Dünya genelinde, 2018 yılında aşırı sağın yükselişi ve neo-liberalizmin azgın saldırıları sürerken, halklar, işçi ve emekçiler de bu saldırılara karşı sokakları boş bırakmadı. Devletler ise egemenlik sahalarını güçlendirmek için rekabet halindeydi. Ortadoğu 2018 yılına, Türkiye’nin Afrin operasyonuyla girmişti. 2019’a girerken ise devletlerarası bir çıkar savaşına dönüşen Suriye savaşına, Minbic cephesindeki gelişmeler damga vuruyor. Bu süreç 2019 yılında, Suriye halklarının kendi kaderlerini tayin etmekte ısrarcı olacaklarını gösteriyor.
EYLEMLER-İSYANLAR
İRAN
İran’da ekonomik gidişatı protesto amacıyla, 2017 Aralık ayında başlayan siyasi rejime tepki protestoları, ocak ayının ilk haftasına kadar sürdü. Çıkış noktasını ekonomik koşullar, yoksulluk ve işsizliğin oluşturduğu protestoların arka planında siyasi kurumlara karşı duyulan rahatsızlık vardı. Protestolar süresince en az 24 kişi hayatını kaybederken, 5 bine yakın gözaltı yaşandı.
HİNDİSTAN
Hindistan’da hükümetin tarım politikalarından olumsuz etkilenen tarım işçileri, daha iyi mahsul fiyatları ve toprak hakları için başlattıkları ‘Uzun Yürüyüş’te, 170 kilometre yol kat etti. On binlerce işçinin katılığı yürüyüşün sonunda, çiftçilerin taleplerinin tamamı hükümet tarafından kabul edildi.
NİKARAGUA
Devlet Başkanı Daniel Ortega hükümetinin emeklilik başta olmak üzere sosyal güvenlik sisteminde yapmak istediği liberal reformlara karşı nisan ayında başlayan protestolar, aylarca devam etti. Eylemcilere dönük saldırılarda en az 500 kişi öldürüldü.
SUDAN
Sudan’da yüksek zamları protesto ile başlayan ‘Ekmek İsyanı’ ülkenin pek çok kentine yayıldı. Devlet güçlerinin saldırısı sonucunda ise en az 37 kişi yaşamını yitirdi. İsyan, rejimin yıkılması amacıyla devam ediyor.
‘Rahip krizi’
İzmir’de ‘Terör örgütü adına suç işlemek’ ve ‘casusluk’ suçlamalarıyla hakkında 35 yıl hapis cezası istenen ve Aralık 2016’da tutuklanan Andrew Craig Brunson, 12 Ekim’de serbest kaldı. Brunson adli kontrol kararıyla 25 Temmuz’da ev hapsine alınması üzerine Türkiye-ABD ilişkileri krize dönüşmüş ve iki ülke arasında pazarlık konusu olmuştu. İki ülke arasında tırmanan gerilimle beraber Türk Lirası, dolar ve euro karşısında tarihindeki en düşük seviyeleri görmüştü. ABD kriz dolayısıyla Türkiye’ye kimi yaptırımları devreye sokmuştu. ABD Senatosu, Türkiye’ye F-35 silah sistemlerinin satışını engelleyecek karar tasarısını jet hızıyla oylayıp kabul etmişti. Ayrıca ABD, Türkiye’den ithal edilen demir-çelik ve alüminyum ürünlerine vergiyi iki katına çıkarmıştı.
Kaşıkçı cinayeti
Suudi Arabistan vatandaşı gazeteci Cemal Kaşıkçı, 2 Ekim’de Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu binasına girmiş, bir daha kendisinden haber alınamamıştı. İlk olarak Kaşıkçı’nın binadan ayrıldığını söyleyen Suudi Arabistan yönetimi, 20 Ekim’de gazetecinin başkonsolosluk binasında ‘arbede sonucu’ öldüğünü öne sürmüştü. Daha sonra Kaşıkçı’nın işkence sonucu öldürüldüğü ortaya çıktı. Dünya kamuoyu Kaşıkçı’nın öldürülmesinde Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ı sorumlu tutarken, Batılı ülkeler Riyad’a karşı, özellikle de Yemen Savaş’ı üzerinden yaptırımlar uygulamayı tartışıyor.
Binlerce insan ABD’ye yürüdü
Ülkelerinde yaşadıkları eşitsizlik, yoksulluk ve güvensizlik nedeniyle, 13 Ekim’de Honduras’tan yola çıkan binlerce kişilik göç konvoyu ABD sınırına doğru yürüdü. Trump, göçmenler için, “Bazı kötü insanların başlattığı insan konvoyu, büyük bir çoğunluğu suçlular, içlerinde Ortadoğulular var” derken, ABD Savunma Bakanlığı ise bu göçe karşı Meksika sınırına asker sevk etti. Göçmen karşıtı politikalar eylemlere neden olurken, temmuz ayında 600’ün üzerinde merkezde bir araya gelen yüz binlerce eylemci, Trump’ın göçmenlere yönelik politikasını, “Aileleri ayırmayın” sözleriyle protesto etti.
İsrail saldırılarının bilançosu
Abluka altındaki Gazze şeridinde 30 Mart’ta başlayan “Büyük Geri Dönüş Yürüyüşü” kapsamındaki eylemlere yönelik İsrail askerlerinin saldırıları sonucunda 253 Filistinli öldürüldü, 25 bin Filistinli ise yaralandı. Yaşamını yitirenlerin 45’i, yaralananların ise 4 bin 379’si çocuk. Abdullah El-Hurani Araştırma ve Kayıt Merkezi’nin raporuna göre 2018 yılında 980’i çocuk ve 175’i kadın olmak üzere 5 bin 700 Filistinlinin tutuklandığı belirtildi. Raporda, 2018 yılında Kudüs ve Batı Yaka’da 538 ev ve işyerinin yıkıldığı, 175 evin gasp edildiği belirtilirken buna bağlı olarak ise 225’i çocuk bin 300 kişinin evsiz kaldığı vurgulandı.
IŞİD sona doğru
Demokratik Suriye Güçleri (DSG), IŞİD’e karşı yürüttüğü Cizre Fırtınası Hamlesi’nde büyük ilerleme sağlandı. 14 Mayıs’ta DSG, Dera Zor kırsalını kurtarma amacıyla Baxoz köyünü IŞİD’den kurtardı. Kurtarılan bu köy, IŞİD’in Suriye ile Irak arasındaki askeri kapısı olarak biliniyordu. Böylece, IŞİD, Fırat’ın doğusunda kuzey, batı ve doğu olmak üzere 3 koldan kuşatmaya alındı. 4 Haziran’da IŞİD’e karşı Cizre Fırtınası Hamlesi’nin ikinci aşamasını başlatıldı. 24 Haziran’da, Haseke Kantonu’nun güneyindeki, Deşîşa beldesi ile 31 köyün de aralarında bulunduğu 600 kilometrekarelik alan IŞİD’den arındırıldı. Böylece Suriye-Irak sınırındaki tüm bölgeler IŞİD’den temizlendi. 10 Eylül’de ise DSG, Cizre Fırtınası Hamlesi’nin son aşaması olan ‘Terörü Sona Erdirme Savaşı’nı başlattı. Hamlenin bu aşaması Fırat’ın doğusundaki son IŞİD unsurlarına yönelik başladı ve aşama Hecin, Suse ve Şafa beldeleri ve köylerinin içeren 35 km uzunluğunda, 10 km genişliğinde bir alanı kapsadı. Hecin’de DSG ve IŞİD arasında çatışmalar devam ettiği bildiriliyor.
Yemen savaşında anlaşma
Bu yıl da Suudi Arabistan öncülüğündeki Arap Koalisyonu’nun desteklediği Mansur Hadi hükümeti ile Husi, ‘Ulusal Kurtuluş Hükümeti’ arasındaki savaş devam etti. 6 Aralık’ta BM Yemen Özel Temsilcisi Martin Griffiths’in girişimiyle İsveç’te bir araya gelen taraflar, barış görüşmeleri sonucunda esir takası ve Hudeyde’de ateşkes sağlanması hususunda uzlaşarak, savaşa son verecek süreci başlattı. BM’nin açıkladığına göre, Yemen’de her hafta ortalama 123 sivil hayatını kaybedip, yaralanırken, nüfusun yarısından fazlası ise açlıkla mücadele ediyor.
Kuzey Suriye’de yaşanan siyasi gelişmeler
Demokratik Suriye Meclisi’nin (DSM) 3. kongresi 16 Temmuz’da gerçekleştirdi. Kongrede Emine Omer ile Riyad Derar eşbaşkan olarak seçildi. Şam’da Suriye rejiminin talebi üzerine DSM ile rejim arasında görüşmeler yapıldı. Ancak görüşmelerden sonuç elde edilemediği belirtildi. 6 Eylül’de ise DSM’nin 3. kongresinde alınan kararlar doğrultusunda 6 Eylül’de Eyn İsa bölgedeki özerk yönetimler ve sivil meclis yönetimlerinin katılımıyla gerçekleştirilen toplantıda Suriye’nin kuzeyi ve doğusu için özerk yönetim kuruldu. DSM, Suriye içi diyalog çerçevesinde 18 Temmuz ve 27 Kasım’da iki farklı forum gerçekleştirdi. Tüm bileşenlerin anayasa yapım sürecinde yer alması ve dış güçlerin Suriye topraklarından çıkması gerektiği kararları alındı.
Halksız çözüm arayışı SOHR’dan Afrin raporu
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR) Nisan ayında Afrin’e ilişkin bir rapor hazırladı. Rapora göre Afrin’de demografik değişim politikası yürütülüyor. Kentte Afrinlilere ait olan ev ve binaların Türkiye’nin ‘Zeytin Dalı’ adlı harekâtına katılan ÖSO gruplarınca yağmalandığının ve el konduğunun bildirildiği raporda, Afrin’deki kent sakinlerinden işkenceye ve darba maruz kalanların olduğu bilgisinin çeşitli kaynaklarca doğrulandığı belirtildi.
Kısa dünya kronolojisi
14 Mart: Evrenbilimci ve teorik fizikçi Stephen Hawking, 76 yaşında hayatını kaybetti.
25 Mart: İspanya Yüksek Mahkeme’sinin Katalan liderler hakkında uluslararası tutuklama kararı çıkarması, bağımsızlık referandumun ardından İspanya’yı terk etmek zorunda kalan Katalonya Özerk Yönetimi Başkanı Carles Puigdemont, Almanya’da gözaltına alındı.
28 Mart: Mısır’da yapılan seçimlerde mevcut Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi, yüzde 92 oyla yeniden seçildi. Seçime katılım oranı yüzde 38’de kaldı.
3 Nisan: Fransa Ulusal Demiryolu İdaresi (SNCF) ve farklı iş kollarından işçiler, Fransız hükümetinin neoliberal reform ve özelleştirme politikalarına karşı, 3 ay boyunca sürecek greve başladı.
8 Nisan: Macaristan parlamento seçimlerinde ırkçı ve aşırı sağcı, mevcut Başbakan Viktor Orban’ın partisi Fidesz-KDNP yüzde 44 oyla seçimden galip çıktı.
9 Nisan: Brezilya’da seçimin favorisi sosyal demokrat Lula da Silva tutuklandı.
9 Nisan: Fransa’da Notre-Dame-Des-Landes bölgesini işgal eden ZAD yerleşimcilerine havaalanı projesine karşı on yıllardır sürdürdükleri mücadelenin başarılı olmasının üç ay sonrasında 2 bin 500 polis tarafından operasyon yapıldı.
23 Nisan: Ermenistan’da on binlerin katıldığı protestoların ardından Başbakan Serj Sarkisyan istifa etti.
21 Mayıs: Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, ikinci kez başkanlığa seçildi. Muhalefetin boykotu nedeniyle katılım yüzde 46’da kaldı.
17 Haziran: Kolombiya yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde aşırı sağın adayı Ivan Duque oyların yüzde 53,98’sini alarak başkan seçildi.
28 Haziran: ABD Başkanı Trump’ın mültecilere yönelik politikalarını protesto etmek için Senato ofisini işgal eden 630 kadın gözaltına alındı.
1 Temmuz: Solcu Andrés Manuel López Obrador yüzde 52 oy oranıyla Meksika’nın yeni devlet başkanı seçildi.
8 Eylül: İran’da “Allah’a karşı gelmek” ve “silahlı örgüte üye olmak” suçlamalarıyla, Kürt aktivist Ramin Hüseyin Penahi idam edildi.
28 Ekim: Brezilya’da düzenlenen başkanlık seçimlerini aşırı sağcı aday Jair Bolsonaro, oyların yüzde 55’ini alarak kazandı.
4 Kasım: ABD İran’a amborgo başlattı.
25 Kasım: İngiltere ile AB arasında Brexit Anlaşması onaylandı.
3 Aralık: Katar, Ocak 2019 itibariyle Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nden (OPEC) ayrılacağını bildirdi.
9 Aralık: Ermenistan’da düzenlenen milletvekili seçimini oyların yüzde 70,4’ünü alan Başbakan Nikol Paşinyan önderliğindeki “Benim Adımım” ittifakı kazandı.
DIŞ HABERLER
