MA/Metin Yoksu
Bekıra Aşireti’nden Xelîlê Misto ile 17 kişinin beşikten beşiğe anlatılan destanı, Dengbêj Kififi’nin nefesinde hayat buldu. Kififi, ‘Bu zulüm ve destan bugünlere kadar geldi. Benden sonra da bu unutulmasın’ dedi.
1925 yılındaki Şeyh Said İsyanı’nın ardından alay askerleri, bölgedeki aşiretlere ve köylere saldırır. Batman’ın Beşiri ilçesinde köylülerin mallarına el koyup, talan edilmesinin ardından ise askerler Bekıra Aşireti’ne (Bekirhan Bölgesi) saldırmaya başlar. Reşkotan Aşireti köylerine komşu olan Bekıra köyleri, askerler ve askerlere yardım eden köylüler ile birlikte saldırıların arttığını duyduktan sonra savaşmak için hazırlık yapmaya başlar. Batman Çayı’ndan Malabadi Köprüsü’ne kadar olan bölgede hazırlık yapan Bekiranlılar, Xelîlê Misto’nun öncülüğünde örgütlenip, alay askerlerine karşı Kozluk’a bağlı Bekiran bölgesinde bulunan Zîlan köyü bölgesinde savaşıp askerleri yenilgiye uğratırlar.
Xelîlê Misto…
Net sayıları bilinmemekle birlikte 200 sivilin yaşamını yitirdiği olaylarda ise alay askerlerinin büyük bir bölümü yaşamını yitirir. Bölge halkının anlatımlarına göre ise alaydan yalnızca 17 askerin Batman Çayı’nı yüzerek geçip kurtulduğunu, birçoğunun da çaydan geçerken boğulduğu anlatır. Ardından çıkartılan ferman ile birlikte Xelîlê Misto ve beraberindeki 17 kişitutuklanır.
Dengbêj Faikê Kififi
Mahkemede Misto, “Bize saldırmaya gelen devlete karşı kendimizi ve köylerimizi savunduk. Şu an bile devlet askerleri köylerimizi işgal etmeye giderse aynı direnişi gösterip karşılarında savaşırım” demesi ardından idam edilir. İdamın ardından Misto’nun destanı ise ailenin çocuklarına yıllarca beşikten başlayarak anneleri tarafından anlatılır. Yüzyıla yakın bir süreçtir anlatılan destan, aynı soydan gelen Dengbêj Faikê Kififi’nin nefesinde hayat buluyor.
Dengbêj Mihemedê Xato
Yaşanan olayı kadınlar, çocuklara anlata anlata hikaye bugüne kadar gelir. Daha bebekken beşikler sallanıp çocuklar uyutulurken, hikayenin anlatıldığı ifade edilir. Aynı soydan gelen Dengbêj Mihemedê Xato olayı kilamlaştırır. Dengbêj Faîkê Kifîfê de kilamı (gazel) genişletip üç nakarata çıkarıyor ve iki ayrı hikayeyi ölümsüzleştirerek bugüne taşıyor.
Malabadi hafızası…
Olayın yaşandığı yer olan Batman Çayı’nın hemen yanı başında bulunan Malabadi Köprüsü’nde konuştuğumuz Dengbêj Faîkê Kifîfê, kilamın bugüne kadar kayda alınmadığını belirtti. Kendisinden sonra diğer dengbêjler tarafından da seslendirilmesini ve yaşananların tarih boyunca unutulmamasını istediğini ifaden Kifîfê, “Daha annem beni beşikte salladığı zaman bana bu hikayeyi anlatıyormuş. Ben büyüdükçe hikayeyi daha iyi kavradım. Beşikten beşiğe anlatıla anlatıla bu zulüm ve destan bugünlere kadar geldi. Benden sonra da bu hikaye unutulsun istemiyorum” dedi. Kilamda geçen isimleri anlatan Kifîfê, “Bekıra Aşireti’nin (Bekirhan) öncülerinden Xelîlê Misto annesinin ismi Zimro’dur. Kilamında geçen Faik isimli kişi Silo’nun torunudur. Ahmet de Silo’nun oğludur. Ben de Ahmet’in oğluyum. Silo ve Xelîlê Misto amca çocuklarıdır. Bu kilam ailemizden geliyor. Kilamın hikaye anlatış tarzı da var. Annelerimiz bize böyle söyledi. Bir taraftan beşikler sallanırken bir taraftan da kilamı bize söylemişler. Kilamın altyapısını oluşturan, girişini söyleyen Dengbêj Mihemedê Xato’dur, ben de kilamı genişleterek, 3 nakarata çevirdim” diye konuştu.
