Her geçen yıl bilimsel araştırmalar yeni bulguları ortaya çıkarıyor. Yeni canlı türlerin varlığı keşfedilirken, birçok canlının da soyu tükeniyor. İklim değişiminin ise insan soyunun bitmesine yol açacak biçimde büyüdüğü gözleniyor
Bilim ve ekoloji bağlamında 2018 yılı içinde önemli birçok gelişme yaşandı. Küresel iklim değimi nedeniyle uzun yıllardır süren iklim zirvelerinden biri yine bu yıl içinde gerçekleşti. Bu yılki zirveyi ilginç kılan ise iklim değişimine neden olan sera gazlarının baş sorumluları olan ABD ve Rusya bu sorunu ‘fasa fiso’ olarak nitelemeleriydi. Bu olayın dışında 2018 yılı içinde hiç bilinmeyen hayvan türlerinin keşfi yapıldı, Mars’ta 20 km çapındaki gölün görüntüleri ortaya çıktı.
Bilim insanları, küresel ısınmanın, milyonlarca insanın yaşam alanının sular altında kalacağını, nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan canlıların ve su sıkıntısı çeken insanların yaşam alanlarının daralması sonucu ciddi sayıda yok oluşların yaşanabileceğine dikkat çekiyorlar. Kapitalizmin var oluş nedeni olan aşırı üretimlerin ve tüketimlerin dünyayı yaşanmaz hale getireceği şimdiden açıkça gözlenebiliyor. Bu durumu tersine çevirmek ve yaşanabilir bir dünyayı koruyabilmek için kapitalist modernitenin hükümranlığının sona ermesi dışında bir çıkış ise görülemiyor. ABD ve Rusya’nın iklim zirvelerine yönelik aldıkları tutum, kapitalizm gerçeğini yüzümüze vurmaya yetiyor.
Canlılar tek hücreden gelişti
Bugün yeryüzünde bir milyonu aşkın canlı türü var. Bunların tek hücreli canlılardan evrilmesi sürecine dair bilinmeyen çok şey var.İlk hayvan türlerinin belirlenmesinde daha çok 500 milyon yıl öncesine ait ‘Edikara faunası’ adı verilen esrarengiz canlı türleri üzerinde duruldu. Bunlar dünyadaki ilk karmaşık organizmalardı. 2018’in Eylül ayında bilim insanları fosilleşmiş Edikara canlılarından Dickinsonia adı verilen ve düz deniz anası şeklindeki bir türü incelediğinde kolesterol molekülleri buldu. Bu onun hayvan olduğunu gösteriyordu. Zira kolesterol hayvanlara özgü bir madde.
Şişe suyunda plastik
2018 yılında yapılan incelemelerde içme suyunda plastik izlere rastlandı. Yapılan araştırmalar, şişe sularında litre başına 10 plastik parçacığı bulunduğunu gösterdi. Araştırma kapsamında dokuz ülkeden 250 şişe suyu örneklenmiş ve hemen hepsinde plastiğe rastlanmıştı. Dünya’nın kuzey bölgeleri genellikle el değmemiş doğa parçaları olarak biliniyordu. Ancak bu yıl uzmanlar Kuzey Buz Denizi’nde bile plastik atık yığılmasına dikkat çekti.
Britanya halkı
Binlerce yıl öncesine ait insan kalıntılarından elde edilen DNA’ların incelenmesiyle, 4 bin 500 yıl önce Avrupa kıtasından Britanya adasına gerçekleşen kitlesel göç sonucu bu adada yaşayan eski insanların yerini yenilerinin aldığı tespit edildi. Kıtadan gelenlerin genlerinin yüzde 90’ı birkaç yüz yıl içinde ada nüfusuna hakim oldu. Bunun hastalık, açlık ve savaşlardan kaynaklanmış olabileceği belirtildi.
Modern insanın Afrika’dan göçü
Modern insan Homosapienlerin daha önce Afrika dışında varlığını gösteren veriler var. Ocak ayında İsrail’de bulunan ve 185 bin yıl öncesinden kalan bir çene kemiğinin modern insana ait olduğu tespit edilmişti. Yani sanılandan çok daha önce modern insan Afrika’dan çıkıp buralara gelmişti. Ancak bu ilk girişimler modern insanın Avrasya bölgesinde yaygın bir şekilde tutunmasını sağlayamamıştı.
Mars’ta su
Mars’ta buz halinde su olduğunu ve bu buzların zaman zaman sıvı halinde aktığı biliniyordu. 2018 yılı Temmuz ayında bir grup bilim insanı, gezegenin güney kutbunda 20 km çapında bir göl buldu. NASA’nın Curiosity uzay aracı bir göl yatağındakitaş kalıntılarını incelerken ortaya çıkan yeni bulgu büyük heyecan yarattı. Uzmanlar artık Mars’ta canlı izleri bulmaya daha yakın ve bunu nerede aramak gerektiğine dair de daha somut bilgi sahibi olduğu belirtildi.
Evrenin hayalet yapı taşları
Evrenin temel yapı taşlarından birini oluşturan nötrinolar atomun alt parçalarıdır ve evrendeki maddelerle etkileşime girmeden serbestçe dolaşırlar. Bir nötrino parçacığının, yaklaşık bir ışık yılı (10 trilyon km) kalınlığındaki kurşun metalini hiçbir atoma çarpmadan geçebileceği tahmin ediliyor. Yeryüzünde karşılaşılan nötrinoların çoğu Güneş’ten ve Dünya’nın atmosferinden geliyor. Ancak bazı yüksek enerjili nötrinoların kaynağı bu yıla dek gizemini koruyordu. Temmuzda uluslararası bir bilim ekibi bunlardan birinin uzak bir galaksiden Dünya’ya fırlatıldığını ortaya koydu.
Plastik adası
2018’e damgasını vuran konulardan birisi de dünyadaki plastik atık sorunu oldu. Endonezya’nın Java adasındaki Bandung bölgesinde nehir ve kanallarında toplanan plastik çöp yığınlarının temizlenmesi için nisanda ordu yardıma çağrılmıştı.İngiltere hükümetinin hazırlattığı bir raporda, tedbir alınmazsa 10 yıl içinde okyanuslardaki plastik miktarının üçe katlanacağına dikkat çekiliyordu. Ancak bu durumun daha yıllar boyu süreceği beklenirken ön görülen miktarın da orantısız biçimde artabileceği belirtiliyor.
EKOLOJİ SERVİSİ
