Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr’ın siyasi süreçten çekildiğini açıklaması sonrası Bağdat’ta protestolar büyüdü. Bakanlar Kurulu binası ile Cumhurbaşkanlığı Sarayı basıldı, Yeşil Bölge’ye, Cafer es-Sadık’ın kızı Meryem’in türbesine havan topu düştü. Olaylarda onlarca kişi hayatını kaybetti
Irak’ta sokağa çıkma yasağına rağmen Bağdat’ta Sadr taraftarlarının başlattığı protestolar büyüdü. Hükümet kurumları, Cumhurbaşkanlığı Sarayı basıldı. Hükümet binaları ve elçiliklerin bulunduğu Yeşil Bölge’ye roketler atıldı. Çatışmalarda onlarca kişi yaşamını yitirdi.
Irak’ta Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr’ın 29 Ağustos 2022 itibariyle siyasi süreçten çekildiğini açıklaması sonrası Bağdat’ta Sadr taraftarlarının başlattığı protestolar büyüdü. Protestocular Bakanlar Kurulu binası ile Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı bastıktan sonra gösteriler birçok kente sıçradı.
Bağdat’ta protestoların devam ettiği Yeşil Bölge sınırları içerisine bir havan topunun düştüğü öğrenildi.
Çatışmalar yaşandı
Yeşil Bölge yakınlarındaki sokaklarda, Sadr hareketinin askeri kanadını oluşturan Saraya al-Salam üyeleri askeri araç konvoyu ile gövde gösterisi yaptı. Araçlar, başkentin doğu bölgelerinden fırlatılan ağır ve orta silahları taşıdı.
Sadr’ın taraftarları, Halk Seferberlik Kuvvetlerinin, Dava Partisi’nin ve Asaib Ehl-i Hak hareketinin Bağdat’taki farklı bölgelerinde bulunan karargâhlarını yaktı.
Başkent Bağdat, Yeşil Bölge’de Sadr hareketi ile Halk Seferberlik Kuvvetleri’ne bağlı bir güç arasında çatışmalar yaşandı. Sağlık kurumlarından elde edilen bilgilere göre Irak’ın başkentinin merkezindeki büyükelçiliklerin, hükümet binalarının, parlamentonun bulunduğu duvarlarla çevrili Yeşil Bölge’de çıkan çatışmalarda 30 kişi hayatını kaybetti. yaklaşık 390 kişinin yaralandığı kaydedildi.
Haşdi Şabi de kayıp verdi
Bağdat’taki çatışmalarda Sadr Hareketi’ne bağlı Sereya es-Selam üyeleri ve bir grup göstericinin yanı sıra 3 Haşdi Şabi üyesi de öldürüldü.
ABD büyükelçiliği ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı binasının yakınlarına roketler düştü.
Sadr destekçisi olan silahlı kişilerden Nasir Matrud, “Önce Koordinasyon Çerçevesi ve Nuri Maliki yandaşları tarafından bize ateş açıldı. Onlar, sandalyelerini korumak için Irak’ta bu kaosu yarattı. Onlar için gençler, çocuklar ve kamu mallarının hiçbir önemi yok” dedi.
Sadr destekçisi olan silahlı Abu Karrar da, 29 Ağustos’ta barışçıl şekilde hükümet ve cumhurbaşkanlığı sarayına girdiklerini söyledi. Abu Karrar şöyle devam etti: “Hiçbir kimse bizden silah taşımıyordu ancak İran destekli milisler bize ateş etmeye başlayınca bize de askeri liderlikten silah taşıma talimatı geldi, RPG-7 dahil her türlü orta ve ağır silahlar taşıyoruz. En küçük silahımız kalaşnikoftur.”
Cafer es-Sadık’ın kızı Meryem’in türbesi bombalandı
İmam Cafer es-Sadık’ın kızı Meryem’in Yeşil Bölge’deki türbesinin de havan topuyla bombalandığı basına yansıdı.
Sadr açlık grevi başlattı
Sadr Bloğu Başkanı Hasan El-Azari, resmi facebook hesabından Sadr Harketi Lideri Mukteda es-Sadr’ın açlık grevine başladığını duyurdu. Hasan El-Azari, açıklamasında Sadr’ın şiddet ve silah kullanımı durana dek açlık grevini sürdüreceğini belirtti.
Irak Federal Mahkemesi oturumu ertelendi
Irak Federal Mahkemesi, erken seçim için parlamento feshinin görüşüleceği oturumu erteleme kararı aldı.
Irak Federal Mahkemesi’nde 30 Ağustos’ta Irak Parlamentosu’nun feshiyle ilgili davanın duruşmasını yapması bekleniyordu.
Yapılan görüşme ve çağrılar
Rojnews haberine göre olaylar büyüyünce hükümet yetkilileri, Koordinasyon Çerçevesi ve Sadr Hareketi arasında görüşmelerin yapıldı. Fetih Hareketi lideri ve Koordinasyon Çerçevesinin önde gelen ismi Hadi Amiri, tüm tarafları silah kullanmayı bırakmaya çağırdı. Amiri yaptığı açıklamada, “Herkesi sakin olmaya çağırıyorum ve oğullarıma (taraftarlarını kast ediyor) her taraftan silah kullanmayı bırakmaları için çağrıda bulunuyorum, çünkü silahlar çözüm değil ve kardeşler arasında diyalog ve anlayış dışında bir çözüm yok” dedi.
Başbakan Mustafa Kazımi, Mukteda es-Sadr ve Hadi Amiri’nin şiddeti durdurma çağrılarının değerli olduğu yönünde açıklama yaptı. Kazımi, açıklamasında, “Herkesi Irak’ın kanının akmasını durdurmaya, ulusal sorumluluğunu yerine getirmeye çağırıyorum” dedi. Bağdat’taki kanlı gösteriler, Sadr Hareketinin Irak’taki siyasi süreçten çekildiğini ve tüm resmi kurumlarını kapattığını duyurduktan sonra başladı.
ABD’den açıklama
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, Irak’taki olayların bir an önce yatıştırılması ve tarafların diyalog kurması çağrısında bulundu. Kirby, Beyaz Saray gazetecilerine Zoom üzerinden verdiği brifingde Bağdat’ta yaşanan çatışmaları “rahatsız edici” olarak nitelendirdi. Kirby, “Şimdi gerginlik değil, diyalog zamanı. Bu şiddet olaylarının yatıştırılması ve barışçıl göstericilere saygı duyulması çağrısı yapıyoruz.” ifadesini kullandı.
İran tüm sınırları kapattı, Bağdat’a uçuşları durdurdu
İran İçişleri Bakanlığı Yardımcısı Mecid Mirahmedi, Irak’taki olaylar nedeniyle bu ülkeyle tüm kara sınırlarının kapatıldığını belirtti. İran İçişleri Bakanlığı Yardımcısı Mirahmedi, “Irak’taki istikrarsız ortam nedeniyle İran ve Irak’ın tüm kara sınırlarının kapatıldığını ve kimsenin sınırlardan geçmesine izin verilmeyeceğini vurguluyorum” dedi. Söz konusu karar, milyonlarca İranlının Erbain törenleri için Irak’ın Kerbela ve Necef kentlerini ziyaret etmeye hazırlandığı sırada geldi. Tahran’daki Uluslararası İmam Humeyni Havalimanı Yetkilisi Said Çelenderi, Bağdat’a uçuşların ikinci bir duyuruya kadar geçici olarak durdurulduğunu açıkladı.
Haşdi Şabi’den açıklama
Irak’ta İran etkisindeki Haşdi Şabi’nin Lideri Falih el-Feyyad, Bağdat’taki Yeşil Bölge’de yaşanan olaylarla ilgli açıklama yaptı. Irak medyasına göre Falih el-Feyyad, taraflara sükûnet ve itidal çağrısında bulunarak, ülkedeki siyasi süreci desteklemeyi sürdüreceğini belirterek, “Irak halkına siyasi süreci destekleyeceğimize ve ilgili kurumlar aracılığıyla onu koruyacağımıza söz veriyoruz. Anayasaya, kanunlara ve sandığa başvurmalıyız. Tüm siyasi partilerin sorumlu davranmasını rica ediyorum” dedi.
Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin İran’da
Resmi temaslarda bulunamk üzere Tahran’ı ziyaret eden Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin 30 Ağustos’ta
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile görüştü.
İran Cumhurbaşkanı Reisi, Irak’ta güvenlik ve istikrarın sağlanmasının ancak bu ülkenin tüm siyasi akımları arasında anayasaya dayalı olarak diyalog yoluyla ve Irak ulusunun sorunlarının çözümüne yönelik yeni bir hükümetin kurulması konusunda bir anlayışa varılmasıyla mümkün olduğunu belirterek, “Bu konuda mercilik çok önemli bir rol oynamaktadır” dedi. Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin de, Irak’ta istikrar ve güvenliğin sağlanması ve bu ülkede yeni bir hükümet kurmanın siyasi sürecinin tamamlanmasındaki sürekli desteğinden dolayı İran’ı takdir ederek, Irak hükümetinin İran ve Suudi Arabistan arasındaki ilişkileri geliştirmedeki rolünün devam ettiğini vurguladı.
İran Dışişleri Bakanı Emir Abdullahiyan da Hüseyin ile görüştü. İki ülkenin çeşitli alanlardaki ilişkilerinden duyduğumu memnuniyeti dile getiren Emir Abdullahiyan, Tahran-Bağdat ekonomik ilişkilerinin artırılması ve mevcut büyük kapasitelerin kullanılması gerektiğinin altını çizdi. Emir Abdullahiyan, Irak’ın istikrar, sükunet, huzur ve ulusal birliğinin korunması ile kanuni kurumlara saygının önemli olduğuna dikkati çekti. Hüseyin de iki ülke ilişkilerini önemli olarak nitelendirerek, İran’ın Irak’ın iç gelişmeleri ile ilgili sorumluluk taşıyan görüşlerini takdir etti ve Irak’ta iç istikrar ike huzurun sağlanması için yapılan çalışmalara değindi. İran ile Irak’ın güvenliğinin iç içe olduğunu dile getiren Hüseyin, ”Ülkemiz topraklarından İran’ın tehdit edilmesine izin vermeyiz” dedi. Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin 29 Ağustos’ta Tahran’a geçmişti.
Barzani ile Kazımi görüşmesi
Federe Kürdistan Başbakan Mesrur Barzani, Irak Başbakanı Kazımi telefon görüşmesi yaptı. Görüşmede Bağdat’taki tırmanan olaylar ele laındı. Kapsamlı ve net bir diyalog zamanı olduğu kaydedildi. Kazımi ile yaptığı görüşmeye ilişkin Mesrur Barzani Twitter’dan şu açıklamayı yaptı: “Irak’taki yeni şiddet döngüsü beni derinden endişelendiriyor. Kürdistan Bölgesi hükümeti ülke için barış ve istikrarı yeniden sağlamaya yardım etmeye hazır olduğunun altını çizmek için Başbakan Kazımi ile konuştum”
Sadr’dan basın toplantısı: Sokaktan çekilin, buna artık devrim demiyorum
Necef’te 30 Ağustos öğleden sonra basın toplantısı düzenleyen Sadr Hareketi Lideri Mukteda es-Sadr, yaşanan çatışmaları reddettiğini söyledi.
Mukteda es-Sadr gösterilerin şiddete dönüştüğünü belirttiği açıklamasında şunları söyledi: “Yaşanan çatışmalardan dolayı zarar gören Irak halkından özür diliyorum. Ölen de öldüren de cehenneme gidiyor. Hepimizin çözüm için çaba göstermesi gerekiyor. Ben buna artık devrim demiyorum. Çünkü barışçıl şekilde başlayan gösteriler, şiddete dönüştü.”
Taraftarlarını sokaktan çekilmeye çağıran Mukteda es-Sadr şöyle devam etti: “Çatışmaların Haşdi Şabi’yle ilgisi yok. Gösterilere saygı duyan Haşdi Şabi ve güvenlik güçlerine teşekkür ediyorum. Birbirinize ateş açarak yolsuzluğu bitiremezsiniz. Siyasete kesinlikle geri dönmeyeceğim. Siyasete müdahale etmeyeceğim. 60 dakika içinde tüm Sadr Hareketi taraftarları sokaktan çekilmelidir.”
Yeşil Bölge’den çekilme
Şii dini ve siyasi lider Sadr’a bağlı silahlı kişiler, Sadr’ın çağrısına uyarak Yeşil Bölge’den çekilmeye başladı.
Yasak kalktı
Sadr’ın silahlı taraftarlarını çekme kararı alması sonrası Irak Ordusu Genel Komutanlığı Sözcüsü Yehya Resul, Ortak Operasyonlar Komutanlığı’nın sokağa çıkma yasağını kaldırdığını duyurdu.
Neçirvan Barzani’den açıklama
Federek Kürdistan Başkanı Neçirvan Barzani, Twitter’dan yaptığı açıklamada şunları kaydetti: “Sayın Seyyid Mukteda es-Sadr’ın gerginliği sona erdirme ve destekçilerini Yeşil Bölge’den çekme talebini memnuniyetle karşılıyor, ülkede güvenlik ve istikrarın hakim olmasını umarak sorumlu ulusal tutumunu destekliyoruz. Gerginliği sona erdirme ve sorunları çözmek ve Irak’ı bu zor durumdan kurtarmak için diyaloğu yeniden başlatma çağrımızı yineliyoruz” dedi.
Cumhurbaşkanı Berhem Salih’ten erkes seçim çağrısı
Irak Cumhurbaşkanı Berhem Salih, Irak halkına hitaben yaptığı konuşmada, “Ulusal bir anlayışa uygun olarak yeni bir erken seçim yapılması, ülkedeki boğucu krizden bir çıkış yolu olarak görülüyor” dedi.
Şii çatı örgütü olan Koordinasyon Çerçevesi’ni, Sadr Hareketinin lideri Mukteda es-Sadr ile diyalog kurmaya çağıran Salih, tarafları sakinleşmeye ve erken seçim sorununu ele alarak kararlı bir siyasi çözüme varmaya çağırdı.
Berhem Salih, seçimin kendi başına bir amaç değil, Iraklıların tercihlerini belirleyen ve geniş katılımlarını sağlayan bir araç ve barışçıl bir süreç olduğunu belirterek “Şiddet ve çatışmaların sona ermesi, Iraklıların kanının akmaması için önemlidir” dedi ve bugünden sonra gerçek reformlara girişmenin kaçınılmaz olduğunu, hiçbir pozisyonun ülkenin çıkarlarından daha önemli olmadığını söyledi: “Otoritenin kaynağı halktır ve başarıya ulaşmayan hiçbir siyasi sürecin meşruiyeti yoktur.” Irak hükümeti ile Kürdistan Bölgesi arasındaki krizin kabul edilemez olduğunu da belirten Salih, “Federal hükümet ile Kürdistan Bölgesi Yönetimi arasındaki kriz kabul edilemez. Ülkeye büyük zarar verdi ve sonuçlarıyla yüz yüze olduğumuz bu belirleyici ana ulaştı” diye ekledi.
Kazımi: Bırakırım
Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi de kaos ve çatışmanın körüklenmesi halinde koltuğundan feragat edebileceğini söyledi. Televizyonda yayınlanan konuşmasında Kazımi, “Eğer kaos ve çatışma körüklenmeye devam edilirse ahlaki ve vatani görevimi yerine getirerek Anayasa’nın 81’inci maddesine göre koltuğumu boşaltabilirim” dedi. Kazımi, Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr yanlılarıyla hükümet güçleri arasında yaşanan silahlı çatışmalara işaret ederek, akan kandan sorumlu olanların ortaya çıkarılması için inceleme komisyonu kurduklarını aktardı.
Irak’ta adım adım çatışmaya evrilen süreç
Yoksulluk, yolsuzluk, İran ile ABD’nin siyaset üstündeki oyunları, Haşdi Şabi etkisi, Türkiye, Suudi Arabistan gibi ülkelerin girişimleri, Hewler ile Bağdat arası petrol geliri çekişmeleri gibi nedenlerle Irak’ta istikrar sağlanamadı.
Türkiye, federe Kürdistan’daki üslerini, Sünni gruplarla ilişkilerini artırdı.
Irak’ta Şii Araplar, Sünni Araplar, Kürtler, Türkmenler arasındaki çekişmeler, petrol ve doğalgaz geliri paylaşımı sorunları, yolsuzluklar, bölgesel ve küresel güçlerin müdahaleleri nedeniyle hükümet krizi yaşanıyordu.
Sünniler, Şiileri, Kürtler arası çelişkiler, Bağdat, Hewler arası petrol anlaşmazlıkları, Covid-19 etkisiyle de artan yoksulluk sorununun çözülememesi, yolsuzluğun önlenememesi ile süren krizi derinleştirdi.
10 Ekim 2021 Parlamento seçimleri de düğümü çözemedi. Seçimden ABD’ye ve İran’a karşı çıkışıyla öne çıkan Şii liderlerden Muktada Sadr hareketi 10 Ekim Meclis seçimlerinden birinci çıktı, 73 sandalye aldı.
İki ana ittifak
Irak’ta 10 Ekim 2021 seçimleri sonrası iki ana ittifak oluştu.
Ancak “Vatanı Kurtarma İttifakı” kuran Sadr Hareketi, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ağırlıklı Sünni es-Siyade Grubu (Sünni Egemenlik Koalisyonu) “Vatanı Kurtarma İttifakı” kurmuştu. Mukteda Sadr Grubu, Sünni Egemenlik İttifakı lideri ve Meclis Başkanı Muhammed el-Halbusi, KDP Lideri Başkanı Mesud Barzani ittifakın isimleri arasında yer aldı. Vatanı Kurtarma İttifakı, Başbakanlık için önce Cafer Sadr’ı sonra Şiya Sudani’yi; Cumhurbaşkanlığı için ise Kürdistan Bölgesi İçişleri Bakanı Reber Ahmed’i desteklediğini duyurdu.
Diğer İran yanlısı Şii partiler Koordinasyon Çerçevesi Koalisyonu oluşturdu. Koordinasyon Çerçevesi başını ise eski Şii başbakanlardan Nuri Maliki çekiyordu. Bu ittifakta Nuri el-Maliki Kanun Devleti Koalisyonu lideri Nuri el-Maliki, Fetih Koalisyonu lideri Hadi el-Amiri, Asayib Ehlil Hak Hareketi lideri Kays el-Hazeli, Ulusal Hikmet Akımı lideri Ammar el-Hekim ve Nasr Koalisyonu lideri Haydar el-İbadi gibi isimler yer aldı. Vatanı Kurtarma İttifakı’nın adaylarını tanımadılar.
İran’ın yönlendirdiği silahlı güç Haşdi Şabi’ye bağlı yapılar da Nuri Maliki’nin ittifakına katıldı.
Şiiler, Sünniler, Kürtler başbakan ve cumhurbaşkanı üzerine uzlaşamayınca Mustafa Kazımi başbakan olarak koltukta kalmayı sürdürdü.
Nuri Maliki’nin Temmuz 2022’de internete düşen kasetleri tartışmayı ve krizi yeniden alevlendirdi. Maliki, Sadr ile ilgili sert ifadeler kullanıyordu.
Yolsuzluklara karşı çağrılar yapan, hükümetin kurulması sürecini yönetmek isteyen Sadr taraftarları Temmuz 2022’de Meclis’i iki kez işgal etti.
Eski başbakan olan ve yolsuzluklarla anılan Şii liderlerden Nuri Maliki’nin etkisinde olan Koordinasyon Çerçevesi adlı ittifak 25 Temmuz 2022’de başbakan adayı olarak eski Çalışma ve Sosyal İşler Bakanı Muhammed Şiya Sudani’yi seçtiğini duyurdu. KDP ile çekişen YNK de Koordinasyon Çerçevesi’nden yana tutum aldı.
Sadr buna 27 Temmuz protestoları ile yanıt verdi. Sadr yanlıları Şiya Sudani’nin adaylığına ve yolsuzluğa karşı protestolar düzenledi. Mukteda es-Sadr destekçileri, İran destekli Şii Koordinasyon Çerçevesi’nin hükümet kurmaması için 27 Temmuz 2022 günü duvarları yıkarak Yeşil Bölge’ye girdi ve parlamentoyu işgal etti. Sadr yolsuzluklara karşı mücadelenin süreceğini, mesajın alındığını belirterek göstericilere meclisi terk etmeleri çağrısı yapınca meclis boşaltılmıştı.
Sadr yanlıları 30 Temmuz 2022’de bir kez daha Bağdat’ta hükümet binaları ve yabancı misyon temsilciliklerinin bulunduğu Yeşil Bölge’yi çevreleyen duvarları yıkarak meclis binasını işgal etti.
Sadr sine-i millete dönme kararı aldı ve milletvekillerine çağrı yaparak istifa ettirdi.
Mevki paylaşımları
Irak Cumhurbaşkanlığı koltuğunda YNK’li Berhem Salih bulunuyor. Anlaşmalar gereği Irak Cumhurbaşkanlığı koltuğu Kürtlerde, Başbakanlık Şiilerde, Meclis başkanlığı Sünnilerde oluyordu. Kürtler de kendi aralarında anlaşmış, Federe Kürdistan Başkanlığı KDP’de, Irak cumhurbaşkanlığı YNK’de oluyordu. YNK yeniden Berhem Salih’i aday gösterdi. Ancak Türkiye ile birlikte hareket eden KDP, kendi cumhurbaşkanlığı adayını çıkarınca kriz boyutlandı. Yoksulluk, enerji denklemleri, yabancı güçler, bölge ülkelerinin ve küresel güçlerin Irak siyasetini dizayn çabaları, Haşdi Şabi gibi güçler de krizin büyümsinde önemli parametreler oldular.
Sandalye sayıları
10 Ekim 2021 seçim sonucuna göre tablo şöyle oluşmuştu: Sadr Grubu’nun 73, KDP’nin 31 ve Sünni Egemenlik Koalisyonu’nun da 60’dan fazla vekili bulunuyordu.
Yolsuzluk ve yoksulluk nedeniyle öfke de birikiyordu. Kriz aşılamayınca Şii lider Mukteda es Sadr, 12 Haziran 2022’de yaptığı yazılı açıklamada kendilerine bağlı milletvekillerinden istifalarını Irak Meclis Başkanlığı’na sunmaları çağrısı yaptı.
Çağrı üzerine Sadr Grubu’na bağlı milletvekilleri 13 Haziran 2022’de dilekçelerini sunarak istifa etti. Yani Sadr grubu sinei-millete döndü. Mukteda Sadr’a bağlı milletvekillerinin istifa edip sine-i millete dönmesi sonrası yerlerine Irak Parlamentosu yeni parlamenterleri 23 Haziran 2022’de seçti.
Bağdat’ta çatışmalar başlamadan hemen önce yolsuzluklara son vermek için taraftarlarına Yeşil Bölge’yi ve parlamentoyu işgal çağrıları yapan Mukteda es-Sadr 29 Ağustos 2022’de siyasetten çekildiğini açıkladı. Sadr’ın kararını tetikleyen asıl nedeninin, İran’da yaşayan Iraklı Şii dini mercilerden Ayetullah Kazım el-Hairi’nin “mercilik görevine son verdiğini” açıklaması olduğu iddia edildi. Ve 29 Ağustos 2022 gecesi çatışmalar başladı, sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
DIŞ HABERLER
