin Ermeni din adamının aracılığıyla, 1881’de Etchmidzin Kevorkyan Ruhban okuluna eğitim ve öğrenime alınır. 1893’de Baş patrik Katolikos Khrimyan Hayrig (Mıgırdiç Khrimyan) zamanında, Soghomonyan “GOMİDAS Apeğa” (önrahip) unvanıyla bu okuldan mezun olur, aynı yılın sonbaharında mezun olduğu ruhban okuluna, müzik öğretmeni Kara-Murza’dan boşalan müzik öğretmenliği görevine atanır. Halk müziği ve antik enstrümanları koro, orkestra ve kilisede kullanan ilk müzisyen olan Gomidas, Anadolu ve özellikle Ermeni halk müziğini yerinde incelemek ve tanıtmak için Anadolu’yu, Kafkasya’yı, Balkanları, Avrupa’yı dolaşır. 1896’da müzik eğitimi için Berlin Üniversitesine kaydolur, daha sonra Ermenistan’a dönerek zamana göre bir yenilik olan, çok sesli (polifonik) koro çalışmalarına başlar. Anadolu ve Ermeni halk müziği ezgilerini, Ermeni Kilise müziğini verdiği konserlerle batıya tanıtan Gomidas kendine özgü makam ve üslubuyla tanınır. 24 Nisan 1915’te 234 Ermeni aydınıyla birlikte tutuklanıp Çankırı’ya sürgüne gönderilen Gomidas’ın çalışmaları, eserleri tahrip edilir, notaları yakılır. Halide Edip Adıvar’ın girişimiyle 8 Mayıs 1915’de İstanbul’a geri gönderilir, sürgünde yaşadıkları nedeniyle ruh sağlığı bozulan Gomidas, 1915’te İstanbul La Paix Hastanesi’ne yatırılır oradan da 1916’da Paris Psikiyatri kliniğine gönderilir. Gomidas 22 Ekim 1935 günü Paris’teki bu klinikte yaşama veda etti. 1915’in 24 Nisan’ındaki, 234 Ermeni aydınların zorunlu sürgünün simgesi olan Gomidas Vartabed’in büstü Paris’te anıt olmuştur.
YEREVAN
