AKP-MHP yönetimi 2023’te de savaş politikasından vazgeçmedi. Rojava, Rojhilat ve Federe Kurdistan’da savaş politikası derinleştirildi. KDP’nin istihbarat desteği ve sınır kapılarını açmasıyla Türkiye üs sayısı artırırken sık sık SİHA’larla suikastler düzenledi
Savaş politikasını 2023’te de sürdüren AKP-MHP yönetimi, dış politikasını ve diplomasisini Kürtlere karşı pazarlıklar üzerinden devam ettirdi. Kürt karşıtı ittifaklar oluşturmak, Kürtlere karşı operasyonlara destek bulabilmek için birçok ülkeye tavizler verdi.
Mesud Barzani, Neçirvan Barzani ve Mesrur Barzani’nin liderlik ettiği KDP yönetimi, istihbarat desteği ve sınır kapılarını açmasıyla Türkiye üs sayısını artırırken sık sık SİHA’larla suikastler düzenledi. DAİŞ’in 2014’teki soykırımı ve tehcirinden kurtulan Êzidîler sık sık SİHA’larla hedef alındı. KDP, Türkiye, Irak Türkmen Cephesi ve Baas Partisi’nin ardılı Sünni Arap partileriyle işbirliği yaparak Kerkük’te 18 Aralık 2023’te yapılan il genel meclisi seçimlerini de boşa çıkarmaya çalıştı. KDP, Kerkük’te ortak listeye girmeyerek Kerkük Meclisi ve Kerkük Valisi’nin açık farkla kazanma fırsatını tepti.
Uçakların, topların, sahadaki askeri güçlerin finanse edilmesinin, askeri üslerin bakım-onarım ve teçhizatlarının maliyeti, Suriye Milli Ordusu’na maaş ve silah sağlamaya devam edilmesinin ekonomiye maliyeti ağır oldu. Hızla artan enflasyonu önleyemeyen, kira ve ev fiyatlarındaki fahiş artışı önleyemeyen, pahalılaşan gıda ürünlerine marketlere alarm takılmasına neden olan, öğrencilere bir öğün yemek veremeyen, hastanelere yeterli personel ve uzman atayamayan, hastanelerde yeterli teknik donanım oluşturamayıp 6 ay bir yıl sonraya film ve MR çekimi randevusu verebilen, eğitimcileri atayamayan, okulların masraflarını velilere yükleyen bir hükümet sistemi ortaya çıktı. İşte 2023’te Türkiye, Rojhilat, Kuzey-Doğu Suriye ve Federe Kurdistan ekseninde yaşananlar:
Mexmur ve Şengal’e saldırılar
Türkiye Nisan 2022’de Pençe-Kilit adı altında Xakurkê, Zap, Avaşîn ve Metîna’ya başlattığı hava-kara saldırılarını 2023’te de KDP desteğiyle sürdürdü. KDP, TSK’ye yollar yaptı, TSK’nin yeni askeri üsler kurmasını, bazı kritik yerlerde kalıcı olarak konuşlanmasını sağladı. KDP, MİT’in SİHA ile suikastlerine da yardım etti.
Türkiye’nin hedefinde olan BM şemsiyesi altındaki Mexmûr Mülteci Kampı’na dönük 7 Ekim 2023’teki SİHA saldırısında, camide bulunan Zeynep İbrahim, Egid Tekin Osman ve Azad Şefik Mehmed yaralandı. 13 Ekim’de SİHA bombardımanında Ayşe Muhammed Ahmed (50) yaralandı. Türkiye’nin saldırılarının Irak Ordusu da harekete geçip 20 Mayıs’ta Mexmûr Kampı’nı ablukaya aldı. Halkın ablukaya karşı direnişi sonucu Irak Ordusu 4 Haziran’da çekilmek zorunda kaldı.
DAİŞ’in 3 Ağustos 2014 tarihli saldırılarıyla 73’üncü Ferman’ı yaşayan Êzidîler, bu kez Türkiye’nin hedefi oldu. Yıllardır hedefte olan Şengal’e, 2023 yılında da birçok kez SİHA saldırısı oldu. Türkiye ve KDP ortaklığıyla Şengal’e bağlı Tilezêr kasabasında 2 Ocak’ta yapılan suikast saldırısında, 43 yıldır devrim mücadelesi veren Menal Mêrdin yaşamını yitirdi. Türkiye’nin 27 Şubat tarihinde düzenlediği SİHA saldırısında, YBŞ komutanları Pîr Çeko ve Agir Cefrî yaşamını yitirdi, bir savaşçı da yaralandı. 1 Mart’ta Türkiye ve KDP ortaklığıyla yapılan saldırıda Êzidxan Asayişi yönetiminde yer alan Şêrzad Şemo Kasım yaşamını yitirdi. 17 Eylül’de yapılan SİHA saldırısında ise YBŞ komutanları Xalid Reşo Qasim (Dindar Avesta), Raid Heci Ferho (Piran Pir) ve Kemal İlyas Biro Eli (Çiya Feqir) yaşamını yitirdi. Şengal’e 13 Kasım’da yapılan SİHA saldırısında ise, 3 kişi yaralandı.
Zap, Metîna ve Avaşîn bölgelerine hava ve kara saldırıları yıl boyunca aralıklarla sürdü. Zap, Metîna ve Avaşîn bölgelerine dönük yasaklı silahlarla saldırılara rağmen istediği sonucu alamayan Türkiye ve KDP, Irak Ordusu’nun da desteğine rağmen Şengal ve Mexmûr’da direnişle karşılaştı. Saldırılar karşısında ayaklanan halklar, topraklarını terk etmeyeceklerini belirterek, direniş mesajı verdi.
AKP-MHP yönetimi İsrail’in ateşkes yapmasını ve Gezze’den çekilmesini isterken, TSK’yi Federe Kurdistan’daki üslerinde tutmayı ve operasyonları sürdürdü. Dünya yeni yıla hazırlanırken Türkiye 2023’ü son haftası, Garê bölgesinin Gundê Çemrobotkî, Gundê Yekmalê, Deşta Kafya alanını, Xakurkê bölgesinin Lolan, Girê Rostê, Goşînê alanlarını, Metîna bölgesinin Gundê Bêşîlî, Gundê Şêlazê alanını, Qendîl bölgesinin Girê Hîwa, Girê Şehîd Egîd alanını savaş uçakları ile bombaladı. 22 Aralık 2023 Cuma günü de saat 15:05’te Xakurkê bölgesine bağlı Girê Kamuran ve Girê Heqî alanında, saat 16.00 sularında Qehreman Tepesi’nde çatışmalar yaşandı. ANF haberine göre 27 asker hayatını kaybetti. Aynı gün Metîna’daki çatışmalarda ise 9 askerin hayatını kaybettiği vurgulandı. 23 Aralık 2023 Cumartesi günü de Zap’ın Kurojahro ve Girê Amediyê Alanları’nda gerçekleştirilen baskında 34 askerin hayatını kaybettiği vurgulandı. YJA STAR ve HPG’nin 4 kayıp verdiği belirtildi.
Rojava’ya altyapı hedef
Federe Kurdistan Bölgesi, Şengal ve Mexmûr’a yönelik saldırılar, dünyaya tehdit salan DAİŞ’in yenilgiye uğradığı Kuzey ve Doğu Suriye’ye uzandı. Kürtler öncülüğünde halkların yeni bir yaşam modeli inşa ettiği Kuzey ve Doğu Suriye’yi sürekli hedef alan AKP’nin Mayıs ayında Qamişlo kentine yönelik hava saldırısında, Qamişlo Kantonu Eşbaşkanı Yusra Derwêş, yardımcısı Lîman Şiwêş ve aracın şoförü Firat Tûma katledildi. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın, “Irak ve Suriye’de PKK/YPG’ye ait olan bütün altyapı, üstyapı tesisleri, enerji tesisleri bundan sonra güvenlik güçlerimizin topyekun meşru hedefidir” şeklindeki açıklamalarının ardından 5 Ekim 2023’te Kuzey ve Doğu Suriye’ye dönük kapsamlı uçak, SİHA, tıpçu saldırı dalgası başlatıldı. Saldırılarda fabrika, hastane, okul, baraj, su, elektrik ve petrol istasyonu ile rafinesi gibi birçok tesis, alt ve üst yapı dahil en az 110 bölge insansız hava araçları ve savaş uçaklarıyla bombalandı. Saldırılar sonucunda 2’si çocuk 47 kişi yaşamını yitirdi, en az 59 kişi yaralandı.
Hawar Haber Ajansı’nın (ANHA) hazırladığı 2023’e dair 11 aylık bilançoda, Kuzey ve Doğu Suriye’ye Türkiye tarafından en az 260 hava saldırısı, paramiliter güçlerle birlikte en az 3 bin 761 saldırı gerçekleşti. Türkiye’nin yıl boyu yaptığı saldırılarda 73 DSG’li, 13’ü çocuk 44 sivil yaşamını yitirdi. 224 kurum ve kuruluş Türkiye’nin hava saldırılarının hedefi oldu. Onlarca askerin hayattını kaybettiği Federe Kurdistan’daki Xakurkê, Metîna, Zap’taki TSK üslerinin 22-23 Aralık 2023’te hedef alınması sonrası Türkiye, Rojava’yı bombaladı. TSK, 23 Aralık gecesi saat 22.00’da Kuzey-Doğu Suriye (Rojava) kentlerine hava saldırıları gerçekleştirdi. Petrol tesisleri, elektrik istasyonları hedef alındı.
BM İnsan Suriye Soruşturma Komisyonu, HRW gibi uluslararası kuruluşların raporlarında Rojava ve Suriye’de 4 milyonu aşkın kişinin Türkiye saldırılarından etkilendiği vurgulandı.
TSK ve Suriye Milli Ordusu (SMO) grupları da Efrin’den çekilmedi. Efrin’de yıl boyunca insanlar fidye karşılığında kaçırıldı, zeytin ağaçları talan edildi ve İsrail-Hamas arasındaki savaşta Gazze’den binlerce Hamaslı aile Efrîn, Cerablûs ve Bab’a yerleştirildi. Tüm bu saldırılara karşı Kürt, Arap, Ermeni, Süryani, Ezidi, Çerkse, Türkmenlerden oluşan DSG bölgesel güçlerin saldırılarına direndi. Yıl sonuna gelinirken Kuzey ve Doğu Suriye halkları yeni yaşam modelinin inşasını 12-13 Aralık 2023’te kanton sayısını 7’ye çıkaran, Yüksek Mahkeme kuruluşunu da sağlayan yeni Toplumsal Sözleşme’yi kabul etti.
İdam ve tacavüz rejimi: İran
İran kentlerinde ve Rojhilat Kurdistan’da Hamaney-Reisi rejimi dehşet saçmaya devam etti. İran Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri ile Irak Ulusal Güvenlik Müsteşarı, 19 Mart 2023’te Irak Başbakanı Muhammed Şiya Es-Sudani başkanlığında Bağdat’ta gerçekleştirdiği toplantıda, Rojhilatlı partilerin Federe Kurdistan Bölgesi’ndeki faaliyetlerinin sonlandırılmasını da içeren bir “güvenlik” protokolü imzaladı. İran ve Irak arasında imzalanan anlaşmayla, Rojhilat bölgesinde bulunan partilerin silahsızlandırılması kararı alındı. Anlaşma çerçevesinde bölgede bulunan gruplara 19 Eylül 2023’e kadar silahlarını teslim etme, Hewlêr ve Silêmaniyê’deki kamplara aileleriyle birlikte geçmeleri için süre tanındı. İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri, partilerin Eylül ayına kadar silahsızlandırılmamaları halinde Federe Kurdistan Bölgesi’nde kampları bulunan Rojhılatlı Kürt partilerini “daha yoğun şekilde” hedef alacakları tehdidinde bulundu. Anlaşmanın kamuoyuyla paylaşılmasının ardından teslim olmayacaklarını açıklayan Komele, saldırılara karşılık vereceklerini bildirdi. Kurdistan Özgürlük Partisi (PAK) ise, İran’ın baskıyı arttırdığını ancak saldırılar karşısında direneceklerini açıkladı. PJAK da anlaşmayı kabul etmediklerini bildirdi.
Rojhilat’ta Jîna Mahsa Emînî’nin katledilmesinin ardından “Jin jiyan azadî” şiarıyla dünyaya damga vuran eylemler 2023 yılında da zaman zaman devam etti. İran rejiminin tüm yasaklarına rağmen Tahran, İsfahan, Karaj, Gohardasht, Sarableh, Şiraz, Qazvin, Kirmanşah, Sine kentlerinde, İslam Cumhuriyeti’ne karşı halk “Ya özgürlük ya özgürlük” sloganlarıyla alanlarda oldu.
Ali Hamaney ve İbrahim Reisi yönetiminde gözaltılar, işkence, idamlar 2023’te devam etti. Uluslararası Af Örgütü (AI), Aralık 2023’te açıkladığı 120 sayfalık raporunda İran güçlerinin protestoların bastırmak için cinsel şiddet kullandığını kaydetti. Raporda İran istihbarat ve güvenlik güçleri tarafından tecavüz, toplu tecavüz ve diğer cinsel şiddet türlerine maruz bırakılan 26 erkek, 12 kadın ve 7 çocuk dahil 45 kişinin yaşadıklarının ayrıntılarına yer verdi. AI gözaltı merkezlerine dönüştürülen okullarda veya konutlarda da güvenlik güçlerinin tecavüzlerde bulunduğuna dair bulguları İran yetkililerine de iletti. 12 yaşındaki çocuklar da dahil olmak üzere protestoculara işkence, cezalandırma, kalıcı fiziksel ve psikolojik hasar vermek için tecavüz ve diğer cinsel şiddeti kullanıldığı, şikayetlerin örtbas edildiği vurgulandı. Bir yılda yüzlerce adli tutuklu idam edildi. Sınırda çok sayıda kolber (sırtında yük taşıyarka geçimini sağlayanlar) katledildi.
Kerkük seçimleri
Irak’ın 13 vilayeti ile Kerkük ve Musul’da geçtiğimiz 18 Aralık 2023’te İl Genel Meclisi seçimleri yapıldı.
Gözler Peşmergelerin kaçması sonucu 16 Ekim 2017 tarihinde Irak ordusu ve İran’a bağlı Haşdi Şabi’nin işgal ettiği Kerkük il meclisi seçimlerindeydi. KDP ve MİT destekli Irak Türkmen Cephesi’nin (ITC) de desteklediği Kerkük’te yeniden Kürt çoğunluklu meclis oluşup oluşmayacağı merak ediliyordu. Meclis yeni Kerkük valisini de seçecekti. Ancak KDP, MİT-ITC ve Baas ekseninde hareket edip ortak listeye katılmadı. Yeni Nesil de ortak listeye girmeyince Kürt oylarının önemli kısmı boşa gitmiş oldu.
Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komiserliğinin 22 Aralık’ta açıkladığı son verilere göre Kerkük’te Kürtler 239 bin 119 bin fazla oy alırken, Araplar ve Türkmenler ise toplam 305 bin bin 133 oy aldı.
Kürt partilerin oy dağılımı şöyle oldu: Kürdistan Komünist Partisi ve Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin kurduğu, Tevgera Azadi’nin destek verdiği Kerkük İrademiz ve Gücümüzdür İttifakı 155 bin 48 oy, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) 52 bin 65 oy; Yeni Nesil Hareketi (Newey Nwê) 24 bin 954 oy; Kürdistan İslami Birlik (Yekgirtu) ve Adalet Topluluğu’nun (Komel) kurduğu “Kerkük Meşalesi Koalisyonu” 6 bin 655 oy alırken, Kürdistan Sosyal Demokrat Partisi (KSDP) 397 oy. Tevgera Azadi aday çıkarmayarak YNK listesini desteklemişti.
Kerkük’te 18 yıl aradan sonra seçimler 18 Aralık 2023’te yapıldı. Sonuçlara göre YNK ittifakı 5 sandalye kazanırken KDP de 2 sandalye sahibi oldu. KDP, Yeni Nesil Hareketi ve İslami partiler YNK ile ittifak yapmış olsa Kürtlerin 9 sandalye kazanacağı değerlendirmeleri oldu. Sonuçta 16 sandalyeli Kerkük İl Meclisinde YNK Arap İttifakı 3, Uruba 2 ve Qiyade 1, Birleşik Irak Türkmenleri Cephesi 2 sandalye elde etti. Bir sandalye Hristiyan kotasının oldu.
Musul merkezli Ninova’da da Ninova Koalisyonu 5, KDP 4 ve YNK ittfakı 2, Ulusal Sözleşme 3, Takaddum 2, Hadba 2, Egemenlik Koalisyonu 2, Hawiya Watani 2, Hasmi 2, Watani 1 ve Azim Koalisyonu da 1 sandalye kazandı.
Toplumsal Lozan
Türkiye başta olmak üzere ulus devletlerin imha ve inkar politikalarına karşı direnen Kürtler, Kurdistan’ı parçalayan Lozan Antlaşması’nın yüzüncü yılında bir araya geldi. 22-24 Temmuz’da İsviçre’nin Lozan kentinde yürüyüş ve konferans düzenleyen Kürtler, Amed başta olmak 4 parça Kurdistan’da paneller ve yürüyüşlerle Kürt birliğinin önemine vurgu yaptı, “Toplumsal Lozan’a” işaret etti.
HABER MERKEZİ
