Gülistan Doku tam bir yıldır kayıp. Bu bir yılda devlet, Doku’yu bulmak yerine şüphelilere kalkan olmayı seçti
Nevin Cerav/İstanbul
Gülistan Doku, Munzur Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü’nde okurken 5 Ocak’ta, yani tam bugün kaybettirilen genç bir kadın. ‘Kaybettirildi’ diyoruz çünkü her tarafı kameralarla gözetlenen, devletin kolluk güçlerinin yoğun bir şekilde görev yaptığı bir kentte bir kadının bir yıl geçmesine rağmen bulunmaması pek olası değil. Yanı sıra olayla ilgili ortaya konan delillere, bilirkişi raporlarına rağmen soruşturmanın etkin şekilde yürütülmemesi, şüpheliler hakkında herhangi bir işlem yapılmaması da Doku’nun akıbetinin aydınlatılmak istenmediğini gösteriyor. Şüphelilerin polis ve polis çocuğu olması da kuşkuları arttıran bir diğer önemli neden.
Gülistan Doku için geçen bir yılda kadın örgütlerinden siyasi partilere, sivil toplum kuruluşlarından öğrencilere kadar birçok kesim eylem yaptı, “Gülistan Doku nerede?” diye sordu ve devletin görevini yapması için çağrılarda bulundu. Fakat ne yazık ki bu tepki ve çağrılar karşılığını bulmadı.
Gülistan Doku’nun kaybettirilmesinin birinci yıl dönümünde, devlet yetkilileri ile yargının en başından itibaren attığı adımları ve uygulamalarını kronolojik olarak ay ay sıraladık. 21 yaşındaki genç bir kadının erkek-devlet işbirliğiyle önce nasıl kaybedildiği, sonrasında da yine el birliği ile suçların nasıl örtbas edildiğinin tablosu çıktı ortaya.
Savcı şüpheliyi savundu
Ocak 2020: Gülistan Doku’nun şüpheli şekilde kaybolmasının ardından ailesi, 6 Ocak’ta Diyarbakır’dan Dersim’e geldi. Emniyetin intihar iddiası nedeniyle Gülistan Doku, 9 Ocak’ta barajda aranmaya başlandı. Doku ailesinin şüpheli olarak şikâyetçi olduğu Doku’nun eski erkek arkadaşı olduğu iddia edilen Zaynal Abarakov, polis olan üvey babası ve annesinin sadece ifadeleri alındı. İfadelerle ilgili derinlikli araştırmaya gerek görülmedi.
11 Ocak: Gülistan Doku için eylem yapan Munzur Üniversitesi öğrencilerine polis, biber gazı ile saldırdı.
16 Ocak: Tunceli Valiliği, Gülistan Doku’nun bulunmaması nedeniyle gelişen tepkilerin “halkı kin ve düşmanlığa sevk ettiği”ni gerekçe göstererek eylem ve etkinlikleri 15 gün süreyle yasakladı. 17 Ocak’ta Munzur Üniversitesi öğrencileri, Gülistan Doku için yaptıkları eylemler nedeniyle ‘kaçırılma’ tehditlerine uğradıkları için İHD’ye başvurdu.
18 Ocak: Gülistan Doku’nun ablası Aygül Doku, savcı ile yaptığı görüşmede savcının kendisine, “Siz benim üzerime geldikçe çocuğun masum olduğuna inanıyorum” dediğini açıkladı. Yine 18 Ocak’ta Gülistan Doku için yapılmak istenen mitingin valilik tarafından yasaklandığı duyuruldu.
Şüpheli Dersim’den kaçırıldı
Şubat 2020: Doku ailesinin avukatı Ali Çimen, Zaynal Abarakov’un telefonunun incelenmesi için Başsavcılığa başvuruda bulundu. Fakat talebi kabul edilmedi. Kamuoyunun tepkisi üzerine savcılık 27 Şubat tarihinde, Abarakov’un telefon kayıtlarını inceleme kararı verdi.
Mart 2020: Doku ailesinin Gülistan Doku’nun kaybedilmesiyle ilgili işaret ettiği Zaynal Abarakov’un polis olan üvey babası Engin Yücel, Dersim’de yaşadığı evden Alanya’ya taşındı. Aygül Doku’nun engel olma çabalarını izlemekle yetinen polis, herhangi bir müdahalede bulunmadı.
8 Mart Dünya Kadınlar Günü eylemleri gerekçesiyle gözaltına alınan Rosa Kadın Derneği yöneticilerine, “Gülistan Doku pankartını neden taşıdınız?” sorusu yöneltildi.
Nisan 2020: Uzunçayır Baraj Gölü’nde Gülistan Doku’yu arama çalışmaları sürerken 7 Nisan’da bir kadına ait cenaze bulundu. Cenazenin 11 Mart’tan beri kayıp olan Esma Kılıçarslan’a ait olduğu belirlendi. Yine nisan ayında Munzur Çayı’nda botun devrilmesi sonucu suya kapılan Uzman Çavuş Yılmaz Güneş’in cenazesi baraj gölünde bulundu.
Mayıs 2020: Gülistan Doku’nun barajda aranması verilen aranın ardından tekrar başlatıldı.
Abarakov’a bilgi sızdırıldı
Haziran 2020: Avukat Ali Çimen şüpheli Zaynal Abarakov’un ortadan kaybolması sebebiyle suç duyurusu yaparak tutuklanması talebinde bulundu. Talep kabul edilmedi.
Zaynal Abarakov’un telefonu ve SIM kartı üzerinde yapılan inceleme tamamlandı. Hazırlanan raporda, soruşturmaya konu bir suç unsuruna rastlanmadığı iddia edildi. Abarakov’un telefonundaki Rusça yazışmalara da “özel” olduğu gerekçesiyle bakılmadı.
Avukat Ali Çimen, şüphelinin telefon incelemesiyle ilgili raporun kendilerine verilmediğini ancak şüpheli Abarakov’un savcılık tarafından telefonunun ve SIM kartının inceleneceğinden önceden haberdar olduğunu açıkladı.
Açılan soruşturmada Abarakov’un yaşadığı evin yakınlarındaki kameralar incelenirken, polis olan üvey baba Engin Yücel’e ait hiçbir kayıt bulunamadı.
Çanakkale’de Gülistan Doku’yu sticker yapıştırarak soran bir kişi gözaltına alındı. Çanakkale Merkez Karakolu’nda bir gece gözaltında bekletilen kişi hakkında stickerların “örgüt propagandası” olduğu iddiasıyla dosya açıldı. Sticker çalışması yapan kişi savcılık ifadesinin ardından idari para cezasıyla serbest bırakıldı.
Validen aileye baskı
Temmuz 2020: Gülistan Doku için barajda yapılan arama çalışmaları İçişleri Bakanı’nın talimatıyla durduruldu.
Gülistan Doku ailesi, önceki Vali Tuncay Sonel’in sık sık kendilerine ‘Basınla bulaşma, sessiz kal, size Gülistan’ı vereceğiz’ şeklinde uyarılarda bulunarak baskı yaptığını açıkladı.
Avukat Ali Çimen’in talebiyle şüpheli Zaynal Abarakov’un ifadesinin yeniden alınması için polis zoruyla getirilmesi kararı verildi. Ancak bu karar hiç uygulanmadı.
Gülistan Doku’nun bulunması için düzenlenen eyleme katılan 5 üniversite öğrencisi, kaldıkları yurttan polisin talebiyle atıldı. Yanı sıra öğrencilerin bursları da kesildi.
Yine temmuz ayında, avukat Çimen’in talebiyle, savcılık bilirkişi raporu hazırlanmasına karar verdi.
Polis suçu örtbas etti
Ağustos 2020: Bağımsız Ulusal Kriminal Büro, bilirkişi sıfatıyla Doku’nun köprüdeki son görüntüsü ile kamera kayıtları çalışmalarını tamamlayarak rapor sundu. Raporla Gülistan Doku’nun ‘Baraja atlayarak intihar etti’ tezi çürütülürken, Zaynal Abarakov, polis olan üvey babası Engin Yücel ve annesi üzerindeki şüpheler daha güçlü bir hale geldi. Soruşturma dosyasına giren rapora göre; 4 ila 5 Ocak tarihlerinde, Zaynal Abarakov Gülistan Doku’yu alıkoydu, fiziksel güç uyguladı ve tehdit etti. Yanı sıra polis Doku’nun alıkonulması sırasında düzmece tutanak tuttu; şüpheli aile, Gülistan ile ilgili yalan söyledi. Bu gelişmelere rağmen şüphelilere herhangi bir işlem uygulanmadı.
Yine ağustos ayında, Zaynal Abarakov’un polis olan üvey babası Engin Yücel’in, çalıştığı Asayiş Büro ekranını Gülistan Doku ile ilgili özel bilgi almak için yasa dışı kullandığı ortaya çıktı. Yücel yasa dışı edindiği bilgileri, Gülistan Doku’nun intihar ettiği yönünde algı oluşturmak için kullandı.
Avukat Ali Çimen, polis Engin Yücel’in şüpheli olarak dosyaya eklenmesi için suç duyurusunda bulundu.
Avukata işlem, aileye darp
Eylül 2020: Savcılık, Doku ailesinin avukatı Ali Çimen hakkında ‘soruşturmanın gizliliğini ihlal ettiği’ gerekçesiyle soruşturma başlattı. Çimen yaptığı açıklamada, resmi bilirkişi raporunu açıkladığı, Gülistan Doku’nun suya atlayıp intihar etmediğini kamuoyu ile paylaştığı için hakkında inceleme başlatıldığını söyledi.
Anne Bedriye Doku ve abla Aygül Doku, Gülistan Doku’nun bulunması talebiyle Dersim Seyit Rıza Meydanı’nda oturma eylemine başladı. Polis, oturma eylemine saldırdı. Gözaltı sırasında Aygül Doku darp edildi, anne Bedriye Doku bayıldı.
Ekim 2020: Gülistan Doku’nun ablası Aygül Doku, Zaynal Abarakov’un üvey babası Engin Yücel’in Dersim’deki evini taşımasına engel olduğu gerekçesiyle ifadeye çağırıldı. Engin Yücel’in, Aygül Doku hakkında “mala zarar verdiği” gerekçesiyle yaptığı suç duyurusunu dikkate alan savcılık, Aygül Doku’nun Engin Yücel hakkındaki hiçbir şikâyetini dikkate almadı.
İŞKUR müdüründen tehdit
Kasım 2020: Gülistan Doku’nun kaybedilmesinde baş şüpheli olan Zaynal Abarakov’un polis olan üvey babası Engin Yücel, Gülistan Doku’nun kişisel bilgilerini “hukuka aykırı olarak ele geçirmek veya yaymak, hukuka aykırı olarak kişisel verileri kaydetmek ve bu suçu kamu görevlisi sıfatıyla yapmak” gerekçesiyle görevinden açığa alındı.
Aralık 2020: Gülistan Doku’nun ablası Aygül Doku, Tunceli İŞKUR Müdürü Ö.A. ve Tunceli Valiliği çalışanı F.G. tarafından “baskı ve tehdit” edildiği suçlamasıyla Tunceli Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulundu.
İntihar algısı için sadece barajda arandı
Gülistan Doku’nun kaybolmasından çok kısa bir süre sonra Tunceli Emniyeti’nin intihar tezinden hareketle 9 Ocak’tan itibaren barajda arama yapan yetkililer, bu aramadan yılın büyük bir bölümünde vazgeçmedi. 17 kilometrelik uzunluğa sahip Uzunçayır Baraj Gölü’nün yüzde 98’i taranırken, ekipler 185 saatlik dalış gerçekleştirdi. Yanı sıra baraj suyu büyük oranda boşaltıldı. Ayrıca bu arama çalışmalarında farklı tarihlerde 3 kişinin cansız bedenine ulaşıldı.
Ağustos ayının başlarında Gülistan Doku ile ilgili kapsamlı bir rapor hazırlayan Ulusal Kriminal Büro, intihar tezini bilimsel olarak çürütmesine rağmen devlet, Doku’yu kasım ayına kadar ısrarla barajda aramaya devam etti. Doku ailesi ve kadın örgütleri, yetkililerin Doku’yu arama çalışmalarını sadece baraj ile sınırlı tutmasını, yarattıkları intihar algısını besleme amacı taşıdığını söyledi.
Kadınlar peşini bırakmadı
Yargının ve devlet yetkililerinin tüm delillere rağmen Gülistan Doku soruşturmasını “intihar” diyerek kapatmak istemesi toplumda büyük tepkilere neden olurken, kadınlar Doku için mücadele etmeye devam ediyor.
Gülistan Doku’nun akıbetinin aydınlatılması için bir yıllık süreçte kadın örgütleri başta olmak üzere, HDP milletvekilleri, bazı siyasetçiler, sivil toplum kuruluşları yoğun çaba sarf etti. Bugüne kadar “Gülistan Doku nerede?” diye sorulmayan bir kadın eylemi neredeyse hiç olmadı. Sosyal medyada ise her gün Doku’nun akıbetinin aydınlatılması, şüphelilerin tutuklanması ve soruşturmanın etkin şekilde yürütülmesi için kampanyalar yürütülüyor.
Gülistan Doku’nun bulunması için çalışan kadın örgütleri, oluşturdukları heyet ve komisyonlar aracılığıyla da gelişmeleri yakından takip ediyor. Bu çalışmalardan birini gerçekleştiren Diyarbakır Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Ağı, Dersim’e giderek çeşitli incelemelerde bulunmuştu. 3 gün süren araştırma ve görüşmelerinin ardından rapor hazırlayan Mücadele Ağı, soruşturmada sadece ‘intihar’ ihtimali üzerine odaklanıldığı, şüpheli Zaynal Abarakov’a ilişkin birçok delilin toplanmadığını, soruşturmanın şüphelinin üvey babası polis Engin Yücel’in çalıştığı Asayiş Şube’den alınarak tarafsız bir birime verilmesi talebinde bulundu. Fakat bu taleplerin hiçbiri yerine getirilmedi.
Bugün 8 kentte eylem
Gülistan Doku’nun şüpheli şekilde kaybolmasıyla ilgili hukuki süreç layıkıyla yürütülmediği için kadınlar tarafından Gülistan Doku İçin Adalet Komisyonları kuruldu. Komisyon, 2 Ocak’ta Gülistan Doku ile ilgili hazırladığı bir rapor açıkladı. Açıklanan raporda, adım adım son bir yılda yaşanan adaletsizlikler ile Doku’nun şüpheliler tarafından uğradığı darp, alıkoyma ve tehdit olayları yer aldı. Komisyon, raporun yanı sıra dün #GülistanDokuNerede başlığıyla sosyal medyada eylem gerçekleştirdi. Ayrıca komisyon, kadınları 5 Ocak’ta, yani bugün 8 kente sokak eylemine çağırdı. Eylemler Dersim, Adana, İzmir, İstanbul, Diyarbakır, Adıyaman, Bursa ve Antalya’da gerçekleştirilecek.
