Köy boşaltma operasyonlarında 24 yıl önce yerlerinden edilen ve Ecevit’in başlattığı ‘Köykent’ projesi kapsamında Êzdînan bölgesine yerleştirilen köylüler, evlerin yıkılmasıyla yeni bir göç ile karşı karşıya
Kurdistan’da 1990’lı yıllarda askeri operasyonlarda binlerce köy yakılırken, yine binlerce köyde de yurttaşlar göçertilerek köyler boşaltıldı. Çatışmaların yoğun yaşandığı yerlerden biri de Wan’ın Şax (Çatak) ilçesinde bulunan Êzdînan bölgesi oldu. Bölgede bulunan Beregûnd, Koran, Bêzans, Nar, Bilîsavar, Martans, Xaçans, Nikus, Şîmcal, Mendaşk, Êzdînan ve Batkan mahalleleri, askerlerce boşaltılmak istenildi. Ancak tüm baskı ve engellemelere karşı evlerinden çıkmayan köylüler için dönemin başbakanı Bülent Ecevit “Köykent” projesi başlattı. Êzdînan bölgesindeki 12 köy için 1990’ların ortasında 380 konut inşa edildi. 1998’de tamamlanan konutlara yerleştirilmeye başlanan köylülerin bazıları, köylerinden çıkmaya direnince askerlerce evleri zorla kamyonlarla yeni yapılan konutlara taşındı.
Sağlıksız malzeme kullanıldı
Aradan geçen 24 yılda, yapılan 380 konutun duvarlarında çatlamalar, kaymalar ve çökmeler meydana geldi. Yapılan konutlarda kolon bulunmazken, evlerin inşasında demir kullanımı neredeyse yok denecek kadar az. Diğer yandan, harç yapımında kullanılan kum ise, köyde akan Şax Çay’ında toplanan kalitesiz kum olması nedeniyle yapılan sıvalar dökülüyor.
Heyelan bölgesi ilan edildi
Her geçen gün evlerin çöküşüne bir adım daha yaklaşılırken, 380 hane olarak inşa edilen köyde, hane sayısı geçen yıl 150’ye bu yıl ise 60’a kadar düştü. Son 7 yılda yaklaşık 320 aile köyden göç etmek zorunda kaldı. Her geçen gün köy sessizliğe bürünürken, köyde bulunan okul ve sağlık ocağı da yapı olarak sağlam olmasına rağmen hizmet vermiyor. Köydeki çocuklar, her sabah taşımalı olarak 30 kilometre uzaklıktaki Şax ilçesinde bulunan okullara gidiyor.
2014 yılına gelindiğinde Çevre Şehircilik ve AFAD Müdürlüğünce yapılan teknik ve fiziki çalışmalar sonucunda Êzdînan Mahallesi heyelan bölgesi ilan edildi.
‘Zorla getirdiler’
İkinci bir göçe zorlanan yurttaşlar, köyden çıkmayacaklarını belirtti. Daha önce Martans Mahallesi’nde yaşadığını fakat zorla Êzdînan Mahallesi’nde yapılan konutlara yerleştirildiklerini kaydeden Halil Cancı, “Savaş ve çatışmaları gerekçe göstererek bizi 24 yıl önce zorla buraya yerleştirdiler. Ben o dönem çobanlık yapıyordum. Ben evde yokken devlet gelip evimizi zorla kamyonlara yükleyip götürdü. Evin kolonlarında demir kullanmamışlar. Bu nedenle evler bir süre sonra çatlamaya, yıkılmaya başladı” şeklinde anlattı.
‘Köyümüzü boşalttırdılar’
Sîyanet Kamaç da, 24 yıl önce Bilîsavar köyünden zorla konutlara yerleştirilenlerden. “Bizler eski köyümüzde mutluyduk” diyen Kamaç, 15 hanelik köyünün nasıl boşaltıldığını anlattı. Kamaç, “Biz köyde 3 ev direndik, herkes gitti bizler kaldık. Direndik ancak askerler gelip elektriğimizi kestiler. Sonra Şubat ayının ortasında yine askerler geldi ve bir an önce köyü boşaltmamızı istediler. Bizler de mecburen göç etmek durumunda kaldık. Şimdi de bu köyden çıkmamızı istiyorlar” dedi.
Eski köye dönmeye de izin yok
Hala asıl köyleri olan Bilîsavar köyüne gidip geldiklerini ve köyleriyle ilişkilerini kesmediklerini dile getiren Kamaç, “Êzdînan’da da kalıyoruz ama asıl yerimiz eski köyümüz. Oradaki evlerimizin bir bölümünü onardık ve yetkili kurumlara elektriklerimizi vermeleri için dilekçe verdik ancak dilekçelerimiz kabul görmedi. Bize zulmediyorlar ama köylerimizden vazgeçmeyeceğiz” diye belirtti.
Muhtarlar da ortaktı
Köyün boşaltılmasında Ezdinan Aşiret Reisi Mehmet Salih Özbek ve Mahalle Muhtarı Yahya Özbek’in rolüne dikkat çeken Cami Tartan da, “O yıllarda devlet ve ağalar zoruyla 12 köy boşaltıldı. Şimdi de aynı güçler tarafından boşaltılmaya çalışılıyor. ‘Afet Bölgesi’ ilan ettiler ve okul ile sağlık ocağını kapattılar. Çocuklarımız, Çatak’taki okula gidiyor. Bunlar yetmezmiş gibi Salih Özbek ve Mahalle Muhtarı Yahya Özbek yaylarımızı bizden habersiz satmış. Bizler köylerimizden ayrılmak istemiyoruz çok istiyorlarsa evlerimizi yeniden inşa etsinler” diye konuştu.
Kaynak: Cengiz Özbasar / Wan-MA
