Yedi yıl önce kaybettiğimiz Yaşar Kemal onca eserinin yanı sıra çocuk hakları hareketi için çok özel bir kitabı bırakarak ayrıldı yeryüzünden “Çocuklar İnsandır.” “Çocuklar İnsandır” Yaşar Kemal’in 1975’te, Cumhuriyet gazetesinde Ara Güler’in fotoğrafları ve Turhan Selçuk’un çizimleriyle yayımladığı bir röportaj dizisinin kitaplaştırılmış hali.
Kemal, bu röportaj dizisinde çocuklarla konuşuyor, onlara soruyor, onlarla sohbet ediyor. Çünkü onları hak ve özgürlük sahibi özneler olarak görüyor.
Çocuk hakları fikri de temel olarak çocukların hak ve özgürlüklere sahip özneler olduğuna dayanır. KHK ile kapatılan Gündem Çocuk Derneği yaptığı tüm çalışmalarında çocukların maruz kaldıkları hak ihlallerinin en önemli sebebinin devletin ve toplumun bu fikirden uzak olması yani çocukların hak ve özgürlük sahibi birer özne, “insan” olarak algılanmaması olduğunu söyledi. Her yıl düzenli olarak raporladığı yaşam hakkı ihlalleri için de durumun böyle olduğunu anlattı. “Çocuklar hak sahibi özneler olarak görülmedikçe, bugünün eşit varlıkları olarak algılanmadıkça, değeri geleceğe ötelendikçe, bugünün önceliği olamadıkça, hak ve özgürlüklerini yaşama talepleri engellendikçe ne yazık ölmeye devam edecek”…
Şimdilerde FİSA Çocuk Hakları Merkezi de çocuğun yaşam hakkı ihlallerini görünür kılacak bir çalışma başlattı. Bu yılın başından beri Türkiye’de Çocuğun Yaşam Hakkı Aylık Bilgi Notu hazırlıyor. Türkiye’nin pek çok alanda olduğu gibi çocuklarla ilgili de sistematik ve güvenilir veriye ulaşmanın çok zor olduğu bir ülke olduğu düşünülünce bu veriler çocuk hak ihlallerini izlemek için oldukça önemli.
FİSA Çocuk Hakları Merkezi’nin, Şubat ayına yönelik “Türkiye’de Çocuğun Yaşam Hakkı İhlalleri <https://bianet.org/system/uploads/1/files/attachments/000/003/594/original/Cocugun-Yasam-Hakki-Ihlalleri-Bilgi-Notu_0222.docx.pdf?1646646627>” bilgi notuna göre sadece Şubat ayı boyunca, yani 28 günde en az 40 çocuk önlenebilir sebeplerden dolayı yaşamını yitirmiş durumda. Merkezin medya izleme yoluyla elde ettiği verilere göre hayatını kaybeden bu çocukların 17’si kız, 20’si ise oğlan çocuğu. Kız çocuklarından 1’i toplumsal cinsiyet temelli şiddet sonucu yaşamını yitirirken, 4 çocuk intihar sonucu yaşamını kaybetmiş. 5 çocuğun ölüm nedeni ise evde çıkan yangınlar. Evde çıkan yangınlardan birinde bir çocuk engelli olduğu için kurtarılamamış. Bilgi notuna göre yaşamını kaybeden çocuklardan 5’i ise 2011’deki Suriye’deki savaştan dolayı ülkesini terk etmek zorunda kalan mülteci çocuklar. 1 çocuk dur ihtarına uymadığı gerekçesiyle polis tarafından vurulurken, en az 6 çocuk kırsal ve kentsel alanlardaki ihmaller nedeniyle yaşamını kaybetmiş.
Yarın, yani 11 Mart, Gezi direnişi sırasında polisin attığı gaz fişeği nedeniyle komaya giren Berkin Elvan’ın ölümünün yıl dönümü.
Berkin Elvan…
Hüseyin Badilli’nin şarkısında söylediği gibi:
“Kuş kanadı, yavru ağzı, buğday tarlası..
Seni böyle on dördünde
isyan ettiren Allah’tan bulsun
Olmaz olsun böyle yazı
yazanların bir yuvası…
Mezarlarında ters dönsünler
cehennem bile almasın onları…
Yüzümüz kara sana karşı
öğrendi halk nerede Okmeydanı.
Diyorlar ki Berkin bizi uyandırdı
Uyumaz olaydık masal mı bu?”
Berkin Elvan bir masal kahramanı değildi. 13 yaşında bir çocuktu ve Yaşar Kemal Berkin Elvan için yazmıştı: “zamanın bütün yaraların ilacı olduğu büyük bir yalan. Zaman öldürülmüş bir çocuğun yaralarını iyileştiremez” diye… İyileştirmedi de…
KHK ile kapatılan Gündem Çocuk Derneği’nin hazırladığı yıllık yaşam hakkı raporları da FİSA Çocuk Hakları Merkezi’nin aylık bilgi notları da bize çocuk ölümlerinin çaresinin zaman olmadığını söylüyor. Bu verilere baktığınızda her bir çocuk ölümünün hak temelli politikalarla önlenebileceğini gösteriyor.
Yaşar Kemal, Berkin Elvan, Gündem Çocuk demişken o halde bir kere daha vurgulayalım: Türkiye’de çocuk ölümlerinin ortadan kalkmasının ve çocuğun yaşam hakkı raporlarının hazırlanmasının gerekmemesinin tek yolu “hak temelli bir ülke çocuk politikası”.
FİSA Çocuk Hakları Merkezi Şubat Ayı Bilgi Notu için: https://chm.fisa.org.tr/turkiyede-cocugun-yasam-hakki-ihlalleri-subat-ayi-bilgi-notu/
