Kürtçesi her sahnelenme girişiminde yasaklanan Qral û Travis oyununun Türkçesinin defalarca sahnelendiği ve ödüllendirildiği ortaya çıktı
Hüseyin Kalkan
Kürtçesi üç kez yasaklanan Qral û Travis adlı tiyatro oyununun daha önce Türkçe defalarca sahnelendiği ve ödül aldığı ortaya çıktı. Bilindiği gibi Qral û Travis oyunu Kürtçe’ye çevrilip oynandığı için üç kez yasaklandı. İlk yasak 17 Ocak’ta Agirî’nin Panos (Patnos) ilçesinde Panos Belediyesi’nin Kültür Sanat Merkezi’nde sahnelenecekken kaymakamlık kararıyla engellenmişti. İkinci yasak Dîlok’ta 11 Şubat’ta gelmişti. Kültür Turizm Bakanlığına bağlı müzenin yönetimi tarafından gerekçesiz bir şekilde sahnelenmesi iptal edilmişti. Üçüncü yasak Şişli kaymakamınca alındı. Cemil Candaş Kültür Merkezinde sahnelenmek istenen oyunun başlamasına 1 saat kala kaymakam kararıyla ve polis zoru ile engellendi.
Kürtçesinin başına bunlar gelirken, Türkçesinin ise ödüllendirildiği anlaşıldı. Aynı oyunun daha önce Türkçe’ye çevrilip sahnelendiği ortaya çıktı. HALKTAN BİRİ ‘Travis Pine’ ismi ile sahnelenen oyun, Ekin Tuncay Turan tarafından Türkçe’ye çevrildi. Bahtiyar Engin tarafından yönetildi. Oyunda Levent Ülgen ve Galip Erdal rol aldı. Tiyatrolar isimli internet sitesinde yer alan bilgilere göre oyunun yönetmen yardımcılığını Özgür Kaymak Tanık ve Muhammed Toprak yaptı. Oyunun yazarı ise Sam Bobrick.
Türkçesine ödül
Edindiğimiz bilgilere göre söz konusu oyun 2019 yılında Türkiye’nin önemli tiyatro ödüllerinden olan Sadri Alışık Tiyatro Ödülleri Komedi Dalında Yılın En Başarılı Erkek Oyuncusu Ödülü’ne layık görüldü. Kürtçe oynandığında salon ise polis ablukasına alındı ve sahnelenmesi engellendi. Tepkiler üzerine yasağın kalktığı açıklandı, oyuncular bu gelişmeden haberleri olmadığını basına açıkladı.
‘Kürtçe olduğu için yasaklandı’
Her sahnelenme girişiminde yasaklanan Qral û Travis’in oyuncularından Bahoz Özsunar oyunu ve yasaklanma nedenilerini gazetemize şöyle değerlendirdi: “Öncelikle oyunumuz Kürtçe olduğu için yasaklanıyor. Sırf oyun Kürtçe olduğu için bu kadar ileri gidebileceklerini düşünüyorlar. Bu örneklerde göründüğü üzere Kürt düşmanlığı bu. Fakat biz de buna tepki göstereceğiz elbette. Oyun, Amerika’da işsiz orta yaşlı bir vatandaş olan Travis Pine’nın Amerikan başkanına yazdığı mektuplardan dolayı psikolojisi bozulan başkan, Travis’ı durdurması için bir FBI ajanı gönderir. Burdan yola çıkan bir konusu ve sisteme eleştirileri var. Elbetteki her orta yaşlı işsiz insanın sorunları bütün dünyada vardır. Sanatın işi de bunları anlatmaktır zaten. Burda bir anomali yaratmak için korkunç bir suçlu olmalısınız. Bu yasak aşıklarının kendilerini pohpohlayan yapımlara alışık oldukları için Travis Pine’ları yani halktan birilerinin ifadeleri bunları rahatsız ediyor da olabilir. Şano Ar 2023 yılında Batman’da bir grup arkadaşın kendi yeteneklerine göre görev üstlenmiş olduğu bir oluşumdur. Önümüzdeki dönemde de turneleremiz devam edecektir.”
Her alanda Kürtçe’ye yasak
AKP’li politikacılar seçim vesilesi ile çıktıkları gezilerde halkı Kürtçe selamlamaktan geri durmazken, Kürtçe’ye yönelik yasaklar artmaya devam etti.
Son bir ayda Kürtçe’ye yönelik yasak ve engellemeler şu şekilde;
- Şano Ar’ın ‘Qral û Travis’ oyunu 11 Şubat’ta Dîlok’ta, 17 Şubat’ta Agirî’de engellendi. Oyun son olarak İstanbul Şişli’de kaymakamlık kararıyla gerekçe gösterilmeden engellendi.
- Wan kayyımı, Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) ve Demokratik Bölgeler Partisi’nin (DBP), ‘Dem dema zimanê Kurdî ye’ yazılı afişlerinin bilboardlara asılmasını engelledi.
- Kürtçe yayın yapan Xwebûn gazetesinin internet sitesine Erzurum 2. Sulh Ceza Hakimliği tarafından erişim engeli getirildi. Engele dair gerekçe sunulmadı.
- JINNEWS’in Kürtçe ‘@JinnewsKurmanci’ hesabına Türkiye’de erişim engeli getirildi.
- 17 Ocak’ta bir yurttaş Wan’dan İstanbul’a gelen 80 yaşındaki annesi S.Ç.’nin Türkçe bilmediği için İstanbul Havalimanı’nda saatlerce bekletildiğini belirtti.
- Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü, DEM Parti’nin büro açılışlarında çalan “Le Amedê” ve “Berxwedan Jiyane” şarkılarının yasak olduğu yönünde anons yaptı.
