15 kentte temsilcilik açmayı ve dokümanter çalışması yürütmeyi planladıklarını söyleyen, Kürt Edebiyatçılar Derneği Eşbaşkanı Rêdûr Dîjle, ‘Kürt toplumu ve ulusunun kendi edebiyatını, çalışmalarını daha iyi tanıması ve gelişimini görmesi için çalışmalarımız olacak’ dedi
Darbe girişiminin ardından ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) kapsamında Kürt kurumlarının kapısına bir bir kilit vuruldu. Kürt dili ve edebiyatı üzerine önemli çalışmalara imza atan Kürt Yazarlar Derneği de OHAL kapsamında çıkarılan Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kapatıldı. Kürt dili ve edebiyatının geliştirilmesi için bir araya gelen bir grup yazar, 21 Ocak 2020 tarihinde Kürt Edebiyatçılar Derneği’ni kurdu. Kuruluşunun üzerinden geçen 3 yılda önemli çalışmalar yürüten Kürt Edebiyatçılar Derneği, 10 Haziran’da 2’nci Olağan Kongresi’ni gerçekleştirdi. Kongrede Kürt Edebiyatçılar Derneği Eşbaşkanlığına Fatma Taşlı Tunç ve Rêdûr Dîjle seçildi.
Amed’de kurulan dernek 3 yıl boyunca Kürt edebiyatının gelişmesi, Kürt yazarların anması, Kürt edebiyatı ve cezaevinde edebi ürünler ortaya çıkaran yazarlarla dayanışma gibi birçok proje çalışmasına imza attı. Dernek, yeni dönemde de Kürt edebiyatının tanınması ve geliştirilmesi ile görünür kılınması ve arşivleme çalışmaları planlıyor.
Kürt Edebiyatçılar Derneği Eşbaşkanı Rêdûr Dîjlê, edebiyatın önemi, Kürt edebiyatının gelişim sürecini ve dernek olarak yapacakları çalışmaları Mezopotamya Ajansı’ndan Berivan Altan ve Bazid Evren’e anlattı.
‘Edebiyat kolektiftir’
Edebiyatın toplumsal olduğunu dile getiren Dîjlê, her inancın, kültürün, paradigmanın, hafızanın bir edebiyatı olduğunu belirtti. Edebiyatın aynı zamanda sosyolojik bir yapısının olduğuna dikkat çeken Dîjlê, edebiyatta toplumsallığı yok saymanın mümkün olmadığını ve bu kapsamda kapitalist modernitenin de edebiyata şekil vermeye çalıştığını söyledi. Kapitalist sisteminin kendi ideolojisini yerleştirme kapsamında edebiyatı da bireyselliğe mahkum ettiğini kaydeden Dîjlê, “Özellikle 20’nci yüzyılda postmodernizm akımıyla birlikte sanat, popülerizm ile karşı karşıya kaldı. Edebiyatın toplumsal ruhu katledildi. Halbuki insanlık tarihine bakıldığında, bunun aksini görüyoruz. İnsanlığın tarihinde edebiyat kolektiftir. İnsanlığın var oluşundan bu yana edebiyat da var olmuştur” dedi.
Edebiyat ve kimlik
Ezilen ve sömürülen toplumlar açısından edebiyatın çok daha farklı anlamlar taşıdığını vurgulayan Dîjlê, “Bu Kürt halkı gibi uluslarda daha başka anlamlar taşır. Kürt halkı, büyük bir kültürel soykırım ile karşı karşıya kalmıştı. Kültürel soykırım ile karşı karşıya kalan ulusların ruhları, ahlakları ve estetiği öldürülüyor. Bir kimsenin ruhu, ahlakı, estetiği öldürülüyorsa, o insan eksik kalır. Bundan dolayı edebiyat çok önemlidir. Edebiyatla topluma, ‘Senin bir kimliğin var, o kimliğini gör ve gereklerini gerçeklerle, hakikatle oluştur’ dersin” ifadelerini kullandı.
Dengbêjlik kültürü
Kürt halkının kültürünü ve sanatını bugüne getirmesinde dengbêjlik geleneğinin önemli bir katkısı olduğunu vurgulayan Dîjlê, “Özellikle Kürt kültürünü ve sanatını sözlü olarak devam ettirenlere büyük bir borcumuz var. Dengbêjler bizim şiirimiz, romanımız, hikâyemiz, aynı zamanda müziğimiz, ritmimiz ve halaylarımız oluyor. Her türlü edebiyatı ve sanatı kendi içerisinde beslemiş. Kendine özgü bir estetikle bunu gerçekleştirmiş. Fiziksel olarak kültürünü geliştirme imkânı olmasa da ruhen üzerindeki saldırıları dengbêjlikle boşa çıkarmıştır. Bugün de kendimizi o sanata dayandırıyoruz ve o hakikat ışığında bir edebiyat oluşturuyoruz. Çok büyük bir külliyat oluşmuş durumdadır” dedi.
Kürt edebiyatçıları
Kürt edebiyatının bugün yaşadığı eksiklikler ve yetmezliklerin statüsüzlük ve dil üzerindeki baskılardan kaynaklandığının altını çizen Dîjlê, “Kürt edebiyatı da çok büyük imkanlara sahip değildi. İmkansızlıklar içerisinde oluştu. Bugün Kürtçe okuma oranı oldukça az ve Kürt yazarların okuyucuları da sınırlıdır. Burada da çok muazzam bir durum ortaya çıkıyor. Kürt edebiyatını oluşturanlar aynı zamanda onu okuyanlardır. Bir yazar düşünün, birçok ürün oluşturuyor, ama okuyanı yok. Başka yazarlar böyle bir durumda edebiyatı bırakır. Ancak Kürtlerde bu durum tam tersidir. Kürtlerin okulları olmasa da Kürtçe okuma oranları çok az olsa da yine de her yıl yüzlerce edebi ürün ortaya çıkarılıyor. İnsan düşünüyor, o kadar edebi ürünler oluşturuluyor, yazılıyor ancak okuyanı yok. Neden? Her ne kadar Kürt yazarların okuyucuları olmasa da gelecek nesiller için bir külliyat oluşturmaya çalışıyorlar. Gelecek nesiller bu külliyat üzerinden birçok şeyi ortaya çıkaracak. Bunun yanı sıra yoğun bir okuyucu kitlen olmadığında, kişi edebi yönünün hangi aşamada olduğunu da göremiyor. Ama bazı Kürt yazarların oluşturduğu edebi ürünler, dünyaca ünlü yazarların edebi ürünlerinden eksik kalır yanı yok. Statüsüz olmanın şansızlığı var ama ona rağmen yaratmaya devam ediyorlar” diye belirtti.
‘Edebiyat toplumun ruhudur’
Kürt Edebiyatçılar Derneği’nin Kürt edebiyatının gelişmesi ve yazarlara destek için kurulduğunu anımsatan Dîjlê, derneğin pandemi döneminde kurulması ve sonrasında gelişen kapanmalarla birlikte istedikleri çalışmaları yapamadıklarını ancak belli bir aşama kaydettiklerini söyledi. Kongreyle birlikte eksik kaldıkları alanları güçlendirmeyi planladıklarını vurgulayan Dîjlê, “Yeni kongrede ‘Edebiyatın toplumun ruhu’ tespitini yapmıştık. Dernek olarak o ruhu daha görünür kılmak istiyoruz. Kürt toplumu ve ulusunun kendi edebiyatını, çalışmalarını daha iyi tanıması ve gelişimini görmesi için çalışmalarımız olacak” diye konuştu.
15 kentte temsilcilik
İlk olarak derneğin üye sayısını arttırmak ile işe koyulduklarını belirten Dîjlê, derneğin üye sayısını bir ay içerisinde iki katına çıkardıklarının bilgisini paylaştı. Bunun yanı sıra hem derneğin hem de Kürt edebiyatının görünür olması için farklı kentlerde temsilcilik açmayı planladıklarını söyleyen Dîjlê, “Bu kapsamda farklı kentlerde yüze yakın kişiyle temasa geçtik. Temasa geçtiğimiz kişilerde bu çalışmaları yürütme iradesi gösterdi. Bu kapsamda yürüttüğümüz çalışmalar kapsamında 15 kentte arkadaşlarımız temsilcilik için hazırlanıyor. Bunlar arasında Ankara, İstanbul, Bursa gibi kentler de var. Sonrasında bunu mekânsal olarak genişleteceğiz. Amed’i de bir merkez haline getirmeyi hedefliyoruz” dedi.
‘Cezaevi’nden çıkan edebi ürünlere destek vermek’
Dernek bünyesinde 3 ayrı komisyonla çalışmalara başladıklarını vurgulayan Dîjlê, “Bu komisyonlardan biri veri ve dokümanter çalışması yürütecek. Bu komisyon ile arşiv oluşturmaya çalışacağız. Arşivsiz bir çalışma yürümez. Kurdistan’ın 4 parçasında, Avrupa’da ve diğer ülkelerde ne kadar Kürt yazar varsa, onların tespit edilmesi ve onların doğum tarihinden yaşamı boyunca hangi çalışmaları yaptığına dair verileri toparlamaya çalışacağız. Çalışma tamamlandıktan sonra kamuoyuna açacağız ve bundan faydalanmak isteyenler, çalışma yürütmek isteyenler yararlanabilecek. Kürt Kadın Edebiyatçılar Komisyonu da ne kadar Kürt kadın yazar varsa onlarla temasa geçip, kadının kalemini daha görünür kılmaya çalışacak. Cezaevinde bulunan Kürt yazarlara dair komisyonumuzda, cezaevleriyle her türlü teması oluşturarak, dışarıda onların sesi olmaya çalışacak. Onlar için eylemler yapmak, çalışmalarına her türlü desteği verebilmek, cezaevinde oluşturulan edebi ürünleri daha görünür kılmak istiyoruz” dedi.
AMED
