Moody’s’in bankaların notunu düşüren kararına karşı Merkez Bankası gecelik borç miktarını iki katına çıkardı. Ancak doların çıkışı durdurulamadı. Güven endeksi sert düşüş, ekonomide ise küçülme işareti geldi
Ekonomide doların etkilerini azaltmak ve krizi atlatmak için hükümetin dört bir koldan başlattığı önlemlere karşın dolar pes etmiyor. Tatil bitiminde 6.00 civarında olan dolar, pazartesi 6.10’a, Salı günü 6.24’e çıktı. Moody’s’in öneki gün Türkiye merkezli bankaların notunu indiren kararına karşı müdahale Merkez Bankası’ndan geldi. Merkez Bankası, gecelik borçlanma miktarını iki katına çıkardı. Onu Hazine Bakanı Albayrak’ın döviz cinsinden kiraların TL’ye çevrileceği açıklaması izledi. Bu arada TÜİK’ten gelen güven endeksi ve dış ticaret verileri ekonomi için küçülmeyi işaret ederken, dolar da 6.37’ye dayandı.
Gecelik borçlanma iki katına çıkarıldı
Merkez Bankası’ndan yapılan yazılı açıklamada, gecelik vadedeki işlemler için bankaların borçlanma limitlerinin iki katına çıkarıldığı açıklandı. Merkez Bankası’nın açıklamasında, “Yapılan değerlendirmeler sonucunda, 29 Ağustos 2018 tarihinden itibaren, TCMB bünyesinde faaliyette bulunan Bankalararası Para Piyasası’nda gecelik vadedeki işlemler için bankaların borç alabilme limitlerinin 13 Ağustos 2018 öncesi limitlerin iki katı olarak uygulanmaya başlanmasına karar verilmiştir” dendi.
Fatura yüzde 41 arttı
Türkiye’nin enerji ithalatına ödediği tutar, temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 41 artarak 4 milyar 99 milyon 100 bin dolara çıktı. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, temmuz ayında Türkiye’nin toplam ithalatı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 6,7 azalışla 20 milyar 59 milyon dolara düştü. Bunun 4 milyar 99 milyon 100 bin dolarlık kısmını enerji ithalatı olarak özetlenen, “mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler, bitümenli maddeler, mineral mumlar” oluşturdu. Geçen yılın temmuz ayında bu rakam 2 milyar 907 milyon 117 bin dolar olarak kayıtlara geçmişti. Öte yandan, temmuzda ham petrol ithalatı geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 5,76 artarak 2 milyon 278 bin 915 tona çıktı.
Güven kalmadı
Ekonomik güven endeksi Ağustos’ta yüzde 9 düştü. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre, ekonomik güven endeksi Ağustos ayında bir önceki aya göre 92,2 değerinden 83,9 değerine düştü. Güven endeksi 2018’in başında 104.9 idi. Böylece 8 aylık süreçte endekste toplamda 21 puanlık düşüş meydana gelmiş oldu. Ekonomik güven endeksindeki düşüş, tüketici, reel kesim (imalat sanayi), hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörü güven endekslerindeki düşüşlerden kaynaklandı. Ağustos ayında tüketici güven endeksi 68,3 değerine, reel kesim güven endeksi 96,3 değerine, hizmet sektörü güven endeksi 88 değerine, perakende ticaret sektörü güven endeksi 93,4 değerine ve inşaat sektörü güven endeksi 68,8 değerine geriledi.
Resesyon işareti
İhracat %11,6 arttı, ithalat %6,7 azaldı. Türkiye İstatistik Kurumu ile Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2018 yılı Temmuz ayında, 2017 yılının aynı ayına göre %11,6 artarak 14 milyar 77 milyon dolar, ithalat %6,7 azalarak 20 milyar 59 milyon dolar olarak gerçekleşti. Temmuz ayında dış ticaret açığı %32,6 azalarak 5 milyar 982 milyon dolara geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2017 Temmuz ayında %58,7 iken, 2018 Temmuz ayında %70,2’ye yükseldi. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2018 yılı Temmuz ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %10,5 arttı, ithalat %9,4 azaldı. İthallatta meydana gelen düşüşün anlamı, özellikle de üretim için alınan girdi mallarında bir azalma anlamına geliyor. Bunların arasında makinalar da var. Bu da ekonomide küçülmeyi işaret ediyor. Nitekim ekonomist Mustafa Sönmez de istitistiklerin açıklamasınan ardından attığı twitte, bu duruma dikkat çekiyor: “İthalatın yüzde 10’a yakın azalması, büyümenin ivme kaybettiğini gösterir. Daha az girdi, makina ithalatı… Ekonomi son çeyrekte de küçülme gösterecektir. Resesyon başlamıştır”
Girdi pahalı, ucuz meyve-sebze hayal
Toptancı Hal Sebze ve Meyve Komisyoncuları Derneği Başkanı Nevzat Akcan, örtü altı üretimde kullanılan ipten tohuma, ilaçtan gübreye tüm girdilerin ithal edilmesinden dolayı yeni sezonda fiyatların tüketicinin cebini yakacağını söyledi. Nevzat Akcan, “Ucuz sebze, meyve hayal oldu” dedi. Akcan, geçen sezonun Rusya krizinden dolayı hayli sıkıntılı geçtiğini, sezonun sıkıntılı kapandığını söyledi. Üreticiden tüccarına her kesimin hala birtakım sıkıntılarla mücadele ettiğini aktaran Akcan, Rusya’ya ihraç edilen tarım ürünlerini, ‘kalıntı var’ bahanesiyle Rus yetkililerin geri gönderdiğini söyledi. Dövizde yaşanan hareketliliğin çiftçi- nin ürün yetiştirmek için ihtiyaç duyduğu her türlü girdiye zam olarak yansıdığından dert yanan Akcan, domates fidelerini bağlamak için 150 TL’ye satın aldığı bir çuval ipi iki gün önce 300 TL’ye aldığını söyledi. Yüzde 100 zammın yeni sezonda iç pazara olumsuz yansıyacağını söyleyen Nevzat Akcan, “Geçen sene 1 TL’ye mal ettiğimiz ürün bu sene 2 TL oldu. Maliyetin altında sattığımız zaman ne yapıyor üretici? Ertesi sene ekmiyor, üretmiyor” dedi.
Moody’s bankaların notunu düşürdü
Moody’s, Türkiye’deki 20 bankanın notunu, Türk lirasındaki değer kaybı ve fonlama imkanlarının azalma ihtimali gerekçeleriyle indirdi. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, Türk Lirası’ndaki değer kaybı ve aşağı yönlü senaryo riskinin artması nedeniyle Türkiye’deki toplam 20 banka ve finans kuruluşunun notunu indirdi. Moody’s Türkiye piyasasındaki durumun önceki beklentilere göre kötüleştiğini bildirdi. BBC Türkçe’nin yer alan habere göre, konuyla ilgili bir açıklama yapan Moody’s, “Notların azalmasının nedeni, yatırımcıların güveninin daha da azalmasıyla fonlamanın kısılması ihtimalinin artmasıdır” ifadelerini kullandı. Hangi banka ve finans kuruluşlarının notunun düşürüldüğü ise belirtilmedi. Moody’s 17 Ağustos’ta da Türkiye’nin kredi notunu “Ba2”den “Ba3”e düşürmüş ve not görünümünü “durağan”dan “negatif”e çevirmişti. Türk Lirası’nın Amerikan doları karşısındaki değer kaybı bu yılın başından beri yüzde 38’e ulaştı. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları 17 Ağustos’ta Türkiye’nin kredi notunda art arda indirime gitmişti. Moody’s Türkiye’nin notunu “Ba2”den “Ba3”e düşürmüş ve not görünümünü “durağan”dan “negatif” e çevirmişti. Standard and Poor’s (S&P) ise Türkiye’nin yabancı para cinsinden kredi notunu BB-’den B+’ya düşürmüş, ülkenin kredi görünümünü ise “durağan” olarak teyit etmişti. Bu indirimler Türkiye’nin kredi notunu dünyanın en sorunlu ekonomileri olarak değerlendirilen Arjantin, Fiji ve Yunanistan ile aynı seviyeye getirmişti.
Döviz yerine TL’li kira hazırlığı
Bu arada, AKP yönetiminin, krizi atlatmak için dolarsız işlem yapma kampanyası devam ediyor. Hazine Bakanı Berat Albayrak’ın Paris ziyaretinde, Fransız mevkidaşına bir kez daha dolarsız işlem yapma önerisinde bulunurken, Paris ziyaretinin ardından Türkiye’ye dönerken, alışveriş merkezlerinde, evlerde, dükkanlarda artık dövizle kiralama ve satış dönemine son vereceklerini açıkladı. Albayrak, buna yönelik çalışmalarının Meclis’e kısa sürede gelmesi için sürdürüklerini kaydetti. Berat Albayrak, Türkiye gibi güçlü ülkelerin dolarizasyon sorununu artık geride bırakması gerektiğini belirterek, “Bu konuda şu anda çok yoğun bir çalışma başladı. AVM’lerdeki dükkanlarda, gayrimenkullerde döviz ile kiralama ve satışın önüne geçmek için gerekli adımları en kısa sürede atacağız. Bunu en kısa sürede Meclis’e getireceğiz. Bu konuyla ilgili toplumda da zaten ciddi bir talep var. Detayları, çalışılıyor şu an” diye konuştu.
EKONOMİ SERVİSİ
