Sağcı yönetimlerin CIA desteğiyle yıllardır kaynaklarını yağmaladığı, yolsuzluk girdabına sürüklediği, katliam ve tehcir politikalarının eksik olmadığı Kolombiya tarihinde bir ilk yaşandı. Sol ittifak zafer kazandı. İlk kez solcu bir isim, gerilla lideri başkan seçildi. İlk kez siyah ve solcu bir kadın başkan yardımcısı oldu
Kolombiya’da sağcılara karşı kurulan Tarihsel Pakt bir milat oldu. Kolombiya’da başkanlık seçiminin ikinci turunu solcu Pacto Histórico blokunun adayı olan gerilla liderlerinden Gustavo Petro kazandı. Sağın hezimet yaşadığı seçim sonucu Francia Márquez ülkede ilk siyah kadın başkan yardımcısı olacak.
Başkan yardımcısı olarak altın madenleri üzerinden doğa yağmasına girişenlere karşı mücadelesiyle bilinden, başkent Bogota’ya kadın yürüyüşüne öncülük eden siyah, ekolojist, feminist, solcu Francia Márquez’i seçen eski gerilla liderlerinden Gustavo Petro sağcı iktidara büyük hezimet yaşattı.
19 Haziran 2022 Pazar günü yapılan ikinci tur başkanlık seçiminde sağcı rakibi Rodolof Hernandez ile yarışan Pacto Histórico (Tarihsel Pakt Koalisyonu) adayı Gustavo Petro, oyların yüzde 50,5’ini alarak tarihi bir zafere imza attı. Gustavo Petro başkan Francia Márquez başkan yardımcısı olacak.
Seçimi kazanan Gustavo Petro Petro, 7 Ağustos’ta sağcı Cumhurbaşkanı Ivan Duque’den cumhurbaşkanlığı görevini devralacak ve Kolombiya tarihinde yeni bir sayfa açılacak.
Tarihsel Pakt’ın önünde zor konular olacak
Tarihsel Pakt’tan çözüm bekleyen sorunlar derin. FARC ile devlet arasında yapılan anlaşma sonrası devlet sözlerini tutmadı. Silah bırakan FARC-EP gerillaları aralıklarla katledildi. Bazı gerilla liderleri tekrar silahlanarak dağlara, ormanlara döndü. Ulusal Kurtuluş Ordusu (Ejército de Liberación Nacional, ELN) gibi sol gerilla hareketleri ile yapılacak müzakereler merak konusu.
Yine 50 milyon nüfuzlu Kolombiya’da ekonomi kaynaklarını sağ yönetimler yağmaladı. Kaynaklarına rağmen sağcı yönetimler ekonomiyi belli kesimlerin lehine kullandı. Sağcı yönetim, paramiliter gruplar ve yandaşlar ekonomik kaynakları yutarken, nüfusun büyük kısmı yoksullaştı. Gelir dağılımı toplumsal dengeyi bozdu. Kolombiya’nın yüzde 40’ı yoksulluk sınırı altında yaşıyor. Dünya Bankası’na göre bile Kolombiya eşitsizliklerin en yüksek seviyede yaşandığı ülkelerin içinde.
Türkiye’ye de ulaşan uyuşturucu trafiği önemli sorunlardan
Kolombiya’da yıllar boyu ordu-polisin de içinde olduğu uyuşturucu ticareti önemli sorun. Kolombiya ile türkiye arasındaki uyuşturucu rotası da zaman zaman gündeme geldi.
Kolombiya Savunma Bakanı’nın 9 Haziran 2020’de attığı tweet ile 4.9 ton kokain vakası ortaya çıkmıştı. 11 Ocak 2022’de İstanbul Narkotik Şube Müdürlüğü 15 kişiyi gözaltına almıştı. Haziran 2020’de Kolombiya Buenaventure Limanı’nda Türkiye’ye gönderilmek istenen 4.9 ton kokainin bulunduğu açıklanmıştı.
Kolombiya’daki Cali Karteli de Türkiye rotası kullanıyordu. Kokain, çiçek, muz ve kahve kolileri arasında uçakla Kolombiya, ABD ve Hollanda rotasını izleyerek Türkiye’ye getiriliyordu. Gemilerle sevkiyatı yapılan kokain ise İtalya üzerinden Mersin Limanı’na taşınıyordu. Farklı zamanlarda zaman zaman uyuşturucu sevkiyatı açığa çıkarılıyordu.
İttifakta kimler yer aldı?
Pacto Histórico (Tarihsel Pakt Koalisyonu) Kolombiya Humana, Yurtsever Birlik-Komünist Partisi, Alternatif Demokratik Kutup, Alternatif Yerli ve Sosyal Hareket, Kolombiya İşçi Partisi, Demokratik Birlik ve Hepimiz Kolombiya’dan oluştu. Alianza Verde de dışardan destekledi. Pacto Histórico liderlerinden Gustavo Petro, Gustavo Bolivar, Alexander López, Aída Avella, Iván Cepeda, María José Pizarro, Francia Márquez öne çıktı.
Pacto Histórico sinerjisi ve Mart 2022 seçimi
Kolombiya’da 13 Mart 2022 Pazar günü tarihi bir başkanlık seçimi gerçekleşti. Bu seçim öncesi sol hareketlerin Pacto Histórico çatısı altında birleşmesi bir milat oldu.
Ve bu sol blok sinerjisi 13 Mart 2022’de sağcı mevcut Devlet Başkanı Ivan Duque’ye karşı başarılı bir seçim geçirdi. Senato ve Temsilciler Meclisi için oy kullanan seçmenler, ülkeyi ABD-CIA, uyuşturucu kartelleri, paramiliter güçlere teslim eden sağ partilerin hakimiyetini bitirip Gustavo Petro’nun içinde olduğu Pacto Histórico’yu (Tarihsel Pakt Koalisyonu) birinci yaptı. Bu Kongre seçiminde 2016 anlaşmasıyla legalleşen en büyük gerilla haraeketi FARC-EP de Senato’da 5 ve Temsilciler Meclisi’nde 5 sandalye elde etti.
M-19 gerilla hareketi ve Gustavo Petro kimdi?
Gustavo Petro 1960’ta Córdoba’ya bağlı Ciénaga de Oro’da çiftçi ailenin çocuğu olarak doğdu. Ailesiyle bir süre Bogota’nın kuzeyinde Zipaquirá’da yaşadı. 19 yaşındayken “Movimento 19 de Abril”e (M-19, 19 Nisan Hareketi) katıldı. Gerillacılık sonrası dönemde ekonomi bölümünü bitirdi ve ekonomi yüksel lisansı yaptı.
Jaime Bateman Cayón, Iván Marino Ospina, Álvaro Fayad, Carlos Pizarro Leongómez tarafından 1970’lerde kurulan M-19 şehir gerillacılığı yapıyordu.
Kışlaları basıp cephanelik kaldıran, gerillaları serbest bıraktırmak için elçilik basan, firarlar organize eden, halka karşı katliamlar yapan orduya karşı eylemlerle öne çıkan solcu bir hareket idi M-19.
M9’un baskın yaptığı yerlerden biri Kasım 1985’teki Adalet Sarayı baskını oldu. 44’ü yargıç olmak üzere yüzlerce kişiyi rehin aldılar, mahkeme dosyalarını yaktılar. 35 M-19 üyesi ordu operasyonuyla öldürüldü.
Kolombiya başkanı Belisário Betancur 1983’te M-19’un kurucusu Jaime Batemán Cayon’un hayatını kaybetmesinden bir yıl sonra 1984’te M-19 ile Madrid’de müzakerelere başladı. M-19 liderlerinden Carlos Toledo Plata’nın öldürülmesi ipleri yeniden gerdi.
Gerilla dönemi ve tutuklanma
Gustavo Petro zamanla öne çıkıp M-19 lideri oldu. Gustavo Petro 1985’te tutuklandı,18 ay hapis verildi.
Gerilla hareketi M-19 Kasım 1989’da legalleşerek Demokratik İttifak Hareketi (Alianza Democratica M-19) adını aldı. Alianza Democratica M-19 1991’daki seçimde Kolombiya Temsilciler Meclisi’nde sandalyeler kazandı.
2002 Gustavo Petro, Kolombiya Temsilciler Meclisi’ne Bogota milletvekili olarak seçildi. Eski M-19 gerillalarıyla birlikte Via Alterna’yı (Alternatif Yol) kurdu. Çalışmaları nedeniyle “En İyi Kongre Üyesi” deniyordu.
Via Alterna ile Frente Social y Politico (Sosyal ve Siyasi Cephe) koalisyon yapıp Alternatif Demokratik Kutup Partisi oluşturdu.
Gustavo Petro 2006 seçimlerinde de Alternatif Demokratik Kutup Partisi’nden aday oldu ve yüksek oyla senatör olarak seçildi. Sivillere karşı katliamlarda, işkencede görev alan paramiliter gruplarla ilişkiler yöneticilere karşı mücadele etti.
Gustavo Petro istifa edip 2010 Kolombiya başkanlık seçimlerine katıldı, resmi sonuçlarda dördüncü olduğu açıklandı. Ordu-polis-sağcı yönetim ittifakının güçlü olduğu, eşitsiz koşullarda 30 Mayıs 2010’da yapılan Başkanlık seçiminde Gustavo Petro, yüzde 9.1 oy almıştı. Yani 1,331,267 seçmenin oyunu alacaktı.
Gustavo Petro Demokratik Sosyalist İlerici Hareketi’nden 30 Ekim 2011’de yerel seçimlerde Bogota Belediye Başkanı seçildi.
Kolombiya’da devlet ile en büyük gerilla hareketi FARC uzun süren müzakereler yapıyordu ve 2016 yılında anlaşma imzalanmıştı. Anlaşma sonrası en büyük solcu gerilla hareketi FARC ile 50 yıldan uzun süredir devam eden savaşa son verip yasalaştı. 2018 Kolombiya başkanlık seçiminde resmi açıklamaya göre ilk turda sağcı aday Ivan Duque oyların yüzde 39.7’sini aldı, solun adayı Gustavo Petro yüzde 25.1 aldı. Haziran 2018’de ikinci tur oylamada resmi olarak sağcı Iván Duque’un yüzde oyların 54’ünü aldığı, Gustavo Petro yüzde 41.80 aldığı iddia edildi. Devlet başkanı Iván Duque olmuştu.
Başkent Bogota’nın belediye başkanı
Başkent Bogota belediyesini 1998 yılından bu yana solcu belediye başkanları yönetiyordu. Gerilla liderlerinden Gustavo Petro da 30 Ekim 2011’de Bogota Belediye Başkanı seçilmişti.
Bogota Belediye Başkanıyken 2014’te Euronews’in soruların yanıtlayan Gustavo Petro şunları söylemişti:
“Ben eski bir gerillayım. 25 yıl önce barış sürecine katıldım ve silah bıraktım. O zaman kurumlar değişti ve bizlere medeni haklarımız verildi. Ülke demokratikleşti. Böylece biz 25 yıl sonra demokratik seçimler ile Kolombiya’nın en önemli belediyesini kazandık. Bizim siyasi ve ekonomik özerkliğimiz vardı. Fakat bazı iş bilmez yöneticiler tarafından yetkilerimizden mahrum bırakıldık… Ben barışın sağlanması için Kolombiya’da demokratikleşme ile beraber ülke nüfusunun tümünün entegre olduğu bir siyasi model değişikliğine gidilmesi gerektiğini düşünüyorum. Ama bu aynı zamanda uyuşturucu kaçakçılığı sorununa da cesurca çözüm bulmak anlamına geliyor. Bu iki konu beraber ele alınmalı. Çünkü her iki şey de sosyal dışlanma ve şiddet ile başladı. Sonra da gördüğünüz gibi şiddeti kendi yararı için kullanan uyuşturucu kaçakçılığı ortaya çıktı. Fakat biz ilk olarak şiddeti körükleyen siyasi soruna çözüm bulmazsak, diğerlerini de çözemeyiz. Uyuşturucu çeteleri bölgeyi ve de ülkeyi kontrol etmek için şiddet kullandı. Bu da onu yıkılmaz hale getirdi. Kolombiya’daki çeteler içinde devlet güçleri var.”
Katliam, ev yakma, göçertme dönemi… Oslo ve Havana görüşmeleri
Kolombiya Oslo, Havana gibi yerlerde yapılan gizli ve açık müzakereler sonrası devlet ile en büyük gerilla hareketi FARC-EP 26 Eylül 2016’de Barış Anlaşması imzalamıştı. Anlaşmaya kadar Kolombiya ordusu, CIA detseğiyle, paramiliter güçler desteğiyle işkence, yerleşim boşaltma, katliamlar yapmıştı, evlerini yakmıştı.
Kolombiya’da tespit edilebildiği kadarıyla sadece 1964’ten 2017’ye kadar 260 bine yakın kişi öldürüldü. 6 milyondan fazla kişi göç etmek zorunda bırakıldı. Ordunun kullandığı paramiliter güçlerin yaktığı yerlerden biri Antioquia’daki El Aro’ydu. 15 kişi işkence ederek öldürmüş, kasaba halkını izlemeye zorlanmıştı. İnsanların evlerinden edildiği yerlerden biri Rio Suico idi. İnsansızlaştırma politikasıyla Rio Suico’da 8 bin kişi göçertilmişti. Yine paramiliterlerce boşaltılan yerlerden biri San Josde Apartad kasabasıydı.
Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri-Halk Ordusu (FARC-EP) ile Kolombiya devleti arasında 2016’da Oslo ve Havana’da süren müzakereler sonucu imzalanan barış anlaşmasının ardından da devlet cinayetleri sürdürdü. Paramiliter güçler üzerinden anlaşma gereği legal yaşama geçen 236 FARC gerillası 2016-2020 arasında katledildi.
Birçok ülke CIA-Kolombiya ordusu-paramiliter güçler ittifakının kullandığı, katliam, işkence, yargısız infaz, ev yakma, göçertme yöntemini kullandı.
Başkan yardımcısı Francia Márquez kimdir?
Gerillacılıktan gelip Başkent Bagota’nın eski Belediye Başkanı olan 62 yaşındaki Gustavo Petro, başkan yardımcısı adayı Francia Márquez idi. Ekolojist, feminist, solcu Francia Márquez, 40 yaşında siyah, feminist, solcu. Feminist hareketin başkan adayı olarak öne çıkmıştı.
Maden yağmasına karşı örgütledi
2014’te yasadışı madenciler La Toma yakınlarındaki Ovejas Nehri’nin kıyısında 14 alanı çalıştırmaya başlamıştı: Kısa sürede ormanlar yok edildi altın parası için, açık çukurlar kazıldı arazilerde, nehrin doğal akışını da bozan maden rantçıları, toprak, su ve balıkları cıva, siyanür ile öldürdüler.
Cauca bölgesindeki bir köy olan Yolombo’da doğan, Santiago de Cali Üniversitesi’nde hukuk okuyan Francia Márquez de, su ve toprağı kirleten aldın madencilerinin yağmasına karşı La Toma kadınlarını örgütledi.
Cinsiyetçiliğe, ırkçılığa, yolsuzluğa, toprak, orman ve akarsuların madenlerle kirletilmesine karşı mücadele eden Márquez, BM Kolombiya Yüksek Komiserliği’ne başvurup destek istedi. Kasım 2014’te dağlarından başkent Bogota’ya 80 kadınla yürüyüş başlattı. 10 günlük, 350 kilometrelik bir yürüyüş oldukça dikkat çekti madenciliğe karşı mücadele hattında ve ulusal basında.
Çünkü altın madenciliğinin büyük kısmı yasadışı ve doğayı kirleten usulle yapılıyordu. Her yıl Amazon bölgesindeki nehirlere ve göllere 30 tondan fazla cıva döktüğü ve 250 mil aşağısına kadar balıkları ve insanları zehirlediği tahmin ediliyordu.
Aralık 2014’te Kolombiya hükümeti Márquez ve La Toma topluluğuyla anlaştı. Hükümet, La Toma’daki yasadışı madenciliği ortadan kaldırmak için harekete geçmeyi kabul etti ve bölgedeki yasadışı altın madenciliğini durdurdu. 2016’nın sonunda La Toma’da faaliyet gösteren tüm yasadışı madencilik makineleri, Kolombiya yönetimi tarafından anlaşma gereği kaldırıldı veya imha edildi. Ancak bu süreçte Francia Márquez tahditlere, tacizlere maruz kaldı. Tehditler o kadar arttı ki can güvenliği için Cali’ye taşınmak zorunda kaldı. Ovejas Nehri gibi nehirlerin kirletilmemesi, maden, cıva ve siyanürle doğanın zehirlenmemesi için mücadelesini sürdürdü.
Francia Márquez 2018 Goldman Çevre Ödülüne layık görüldü.
Francia Márquez ilk eylemini 13 yaşındayken yapar. Bir baraj inşası toplumu tehdit edince 13 yaşında bir aktivist olarak eylemlere katılmıştı. Ardından çok uluslu maden şirketlerinn karşı atalarının topraklarını korumaya çalıştı. Afro-Kolombiya ağı içinde halkına tarım teknikleri öğretmeye çalıştı.
Epsy Alejandra Campbell Barr, Kosta Rika’da 8 May 2018 – 8 May 2022 arası Başkan yardımcısıydı. Kosta Rika’nın başkan yardımcısı olan ilk siyahi kadın olmuştu. Pacto Histórico kazanırsa Francia Márquez de Kolombiya’da ilk siyah başkan yardımcısı olacak.
DIŞ HABERLER
