EYT sorunu şimdilik çözülmüş görünüyor ama emeklilerin sefalet mahkûmiyeti müebbette bağlanmış durumda. Daha yirmi yıl önce asgari ücretten yüzde 35 yüksek olan emekli maaşları kırpıla kırpıla sadaka düzeyine düşürüldü
M. Ender Öndeş
Bütün koşulları yerine getirildiği halde emekli olamayanların yaşadığı kaos, iktidarın son seçim hamlesiyle şimdilik çözülmüş gibi görünüyor ama asıl sorunun büyüğü emekli maaşlarının geldiği korkunç nokta. Emekliliği adeta cezalandırılması gereken bir durum, emekli maaşlarını da bir hak değil de ‘yük’ olarak gören neoliberal sistem, AKP eliyle son yirmi yılda bir felakete yol açtı. EYT zincirinden kurtulanlar, yarın emekli olsalar alacakları ücret tam bir sefalet anlamına gelecek. Emekli örgütleri şimdi ‘asgari ücret’ düzeyince maaş istiyor ama daha 20 yıl öncesinde emekli maaşlarının, asgari ücretin çok çok üstünde olduğu unutuluyor.
Mücadeleyle kazanıldı
2019 Seçimleri öncesi İzmir ve İstanbul’da kalabalık açık hava mitinglerinde bir araya gelen EYT’lilerin taleplerine aynı yılın Kasım ayında “Milletin zararına bir şey, seçim bile kaybettirse yokum” yanıtını veren AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, dün EYT düzenlemesini “müjde” olarak açıkladı. Şimdi tasarı Meclis’e gelecek ve AKP kaynaklarına göre Ocak ayında yasa haline gelecek. Bu konuda uzun süre mücadele eden EYT’liler durumdan memnun ama bunun bir seçim hamlesi olduğunu da biliyorlar. EYT Konfederasyonu Başkanı Gönül Boran, “Seçimlerle ve bizim de uzunca yıllardır mücadelemizle iktidarın açılmayan kapısı açıldı” diyor. Emekliliğin anayasal bir hak olduğunu ve kadınlarda 20 yıl sigortalılık süresi ve 5 bin prim günü, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresi ve 5 bin prim günü şartı varken üzerine yaş haddi şartı konulduğunu hatırlatan Boran, düzenlemeyle insanların anayasal haklarına kavuşacaklarını, aksini savunmanın milyonlarca insanı anayasal haktan mahrum bırakmak anlamına geldiğinin altını çiziyor.
Eşitlik yine yok
Öte yandan önceki gün Amerika’nın Sesi’ne konuşan Prof. Dr. Aziz Çelik, aslında yeni bir haksızlığın başladığını belirtiyor. Aziz Çelik, “8 Eylül 1999 milat olarak kabul edildi ki bundan önce işe girenler kadınlar 20 erkekler 25 yıl iş günüyle emekli olabilecekler. Fakat bundan bir gün sonra işe girenler açısından sert bir yükseliş var. 9 Eylül 1999 ve sonrasında herhangi bir tarihte işe giren herkes kadın 58, erkek ise 60 yaşında emekli olabiliyor. Ve tabii 7 bin 200 prim gün sayısını ödemek zorunda. Bir gün farkla böyle bir şey, eşitlik ilkesine aykırıdır” diyor.
Maaşlar yine berbat
“EYT’liler ortalama 4 bin 600 lira emekli maaşı alacak; 2002 yılında emekli aylığı asgari ücretin yüzde 40 üstündeydi, şu anda yüzde 35 altında” diyen Çelik, yeni yılda biraz artsa da emekli aylıkları şu anda asgari ücretin oldukça altında kalacağını belirterek, “EYT’lilerin önemli bir bölümü şu anda emekli oldukları için elbette seviniyorlar, haklarıdır. Ancak emekli aylıklarını aldıklarında ciddi olarak şaşıracak ya da ciddi geçim zorlukları yaşayacaklarını biliyorum” diyor.
Bütün dengeler bozuldu
Türkiye Emekliler Derneği( TÜED) Genel Başkanı Kazım Ergün ise çarpıcı gerçeği şöyle açıklıyor: “2002’de net asgari ücret 184 lirayken, en düşük emekli aylığı 252 liraydı. Yani en düşük emekli aylığı bile asgari ücretin üzerindeydi. Bu yıllar içerisinde en düşük emekli aylığı ile asgari ücretin eşit olduğun bir tabloya dönüştü. 2016’da en düşük emekli aylığının 1242 lira, asgari ücretin ise 1300 lira olmasıyla tablo asgari ücret lehine değişti. Sonraki yıllarda da asgari ücret en düşük emekli aylığının sürekli üzerinde oldu.”
İstanbul’da eylem yapan Birleşik Emekliler Sendikası da maaşların enflasyona göre değil, 20 yıl önceki yaklaşıma görev yapılmasını ve en düşük emekli aylığının asgari ücretin yüzde 35 fazlası olan 11 bin 500 lira olması gerektiğini söylüyor. Sendika Başkanı Mahmut Şengül, “Bizler, yeni bir şey değil, 20 yılda bizden alınanın geri verilmesini talep ediyoruz” diyor.
İşsizlik azalacak mı?
Prof. Aziz Çelik, EYT’den sonra işyerlerinin boşalacağı, gençlere iş imkânları doğacağı fikrine de katılmıyor. Şu anda bile emeklilerin yüzde 45’inin ya iş aradığını ya da çalıştığını hatırlatan Çelik, “EYT’liler emekli olsun ve yerine gençler gelsin yani işsizlere iş bulunsun. Ben çok bunun olanaklı olmayacağını düşünüyorum çünkü çok düşük emekli aylıkları var. Çok düşük emekli aylıkları nedeniyle EYT’liler zaten aynı zamanda bunu da talep ediyorlar. Ayrıca, emekliyi çalıştırmanın maliyeti daha düşük olabilir. Neden? Çünkü emekli zaten emekli aylığı alacağı için onun ücret talebi diğerlerine göre daha düşük olacaktır” diyor.
EYT’lilerin yüzde 70’i çalışacak
Eleman.net tarafından yapılan ankete katılan emeklilikte yaşa takılanların (EYT) yüzde 71’i, “Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edecek misiniz” sorusuna evet yanıtı verdi. EYT adaylarının büyük bir çoğunluğu düzenlemenin ardından çalışmaya devam etmeyi düşündüklerini belirterek istihdam endişesi yaşayan şirketlere yeşil ışık yaktı. Şirketlerin çoğunluğu ise emekli çalışanların istihdamına devam etmeyi düşündüklerini belirtti.
Ankette sorulan “EYT ile emekli olmanız durumunda çalışmaya devam edecek misiniz?” sorusuna çalışanların yüzde 71’i “Evet” cevabını verirken, yüzde 29’u ise “Hayır” cevabını verdi. “Emekli olan çalışanlarınızı isterlerse istihdam etmeye devam edecek misiniz?” sorusuna ise işveren firmalar yüzde 80 oranında “Evet”, yüzde 20 oranında da “Hayır” cevabını verdi.
