Enflasyonun, ordu-siyaset ilişkilerinin, ABD ve Rusya ile ilişkilerin tartışıldığı Pakistan’da ilk kez bir hükümet güvensizlik oyu ile düştü. Başbakanı İmran Han meclisten güvenoyu alamayınca görev süresini tamamlayamadan düştü
Enflasyon artışı, ordunun siyasete etkisi, ABD ve Rusya ile ilişkilerin seyri tartışmalarının yoğunlaştığı Pakistan’da Tahrik-i İnsaf (Adalet Hareketi Partisi-PTI) Partisi olarak girdiği seçimi kazanan ve Ağustos 2018’de başbakan olan İmran Han hükümeti, yapılan güvensizlik oylaması sonucu görev süresini tamamlayamadan düştü.
Pakistan’da 9 Nisan 2022 Cumartesi günü güvensizlik oylaması oturumu gerçekleşti. Pakistan Milli Kriket Takımı’nın eski kaptanı 69 yaşındaki İmran Han (Imran Khan), ülkede güvensizlik oylaması ile görevinden düşürülen ilk başbakan olarak tarihe geçti.
Mecliste yapılan güvensizlik oylamasında İmran Han’ın hükümeti için 174 “hayır” oyu kullanıldı. Böylece hükümet, çoğunluk sınırının altında kalarak düştü.
Partisi PTI ile 2013 sonrası hızla yükselen İmran Han’a karşı 3 Nisan 2022’de güvensizlik oylaması gerçekleştirilecekti, ancak Meclis Başkan Yardımcısı Kasım Suri, güvensizlik oylamasının Anayasa’ya aykırı olduğunu belirterek bunu reddetti. Muhalefet partileri, güvensizlik oylamasının reddedilmesine itiraz ederek konuyu Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı. Mahkeme, 7 Nisan’da aldığı kararla İmran Han’a karşı güvensizlik oylamasının önünü açtı. Pakistan Ulusal Meclisi, 342 milletvekilinden oluşuyor. Başbakan Han’ın görevden alınması için en az 172 oy gerekiyordu.
Han’a karşı güvensizlik oylaması önergesi, 28 Mart’ta parlamentoda 161 evet oyuyla kabul edilmişti.
Protesto çağrısı
Han, nisan başında “Beni görevden alma girişimi, ABD’nin iç politikamıza açık müdahalesidir” ifadesini kullanmıştı. Han, ABD için “Parlamento üyelerinden birkaçı birkaç ay önce ABD’nin İslamabad Büyükelçiliğine gitti ve orada kendilerine Başbakan Han’a karşı güvensizlik oylamasının gerçekleştirileceği söylendi” demişti ve Pakistan’da “ithal edilmiş” bir hükümeti kabul etmeyeceğini belirterek 10 Nisan 2022 pazar günü için herkesi sokaklara çıkmaya çağırmıştı. Han’ın partilileriyle yaptığı toplantıda, hükümeti devirmek için oluşturulan komplonun arkasında ABD Dışişleri Bakanı’nın Güney ve Orta Asya İşlerinden Sorumlu Yardımcısı Donald Lu’nun olduğunu söylediği iddia edilmişti.
Pakistan koridoru
ABD’nin Karaçi Limanı’nı ülkenin kuzeyindeki Lahor ile birleştirecek “Pakistan koridoru” doğalgaz boru hattı projesinden rahatsız olduğu iddiaları vardı. Pakistan ile Rusya arası ilişkilerden de batı ülkeleri rahatsız olmuştu.
Han’ın siyasette yükselişi
PTI, 2013 genel seçimlerine kadar ulusal düzeyde önemli bir başarı gösteremedi. PTI, özellikle yoksullara yönelik yardım kampanyaları ve sağlık hizmetleri organize etti, İmran Han popülaritesi arttı. PTI, 2013 genel seçimlerinde en büyük 3. parti olarak mecliste yer aldı. 2014’te Başbakan Navaz Şerif’i seçime hile karıştırdığı gerekçesiyle suçlayan Han, başkentte aylar süren protesto düzenledi. PTI 2018 genel seçimlerinden ise en büyük parti olarak çıktı. Bununla birlikte yeterli çoğunluğu sağlayamayan Han, koalisyon hükümeti kurdu. Başbakan olduktan sonra Han, genel sağlık sigortası uygulaması, yoksullukla mücadele projeleri başlattı.
Muhalefet siyaset üstünde buyük etkisi olan ordunun Han’ı desteklediği argümanını öne çıkardı. PTI’nın 2018 seçimlerinden en büyük parti olarak çıkınca muhalefet ordunun Han’ı desteklediği söylemini yaygınlaştırdı.
2021 vakası
2021’de ordu, istihbarat, Han arasında bir gelişme su yüzüne çıktı. PTI ve Han, ordunun en kudretli birimi olarak bilinen Servisler Arası İstihbarat (Inter Services Intelligence-ISI) Başkanı Korgeneral Faiz Hamid’in görevde kalmasını istedi. Pakistan ordusu ise Hamid’i başka bir göreve atayıp yerine Korgeneral Nadim Ahmed Anjum’u istedi. Ordu ısrar edince PTI ve Han geri adım attı. Bu krizle İmran Han ile ordu arasında ilişkilerin bozulduğu yorumları yapıldı.
Enflasyon artışı
Han’ın eleştiri oklarına hedef olmasının sebeplerindne biri de enflasyon oldu. Pakistan’da artan enflasyon muhaliflerin İmran Han’a yönelik eleştirilerinin taban bulmasına sebep oldu.
ABD faktörü
Diğer sebep ABD ile ilişkiler gösterildi. Han muhalefetin güvensizlik oylaması hamlesinin arkasında kendisiyle anlaşmazlık yaşayan ABD’nin olduğunu söyledi ve gelişmeleri bir dış komplo olarak niteledi.
Rusya ve Çin faktörü
Han’ın Rusya’nın Ukrayna’ya saldırılarını başlattığı 24 Şubat 2022 günü başkent Moskova’da Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir araya gelmesi Batı ülkelerinin tepkisini çekti. Han, bu durumu, ülkesinin “gaz tedarikine, buğdaya ve siber güvenlikle ilgili teknolojiye ihtiyaçları olduğu” sözleriyle savundu ve ziyareti yaparken istişare ettiği orduyla hemfikir olduklarını belirtti.
Ancak Pakistan Kara Kuvvetleri Komutanı Kamar Cavid Bacva’nın “Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaşın derhal durdurulması gerektiğini ve bunun büyük bir trajedi olduğunu belirtmesi” ve diğer ülkelerle ikili ilişkileri riske atmadan ABD’yle iyi ilişkiler istediklerini belirtmesi, Han ile ordu arasında dış politika konusunda ayrılık olduğuna yoruldu.
Han, Pakistan’ın Çin’le stratejik iş birliğini güçlendirdi. ABD ve Batı’nın Pakistan’ı yalnızlaştırma siyaseti karşısında Çin, İmran Han’a Hindistan’a karşı da ekonomik zorluklara karşı da bir dayanak işlevi gördü.
Han’ın dış politikada Suudi Arabistan, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri ilişkilerini de öne çıkarıp üst düzeyde yürüttü.
Türkiye ile savunma anlaşmaları
İmran Han’ın ilk yurtdışı ziyareti Suudi Arabistan’a, ardından Birleşik Arap Emirlikleri’ne yapmıştı. Ardından 4 Ocak 2019’da Türkiye’yi ziyaret etmişti. Han, AKP’nin isteğiyle Gülen cemaatinin okullarının Türkiye Maarif Vakfına devrini gerçekleştirdi. Han, AKP-MHP yönetimiyle savunma sanayisi alanında bir dizi anlaşmalar imzaladı. Han, Ulusal güvenlik belgesine Türkiye için şu ifadeyi koydu: “Pakistan, özellikle Türkiye ve genel olarak Batı Asya’nın kardeş ülkeleriyle ikili ekonomik bağları ve savunma iş birliğini daha da geliştirmeye kararlıdır.”
Kriket ve Oxford Üniversitesi
İmran Han Lahor’da 1952’de Peştun bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Han, kriket meraklısıydı. Han ilk ve orta öğrenimini burada tamamladıktan sonra yüksek öğrenim için İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’ne kaydoldu. Burada felsefe, siyaset ve ekonomi okuyan Han, bir yandan da kriket oynamayı sürdürdü.
Pakistan Milli Kriket Takımı’nda ilk defa 1971’de forma giyen Han, 1976’da üniversiteden mezun olana kadar takımda kalıcı yer edinmedi. Üniversiteden sonra kriket sporuna devam eden Han, 1982’de Milli Kriket Takımı kaptanı oldu ve 1992’de Pakistan, onun kaptanlığında ilk defa Kriket Dünya Kupası’nı kazandı. Kriket Dünya Kupası’nı aldığı yıl kriketi bıraktığını açıklayan Han, topladığı yardımlarla ülkenin çeşitli şehirlerinde hastaneler açmaya başladı.
Hükümetleri yanlış yönetim ve yolsuzlukla suçlayan Han, 1996’da kurduğu Pakistan Adalet Hareketi Partisi (PTI) ile siyasete girip 2002’de milletvekili seçildi.
1995 yılında Goldsmith ailesinin üyelerinden Jemima Goldsmith ile evlenen Han’ın evliliği 2004’te bitti. Fakat Goldsmith’in serveti ve Yahudi olması, İmran Han’ın siyasi hayatının ilk yıllarında faaliyetlerinin Yahudilerce desteklendiğine dair suçlamalarla karşı karşıya kalmasına yol açtı.
İSLAMABAD
