Esad için “katil” diyen Erdoğan iktidarı ile Erdoğan için “hırsız” diyen Şam rejimi son dönemde ilişkileri normalleştirme adımları atmaya çalışırken, hedefte yine Kürtler var
Suriye’de iç savaşın patlak verdiği 2011 yılından bu yana Ankara ve Şam yönetimi arasında ilk defa bakanlar seviyesinde görüşme gerçekleştirildi. 28 Aralık’ta yapılan görüşmede Savunma Bakanı Hulusi Akar, Suriye Savunma Bakanı Ali Mahmud Abbas ve Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu da yer aldı. Toplantıda, Suriye’de yaşanan gelişmeler, mülteciler ve “ortak mücadele” konularının ele alındığı açıklandı. Toplantıya dair, “Suriye ve bölgede istikrarın temin edilmesi ve sürdürülmesi için üçlü formattaki toplantıların devamı konusunda mutabık kalındığı” açıklaması yapıldı. ANHA Türkiye-Şam arasındaki 2011’den bu yana yaşananları derledi.
Şam ile ilk temas
Türkiye eski Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, 9 Ağustos 2011’de Şam’da Beşar Esad’ı ziyaret etti. Davutoğlu, 6 saat süren görüşmede Esad’ı Türkiye’nin şartlarına göre Suriye’de değişiklikler yapması için ikna etmeye çalıştı. Fakat Türkiye’nin taleplerinin reddedilmesi üzerine taraflar arasında kriz başladı. O dönem Türkiye’nin başbakanı olan Recep Tayyip Erdoğan, görüşmeden hemen bir gün sonra (10 Ağustos) Esad’a değişim yapması için 15 gün süre tanıdı. Diğer taraftan Davutoğlu ise Şam hükümetine ölümleri durdurması için ‘son sözleri’ söyledi.
Karşılıklı suçlamalar
Beşar Esad ise aynı ayın 22’sinde Türkiye’nin açıklamalarına yanıt olarak, “Türkiye’nin öncü rol oynamak istemesi kabul edilemez” dedi. Bu açıklamalar taraflar arasındaki krizi daha da derinleştirdi. Tarih 9 Eylül 2011’i gösterdiğinde Erdoğan, Esad için “Kan üzerinde iktidarını kuranlar kanla gidecektir” ifadelerini kullandı.
Esad karşıtlarının üssü: Türkiye
2 Kasım 2011’de İstanbul’da “Suriye Muhalefeti Ulusal Meclisi” kuruldu. Bu adımla birlikte Türkiye artık Esad karşıtlarının üssü haline geldi. Söz konusu meclisin kurulmasından 20 gün sonra ise Erdoğan bu defa Esad’ı “korkak” olarak tanımladı ve istifa etmesini istedi. Türk devleti bu gelişmelerin ardından artık Suriye karşıtı politika yürütmeye başladı. Öncelikle Şam’daki yetkililerin Türkiye’deki mal varlığını dondurdu, Türkiye-Suriye bankaları arasındaki para akışını durdurdu. 26 Mart 2012’de Şam’daki elçiliğinin çalışmalarını askıya aldı.
Askeri kriz başladı
Haziran 2012’ye geldiğimizde (Şam hükümetinin Akdeniz’de Türkiye ait RF-4E Phantom keşif uçağını düşürmesinin ardından) her iki taraf arasındaki siyasi kriz askeri krize dönüştü. Türkiye, Suriye sınır hattına füze bataryası yerleştirdi. 4 Ekim 2012’de dikkat çekici bir açıklama yapan Beşar Esad, Türkiye’nin “silahlı muhalefete” verdiği destekten dolayı ağır bedeller vereceğini söyledi. 5 Ekim’de ise Türkiye parlamentosu Türk devletine ilk defa Suriye toprağına saldırmasına onay verdi.
Erdoğan: Katil Esad
Tarafların karşılıklı sert açıklamaları sürerken Erdoğan, Nisan 2017’de Esad’ı “katil” olarak tanımladı. 27 Aralık 2017’de eski Tunus Cumhurbaşkanı El-Baci Kaid es-Sibsi ile yapılan basın toplantısında konuşan Erdoğan, “Şüphesiz, El Esad teröristtir. Yaklaşık bir milyon vatandaşını katletti” dedi. Özcesi Erdoğan, Esad’ı ve Esad’la olası görüşmesi her zaman reddediyordu. Erdoğan, Şubat 2018’e geldiğimizde Ankara’da yapılan belediyeler toplantısında ise şöyle dedi: “Bir milyon Suriyelinin katledilmesine neden olan bir katille hiçbir konuda görüşmeyiz.”
Esad: Erdoğan hırsız
Aynı ayda Antep’te AKP’lilerle buluşan Erdoğan, “Dünyanın Suriye rejimine desteği ve Esad’ı korumasını’ şaşkınlıkla karşıladığını belirterek, “Türkiye zalimlerin yanında durmuyor. Halen mazlumların hakkını savunuyor ve özgürlükleri için çalışıyor” sözleriyle Esad’ı bir kez daha hedef aldı. Öte yandan Beşar Esad ise Türk mevkidaşına ilişkin çok fazla açıklama yapmıyor, kullandığı dil ise Erdoğan’a kıyasla sert değildi. Ekim 2019’da İdlib’in güney kırsalındaki cepheleri ziyaret eden Esad, Erdoğan’ı “hırsız” ve “ABD’nin kölesi” olarak tanımladı. Türkiye, Şam hükümetine karşı olan politikasında U dönüşü yapıncaya kadar taraflar arasındaki düşmanlık devam etti.
İstihbaratlar görüştü
Tüm gelişmelerin yanı sıra işin istihbarat boyutu üzerinde durulması gereken ayrı bir nokta. Taraflar öncelikli olarak istihbarat düzeyinde görüşmeye başladı. Bu kapsamda Şam istihbaratı başkanı Ali Memlük ve MİT müşteşarı Hakan Fidan arasında temaslar oldu. Başka bir deyişle Suriye krizi başladığından bu yana Şam-Ankara arasındaki güvenlik ilişkileri kesilmedi. 11 Ağustos 2022’ye gelindiğinde Türkiye Dışişleri Mevlüt Çavuşoğlu, Şam hükümetinin Dışişleri Bakanı Faysal Miktad’la kısa bir görüşme yapıldığını açıkladı. Görüşme, 11 Ekim 2022’de Sırbistan’da düzenlenen Bağlantısızlar Toplantısı’nda gerçekleşti. Çavuşoğlu açıklamasında, “Sonuçta orada da biraz önce söylediğimi söyledim. Suriye’nin tek çıkar yolu siyasi uzlaşı. Teröristlerin temizlenmesi lazım. Kim olursa olsun, adı ne olursa olsun…Diğer taraftan muhalif Suriyelilerle rejim arasında bir barışın olması gerektiğini, Türkiye olarak böyle bir durumda buna destek olabileceğimizi de söyledik” dedi.
Erdoğan dönüş yaptı
Erdoğan ise 6 Ekim 2022’de Prag’da düzenlenen Avrupa zirvesinde uygun zamanda Esad’la görüşebileceğini kaydetti. Bu söylemin ardından Türkiye tarafından üst üste açıklamalar gelmeye başladı. Buna karşın Suriye’deki kaynaklar ise Aralık 2022’nin başından bu yana Şam hükümetinin seçimlerden önce Türkiye ile görüşmeyi reddettiğini belirttiğini söyledi. 12 Aralık 2022’de Türkiye’nin dış bütçesinin görüşüldüğü toplantının ardından konuşan Çavuşoğlu bu defa, “teröre”, Suriye’deki siyasi süreç ve Suriyelilerin ülkesine dönüşü için Şam hükümetiyle ortak çalışmaya hazır olduklarını kaydetti. Aynı zamanda Türkiye ve Şam istihbaratının bir süredir görüştüğünü de ekledi.
İlişkileri normalleştirme çabası
15 Aralık 2022’de Erdoğan, Esad’la bir kez daha görüşmeyi istediğini ifade ederek, Putin’in konuya ilişkin görüşünü olumlu bulduğunu açıkladı. Son olarak 28 Aralık 2022’de Türkiye, Rusya ve Şam hükümetinin savunma bakanları Moskova’da görüştü. Söz konusu görüşmeler ve açıklamalar, Ankara’ya Şam’la ilişkilerini normalize etmesinin kapısını açtı.
DIŞ HABERLER
