Reisi’nin helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından İran’da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinde 6 isim yarışacak. Gazeteci Kaşkar, 6 isimin de geçmişten sabıkalı olduğunu belirterek Kürt seçmenin seçimleri boykot edeceğini söyledi
İbrahim Reisi’nin helikopter kazasında hayatını kaybetmesi üzerine İran’da 63 milyon seçmen 28 Haziran’da yeni cumhurbaşkanını seçmek için sandık başına gidecek.
Anayasayı Koruyucular Konseyi, cumhurbaşkanı seçiminde aday olmak isteyenlerin “rejime bağlılığı ile siyasi, ahlaki ve dini sabıkalarını” inceleyerek, 6 isme adaylık izni verdi. Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, eski Ulusal Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Said Celili, eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuhammedi, Şehit ve Gaziler Vakfı Başkanı Emir Hüseyin Kadızadehaşimi, Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani ile “reformistlerden” eski Sağlık Bakanı Tebriz Milletvekili Mesud Pezeşkiyan seçimlerde yarışacak.
Reformist kanadın desteklediği tek aday Mesud Pezeşkiyan
İran’da “reformist” kanadın desteklediği tek aday Mesud Pezeşkiyan, Mahabad şehrinde dünyaya geldi. Pezeşkiyan, daha önce muhafazakârlara karşı “durak” protesto eylemlerinde yapılan sert müdahaleleri eleştiren bir isim olarak biliniyor. Ancak seçim propagandası sürecinde Hamaney’in politikalarına karşı durmayacağını ve uygulayacağını ifade eden açıklamaları ile reform isteyenlerin tepkisini topladı. Kalp cerrahisi uzmanı olan Pezeşkiyan, daha önce beş dönem milletvekili olarak görev alırken, dört yıl boyunca da Sağlık Bakanı olarak görev yaptı.
Bakır Kalibaf
Muhafazakâr adaylar arasında seçilme şansı en yüksek olan adaylardan biri Muhammed Bakır Kalibaf. 62 yaşında olan Kalibaf, Hameney’e yakın bir isim olarak biliniyor. Daha öncede reform yasalarının geçmesi önünde engel oluşturan Kalibaf, 20’li yaşlarında İran-Irak savaşında yer alarak rejim tarafından sevilerek, rütbesini sürekli yükseltti. Halka karşı sert ve saldırgan ve katı görüşleriyle bilinen Kalibaf son dört yıldır İran’da meclis başkanlığı görevini yürütüyor. Kalibaf, 2021 yılında yapılan seçimlerde Reisi lehine adaylıktan çekildi.
Mustafa Purmuhammedi
Muhafazakârların desteklediği güçlü adaylardan biri de Kum’da dünyaya gelen Mustafa Purmuhammedi. 65 yaşındaki Purmuhammedi, Kurdistan’da askeri mahkemelerde görev aldı. Başta Kürtler olmak üzere birçok kişinin ölüm kararına imza attı. Kurdistan’da istihbarat çalışmalarında yer alan Purmuhammedi, “Ölüm Komitesi” olarak bilinen konseyin içerisinde yer alan isimlerdendir. Dış istihbarat çalışmalarında da yer alan Purmuhamedi daha önce İran Kurdistan Demokrat Partisi (PDK) lideri Kürt siyasetçi Sadık Şerefkendi’nin ölümü ve Arjantin’de yaşanan bir patlamanın sorumlusu olarak biliniyor. Purmuhammedi, ABD ve İsrail gibi ülkelerde “terörist” olarak arananlar listesinde yer alıyor.
Emir Hüseyin Gazizade Haşemi
Muhafazakârların bir diğer adayı olan Emir Hüseyin Gazizade Haşemi, Horasan’da dünyaya geldi. Rejim yanlısı olan Haşemi, muhafazakârlarca desteklenen bir isim olarak öne çıkıyor. İran parlamentosunda 4 dönem milletvekillik görevini yürüten Haşemi son olarak Reisi’nin yardımcılık görevini yürütüyordu. Kulak, burun, boğaz (KBB) cerrahı olarak alanında başarılı olan isim, siyasete atıldıktan sonra sistemin politikalarına uygun hareket ederek, halkın karşısında yer alan bir isim olarak anılıyor.
Alirıza Zakani
Rey şehrinde dünyaya gelen Alirıza Zakani, Devrim Muhafızlarının gönüllü kanadı olan Besiç Direniş Güçleri’nde yer aldı. Zakani, Tahran Tıp Bilimleri Üniversitesi İslam Öğrenci Birliği Merkez Konseyi’nde aktif olarak görev aldı ve “nükleer enerji” alanında uzmanlaştı. Tahran Belediye Başkanlığı görevi ve parlamentoda yer alan Zakani, Rejime yakın bir isim olarak biliniyor.
Said Celili
Meşhed kentinde dünyaya gelen 59 yaşındaki Said Celili, Sadık Üniversitesi’nde doktorasını aldı. Dışişleri Bakanlığında çalışma yürüten Celili, Milli Şura teşkilatında çalıştı. Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi (DMTK) adı verilen devlet kurumunun üyesi de olan Celili, İran’ın nükleer programı ile ilgili görüşmelerde Rejimi temsil eden heyete başkanlık yaptı. Rejim yanlısı ve İran Rejimi’nin sürdürülmesi için çalışmalarda yer alan Celili, daha önce iki kez seçime katıldı ve 2021 seçimlerinde Reisi lehine çekildi.
Gazeteci Oremar: Hepsi sabıkalı
Bölgedeki gelişmeleri yakından takip eden gazeteci-yazar Kakşar Oremar, 6 adayın da geçmiş pratiklerinin “sabıkalı” olduğunu ifade etti. İran’da seçimlerin demokrasi dışı geliştiğini kaydeden Oremar, “Bugüne kadar görev başına gelenler pratik anlamda özgürlük, temel haklar ve demokrasi için bir adım atmış değil. İran’da şu an çoklu krizler var. İran rejimi içeride ve dışarıda meşrutiyet sorunu yaşıyor. Son dönemde Hamas ve İsrail arasında yaşanan savaşta İran siyaseti de de etkili oluyor. Mevcut durumda Lübnan Hizbullah’ının savaşa girmesi durumu var. Rusya-Ukrayna savaşı devam ediyor. Bölgede yaşanan bütün olaylar İran’ı da etkisi altına alıyor. Seçimlerin yapılmasına çok az bir süre kaldı. Ancak hiçbir şekilde seçim heyecanı yok. İran’da seçimler formaliteden yapılıyor. Halkta bunu açıkça görüyor. Yapılacak seçimlerde katılımın Reis’inin seçildiği seçimlerden de düşük olabileceğini düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
‘Reformist aday cumhurbaşkanı yapılabilir’
Reform isteyenlerin adayı olan Mesud Pezeşkiyan’ın Hamaney’e olan destek açıklamalarından sonra reform isteyenlerin tepkisiyle karşılaştığını ifade eden Oremar, bu durumun seçimlere katılımın daha da azalmasına neden olacağını aktardı. “Halk ciddi bir işsizlik ve çoklu krizlerle hayata tutunmaya çalışıyor” diyen Oremar, “Reisi’nin döneminde sürekli ölümler ve işkenceler yaşandı. Şuan ki adaylarda kimseye herhangi bir şekilde umut vermiyor. Son dönemde yapılan açıklamalarda rejim, yaşananların üstünü örtmek için Pezeşkiyan’ı Cumhurbaşkanı yapabilir. Yapılan seçimler göstermeliktir. İran rejimi de hem iç hem de dış siyasete meşruiyet zemini oluşturmak istiyor” diye konuştu.
‘Kürtler seçimi boykot edecek’
Kürtlerinde büyük nüfus sahibi olmasına rağmen hakları verilmediği ve sürekli işkenceye maruz kaldığı için seçimlere dair umutları olmadığını kaydeden Oremar, Kürtlerin büyük oranda seçimi boykot edeceğini söyleyerek son olarak şu ifadeleri kullandı:
“Son 45 yıllık sürede yapılan seçimlerde Kürtlerin seçimlere katılımı az oluyor. Son olarak Jîna Emînî’nin katledilmesi sonrası başlayan ‘jin, jiyan, azadî’ eylemlerinde çok sayıda insan öldürüldü, gözaltına alındı ve tutuklandı. Bunların büyük çoğunluğunu Kürtler oluşturdu. Zaten gerçek anlamda İran rejimine muhalefeti Kürtler yapıyor. Hem Şii hem de Sünni Kürtlerin hakları yok sayılıyor. 3 milyona yakın Sünni Kürt’ün yaşadığı Mahabad’da bir cami yapmalarına bile izin verilmiyor. Kürtlerin cumhurbaşkanı adayı olması engelleniyor. Kürtlerin kültürüne, inancına sürekli yasaklamalar geliyor. Bütün bunlar bir araya geldiğinde Kürtlerin seçimlerde sandığa gitmeyeceğini rahatlıkla söyleyebiliriz.”
Haber: Delal Akyüz\MA
