Kuzey ve Doğu Suriye’ye dönük saldırıların arttığı 2019’dan bu yana her yılın 2 Kasım’ı ‘Dünya Rojava Günü’ olarak kutlanıyor. 2 Kasım bu yıl da saldırıların gölgesinde kutlanacak
Irak’ta Musul ve Suriye’de Reqa’yı ele geçiren DAİŞ, 15 Eylül 2014’te Kuzey ve Doğu Suriye’nin Kobanê kantonunu üç taraftan kuşatarak saldırmıştı. DAİŞ, ağır silahlarla saldırdığı yerleşim yerlerinde binlerce kişiyi katlederek, geriye kalanları da göç etmeye zorladı. Kobanê’nin köylerini bir bir işgal eden DAİŞ, Ekim ayına gelindiğinde şehir merkezine ulaşarak, şehrin büyük bir kısmını ele geçirdi. Buna rağmen Halk Savunma Birlikleri (YPG) ve Kadın Savunma Birlikleri (YPJ) kenti teslim etmedi.
5 Ekim’de YPJ savaşçısı Arîn Mîrkan’ın Miştenur Tepesi’nde gerçekleştirdiği fedai eylem çatışmaların seyrini değiştirdi. Eylem sonrası Kobanê bir direniş kalesi haline geldi ve direniş tüm dünyada yankı uyandırdı. Kuzey ve Doğu Suriye’nin küçük bir kenti olan Kobanê’nin adı, verilen direnişle dünyanın 7 kıtasına yayıldı. Direnişi sahiplenmek amacıyla dünyanın önde gelen entelektüelleri, insan hakları kurumları 1 Kasım tarihini Dünya Kobanê Günü ilan etti. Dünyanın 57 ülkesinden yüzbinlerce kişi Kobanê direnişini sahiplenmek için ilk olarak saldırılan yoğun olduğu 1 Kasım 2014 tarihinde alanlara çıktı. Dayanışma ile karanlığa teslim olmayan Kobanê, 135 günlük tarihi direniş sonucu 26 Ocak 2015’te özgürleştirildi.
TEV-DEM ve MGRK kuruluşu
Suriye’de iç savaşın patlak verdiği ilk dönemlerde Esad rejimi ve muhalif yapılar, Kürtlerin yanlarında mücadele vermesi için yoğun çaba gösterdi. Ancak her iki taraf da Kürtlerin hak ve özgürlük taleplerine “çözümden sonra” yanıtı verdi. Buna karşı tarafsız kalan Kürtler, Demokratik Toplum Hareketi’ni (TEV-DEM) ve Batı Kürdistan Halk Meclisi’ni (MGRK) kurdu.
19 Temmuz Devrimi
18 Temmuz 2012 tarihinde, Suriye’nin başkenti Şam’da rejimin etkili tüm kurumlarından başkanların katıldığı bir toplantı düzenlendi. Toplantı sırasında büyük bir patlama gerçekleşti ve patlamada rejimin yüksek yetkililerinin büyük çoğunluğu hayatını kaybetti. Aynı günün akşamı Özgür Suriye Ordusu (ÖSO), Minbic, Cerablus, Kobanê ve Halep etrafındaki alanları ele geçirdi. TEV-DEM öncülüğünde 19 Temmuz’da Kobanê’de rejim güçleri şehirden çıkarıldı. Kobanê’nin ardından Efrîn, Serêkaniyê, Dirbêsiyê, Amûdê, Dêrik, Girkêlegê, Tirbêspiyê ve Tiltemîr’de halk yönetimlere el koydu. Yine aynı gün Kürtler, “Demokratik Suriye, Özerk Rojava” şiarı ile Kobanê’de ilk kantonu ilan etti. 19 Temmuz devrimin başlangıç günü kabul edildi. Kobanê’den sonra Efrîn ve Qamışlo’da yeni kantoların ilanları yapıldı. Kanton ilanlarına paralel olarak yerel savunma birlikleri oluşturuldu. Ardından, 12 Mart 2004 yılında Baas rejiminin toplu katliam gerçekleştirdiği Qamişlo kentinde Halk Savunma Birlikleri (YPG) ve Kadın Savunma Birlikleri’nin (YPJ) kuruluşları ilan edildi.
Halk evleri ve DSG
Aynı yıl içerisinde şehir, belde ve köylerde halk evleri kuruldu. Halk evleri, özerkliğe dair toplantı ve eğitimlerin verildiği merkezlerin yanı sıra toplumsal değişim ve dönüşümün de merkezleri oldu. Yine olası tehditlere kaşrı küçük savunma grupları oluşturuldu. Halk evlerinin gelişmesi Özerk Yönetim sistemine de büyük bir katkı sundu. Halk evleri bir süre sonra geniş örgütlenmiş komünler haline geldi. Bu evler üzerinden köy ve mahallelerde binlerce komün kuruldu. Gençlik ve kadın komünleri özgün bir şekilde örgütlendi. Adalet, eğitim, savunma, sağlık, ekonomi ve diğer alanlardaki hizmetler bu evler üzerinden sağlandı. Komünler de zamanla ilçe ve illerde kurulan meclislerin altyapısı oldu. Özerk sistem adım adım inşa edilmeye devam ederken, Kürtler öncülüğünde tüm halklar ve inançtan kesimlerin askeri güçleri Demokratik Suriye Güçleri (DSG) çatısı altında bir araya geldi.
Özerk Yönetim
2013 yılı sonunda Özerk Yönetim sistemi kuruldu ve Toplumsal Sözleşme hazırlandı. Toplumsal Sözleşmede,, Kürtçe, Arapça ve Süryani dilleri resmi dil olarak kabul edildi. Anlaşmaya göre, kadınların kurumlarda temsil oranı en az yüzde 40 olarak belirlendi ve bölgenin farklı bileşenlerinin Özerk Yönetim sisteminde yerlerini alması gerektiği belirtildi. Özerk Yönetim sistemi; Yasama Meclisi, Yürütme Meclisi ve Yüksek Mahkeme olmak üzere 3 temel üzerine kuruldu.
Sözleşme sonrası bölge kantonlara bölündü ve Cizre Kantonu Yasama Meclisi kuruldu. Ayrıca Cizre Kantonu Demokratik Özerk Yönetimi Yürütme Meclisi, 21 Ocak 2014’te resmi bir şekilde kurulduğunu duyurdu. Ekrem Hiso, Yürütme Meclisi’nin ilk başkanı olarak seçildi. Kobanê ve Efrîn kantonlarında 27 ve 29 Ocak’ta aynı adımlar atıldı. 3 kanton arasındaki coğrafi bölünme nedeniyle, 3 kantonun özerk yönetimleri arasında doğrudan bir ilişki bulunmamakla birlikte, her üç yönetim için koordinasyon mevcuttu. Ayrıca Özerk Yönetimler bünyesinde her kantonun ihtiyacına göre yapılar oluşturuldu.
3 kantonun Özerk Yönetim Koordinasyonu, 2016’da Kuzey Suriye Demokratik Federalizmine dönüştü. Aynı yıl Cizre Kantonu Yasama Meclisi, Mart ayında Özerk Yönetim’e bağlı daire ve kurumlarda eşbaşkanlık sistemini onayladı. Parlamento, kadınların temsil oranının yüzde 40’tan yüzde 50’ye çıkarılmasını da onayladı. 2015’ten sonra Özerk Yönetim’in alanlarının genişletilmesi, Raqa, Girê Spî ve Minbiç alanlarının Türkiye ve denetimde bulunan güçlerden arındırılması, yönetimin bir adım daha atmasını sağladı. 6 Eylül 2018’de Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi ilan edildi.
Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi, 3 bölgeden (Cizre, Fırat ve Efrîn) oluşuyor. Her kantonun yürütme ve yasama meclisleri var. Her yasama organı, bölgesiyle ilgili yasalar çıkarıyor. Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi Genel Meclisi’nin çıkardığı yasalar ise, Kuzey ve Doğu Suriye’nin tüm bölgelerinde uygulanıyor.
Haber: Emrullah Acar / MA
