Kürtlerin Ortadoğu’nun bir parçası olarak, kültürleri ve medeniyetleri, bölgenin zenginliğini ve çeşitliliğini daha da zenginleştirmektedir
Arslan Özdemir
“Kürt kültürü, Ortadoğu’nun rengidir.”
Kürt kültürü ve medeniyeti, Ortadoğu’nun kültürel ve toplumsal gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Kürtler, Ortadoğu’nun tarihsel, coğrafi ve kültürel çeşitliliğinin önemli bir parçasıdır ve kültürleri, bölgenin diğer halkları üzerinde önemli etkiler bırakmıştır.
Kürt kültürü ve medeniyeti, Ortadoğu’nun kültürel ve toplumsal gelişiminde önemli bir rol oynamaya devam etmektedir. Kürtlerin Ortadoğu’nun bir parçası olarak, kültürleri ve medeniyetleri, bölgenin zenginliğini ve çeşitliliğini daha da zenginleştirmektedir.
Kürt kültürü ve medeniyetinin Ortadoğu’ya etkilerini şu şekilde özetleyebiliriz:
Sanat ve müzik: Kürt sanatı ve müziği, Kürt kültürünün ve kimliğinin önemli bir parçasıdır. Kürt sanatı ve müziği, Kürtlerin tarihini, kültürünü ve yaşamını yansıtır. Kürt sanatı ve müziği, Kürtlerin Ortadoğu’nun kültürel ve toplumsal gelişimine önemli bir katkı sağlamıştır.
Kürt geleneksel müziği, genellikle dengbejlik, stran ve govend gibi türleri içerir. Dengbejlik, Kürtçe’de “ağıtçı” anlamına gelir ve dengbejler, genellikle aşk, ayrılık ve savaş gibi konuları anlatan uzun şiirler ve şarkılar söylerler. Stran, Kürtçe’de “şarkı” anlamına gelir ve genellikle aşk, doğa ve yaşam gibi konuları anlatan kısa şiirler ve şarkılardır. Govend, Kürtçe’de “dans” anlamına gelir ve genellikle ritmik ve hareketli müziklerdir.
Kürt modern müziği, pop, rock, caz ve elektronik müzik gibi türleri içerir. Kürt modern müziği, genellikle Kürt kimliği, Kürt tarihi ve Kürt mücadelesi gibi temaları ele alır.
Dil: Kürtçe, Ortadoğu’da konuşulan en yaygın dillerden biridir. Kürtçe, Türkçe, Arapça ve Farsça ile birlikte Ortadoğu’nun dört ana dilinden biridir. Kürtçe, dünyanın en eski dillerinden biridir ve yaklaşık 2.500 yıllık bir geçmişe sahiptir. Kürtçe, günümüzde yaklaşık olarak 40 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Kürtçe, Ortadoğu’nun kültürel ve toplumsal gelişiminde önemli bir araçtır. Kürtçe, Wiktionary’de dünyanın en zengin 8. dili olarak sıralanmıştır. Wiktionary’nin verilerine göre, Kürtçede 918.123 kelime haznesi bulunmaktadır. Bu, Kürtçeyi, İngilizce, Fransızca, Malgaşça, Çince, Rusça, Yunanca ve Almanca gibi dillerin önüne koymaktadır. Kürtçe, Ortadoğu’nun kültürel ve toplumsal gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır.
Edebiyat: Kürt edebiyatı, Ortadoğu’nun en zengin edebiyat geleneklerinden biridir. Kürt edebiyatı, şiir, roman, hikâye ve deneme gibi çeşitli türlerde eserler içerir. Kürt edebiyatı, Ortadoğu’nun kültürel ve toplumsal gelişimini yansıtır. Kürt edebiyatının bazı önemli örnekleri şunlardır:
Klasik Kürt edebiyatı, 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar olan dönemde yazılmış eserleri kapsar. Bu dönemde yazılmış önemli eserlerden bazıları şunlardır:
Mem û Zîn (1692) – Ehmedê Xanî: Kürt edebiyatının en önemli eserlerinden biri olan Mem û Zîn, birbirine aşık iki gencin trajik öyküsünü anlatır.
Dîwana Feqiyê Teyran (16. yüzyıl) – Feqiyê Teyran: Kürt edebiyatının en önemli gazel şairlerinden biri olan Feqiyê Teyran’ın şiirlerini içeren bir divan.
Dîwan (16. yüzyıl) – Melayê Cizîrî: Kürt edebiyatının en önemli divan şairlerinden biri olan Melayê Cizîrî’nin şiirlerini içeren bir divan.
Din ve felsefe: Kürtler, Ortadoğu’nun en eski ve en köklü medeniyetlerinden birine sahiptirler. Kürt kültürü, Ortadoğu’nun din ve felsefe gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Kürtler, İslamiyet’in yayılmasında önemli bir rol oynamışlardır.
Kürtlerin çoğunluğu Müslümandır. Kürt din adamları, İslam dünyasının önemli fikir adamlarından bazılarıdır. Ancak Kürtlerden Müslüman olmayanlar da var. Örneğin Êzidîlik, sadece Kürtlere özgü bir dindir. Kutsal kitapları “Meshaf-a Reş” ve “Kitâbü’l-Cilve” Kürtçe yazılmıştır. Êzidîlik inancının bütün ibadetleri Kürtçe yapılmaktadır. Êzidîlik, Ortadoğu’nun en özgün ve zengin dinlerinden biridir. Êzidîlik, inançları, kültürleri ve yaşam tarzlarıyla Ortadoğu’nun zenginliğini ve çeşitliliğini daha da zenginleştirmektedirler. Êzidîler, tarih boyunca baskı ve zulme maruz kalmışlardır. Ancak Êzidîler, inançlarını ve kültürlerini korumaya devam etmişlerdir. Êzidîlik, günümüzde yaklaşık 1 milyon takipçiye sahiptir ve Irak, Suriye, Türkiye ve İran’da Kürt bölgelerinde yaşamaktadırlar. Êzidîlik, Ortadoğu’nun en özgün ve zengin dinlerinden biridir. Yezidilik, inançları, kültürleri ve yaşam tarzlarıyla Ortadoğu’nun zenginliğini ve çeşitliliğini daha da zenginleştirmektedirler.
Kürt felsefesinin kökleri, Zerdüştlük ve İslamiyet gibi dinlere dayanmaktadır. Kürt filozoflar, bu dinlerin ilkelerini ve öğretilerini felsefi bir bakış açısıyla incelemişlerdir. Kürt felsefesi, Ortadoğu’nun en özgün ve zengin felsefelerinden biridir. Kürt felsefesi, Kürtlerin tarihini, kültürünü ve yaşamını yansıtır. Kürt felsefesi, Kürtlerin Ortadoğu’nun kültürel ve toplumsal gelişimine önemli bir katkı sağlamıştır.
Kürt felsefesinin gelişiminde önemli rol oynayan bazı filozoflar şunlardır:
Hallac-i Mansur (858-922): Bağdat’ta yaşamış bir Kürt mutasavvıf ve şairdir Hallac-i Mansur, tasavvuf felsefesinde önemli bir yere sahiptir ve “Enel Hak” (Ben Hakk’ım) deyişiyle meşhurdur. Hallac-i Mansur’un idamından sonra, onun fikirleri Ortadoğu’da yayılmaya devam etmiştir. Hallac-i Mansur’un fikirleri, Mevlana Celaleddin Rumi, Yunus Emre ve Hacı Bektaş Veli gibi önemli mutasavvıflar tarafından benimsenmiştir.
Şemseddîn Şehrezûrî (1181-1258): Kürtlerin en önemli filozoflarından biri olan Şemseddîn Şehrezûrî, İslam felsefesinin önemli bir temsilcisidir. Şemseddîn Şehrezûrî, felsefesinde, akıl ve vahyi bir arada kullanmaya çalışmıştır.
Seyfeddîn Amîdî (1160-1233): Kürtlerin en önemli ilahiyatçılarından biri olan Seyfeddîn Amîdî, İslam felsefesinin önemli bir temsilcisidir. Amidî, felsefesinde, İslam’ın temel ilkelerini felsefi bir bakış açısıyla incelemiştir.
Melle Xelîl Siirdî (1754-1848): Kürtlerin en önemli din bilginlerinden biri olan Melle Xelîl Siirdî, İslam felsefesinin önemli bir temsilcisidir. Siirdî, felsefesinde, İslam’ın temel ilkelerini felsefi bir bakış açısıyla incelemiştir.
Ehmed-ê Xânê (1650-1707): Kürtlerin en önemli şair ve yazarlarından biri olan Ehmed-ê Xânê, aynı zamanda bir filozoftur. Ehmed-ê Xânê, felsefesinde, Kürt kültürünün ve tarihinin unsurlarını ele almıştır.
Şêrko Bêkes (1940-2013): Kürtlerin en önemli şairlerinden biri olan Şêrko Bêkes, aynı zamanda bir filozoftur. Bêkes, felsefesinde, Kürt kimliği ve varoluşun temellerini ele almıştır.
Giyim ve yaşam tarzı: Kürt kültürü, Ortadoğu’nun giyim ve yaşam tarzını da etkilemiştir. Kürt giyim tarzı, Ortadoğu’nun en özgün ve karakteristik giyim tarzlarından biridir ve Kürt yaşam tarzı, Ortadoğu’nun en zengin ve çeşitli yaşam tarzlarından biridir.
Kürt kültürü ve medeniyeti, Ortadoğu’nun kültürel ve toplumsal gelişiminde önemli bir rol oynamaya devam etmektedir. Kürtlerin Ortadoğu’nun bir parçası olarak, kültürleri ve medeniyetleri, bölgenin zenginliğini ve çeşitliliğini daha da zenginleştirmektedir.
Kaynak:Özdemir,Arslan,Ortadoğu Rönesansı,Sınırsız Yayınevi,2013
