Türkiye, Kurban Bayramı’na ekonomik krizin gölgesinde girdi. Her gün gelen zam ve eriyen maaşlar, halkın alım gücünü düşürüyor. ‘Çark dönmüyor, cepten gidiyor’ diyen esnaf, bayramda da umduğunu bulamadı
Bugün Kurban Bayramı. Türkiye tarihinin en derin krizlerinden birinin gölgesinde karşılanan bayramın gündemi halkın geçim sıkıntısı oldu. Birçok ürüne gelen zam yağmuru alım gücünü eritirken, işçiler ve esnaflar “Bu çark artık dönmüyor” dedi. İsatanbul Gaziosmanpaşa esnafı, gelirlerinin giderlerini karşılayamadığını söylerken, her dönem hareketli olan Tahtakale sessiz.
‘Kirayı ödeyemiyoruz’
İstanbul’un Gaziosmanpaşa ilçesinde bulunan Karayolları Mahallesi esnafı, ekonomik krizden dolayı zorda. Bayramda da iş yapamadıklarını ifade eden esnaf, gelirlerinin giderlerini karşılamadığını belirtti. 8 yıldır ayakkabıcılık yapan Mehmet Öngün, doların yükselmesinin işlerini olumsuz etkilediğini belirterek, “Ayakkabının hammaddesi yurtdışından ithal edildiği için dolarla alınıyor. Daha önceden ortalama bir ayakkabıyı 17 TL’den alıyorduk. Şu anda 42-50 TL’den aşağı alamıyoruz. Daha kaliteli bir ayakkabının geliş fiyatı 40 TL’den 80 TL’ye çıktı. Şu an fiyatlar o kadar uçuk ki ayakkabı alamıyoruz. Normal şartlarda bayram satışlarımızın da başlaması gerekirdi. Ama hiçbir hareketlilik yok” diye konuştu.
Son yılda işlerinin yüzde 75 oranında düştüğüne vurgu yapan Öngün, “Kazandığımız para kiramızı vermeye yetmiyor. 1500 TL kira ödüyoruz. İki kiram var, ödeyemedim. Dükkan sahibi sürekli kirayı istiyor. O da mağdur durumda. Dükkana 100 TL elektrik gideri geliyordu. Şimdi neredeyse 200 TL’ye yakın elektrik ödemeye başladık. Bir çalışanım vardı, iş olmadığı için onu çıkartmak zorunda kaldım. Evde 5 öğrencim var, 13 kişilik bir aileyiz. Evimi geçindiremiyorum. Böyle giderse dükkanlarımızı kapatıp bir fabrikada iş arayacağım” ifadelerini kullandı.
‘Dükkan artık doyurmuyor’
Hayat pahalılığından şikayet eden 30 yıllık mahalle berberi İbrahim Şirin (41) ise, “Başkasının yanında çalışmamak için dükkanımı kapatmıyorum. Yoksa dükkan ne doyuruyor, ne geçindiriyor. 70 TL’ye aldığımız saç makinası 200 TL olmuş. İnsanlar 10 TL’ye sakal tıraşı olmak yerine 1 TL’ye permatik alıp kendisi evinde yapıyor. Saç sakal tıraşını zamlardan dolayı 25 TL yaptık. İnsanlara da bu çok geliyor. İnsanlar artık kendilerinin bakımıyla ilgilenecek durumda değil” dedi.
Hep cepten gidiyor
Her gün gelen zamlar nedeniyle kazançlarının kalmadığını belirten kahve işletmecisi İsmail Tavşan da, “Kahveyi sabah 08.00’da açıp gece 01.00’da kapatıyoruz. Yine de ekstra bir şey kazanamıyoruz. Küçük fantanın kolisi 14 TL idi, 19 TL oldu. Normalde her sene bir TL zam gelirdi. Bu yıl 5 TL birden zam geldi. Bir ay sonra yeniden zam gelecekmiş. 100 TL’ye aldığımız çay 120 TL oldu. Tüp 80 TL’den 100 TL’ye çıktı. Ayda 4 tüp kullanıyoruz. Bir bardak çayı hala 1 TL’ye satıyoruz. Vatandaşa anlatamıyoruz. Cebimizden gidiyor hep. Bu çaya 1.5 TL desem kim gelecek? Çarkımız dönsün diye uğraşıyoruz ama nereye kadar böyle gider bilmiyoruz” dedi. Polislerin baskısına da maruz kaldığını vurgulayan Tavşan, “Polisler iki günde bir kahveye gelerek GBT yapıyor. İnsanları burada tehdit ediyorlar. Gençler de artık kahveye gelmez oldu. Ekmeğimiz için susuyoruz” dedi. Tavşan, 10 yıl boyunca ev almak için 80 bin TL para biriktirdiğini, doların yükselmesiyle birikiminin yarı yarıya düştüğünü söyledi.
Tahtakale’de bayram sessizliği
Ekonomik kriz bayram alışverişini etkiledi. Çarşı ve pazarlardaki fiyatlar cep yakarken esnafların bayramdan beklentisi de boşa düştü. Bayram önceleri insan selinin yaşandığı Eminönü’ye bağlı Tahtakale’de, şimdi sessizlik hakim. Çok sayıda esnaf iş olmadığı için kepenk kapatırken, açık olanlar da, fiyatların yüksek olmasından dolayı kimsenin gelip bir şey almadığını söyledi. Elektronik cihaz satan Aga Kazım, doların yükselmesiyle beraber ürünlere yüzde 50 zam geldiğinin altını çizerek, “İnsanların alım gücü düştü. Kimse mal almıyor. Çünkü aradaki fark çok yükseldi. Esnaflar ‘nasıl olsa iş yok’ deyip kepenk kapattılar” dedi. Adını vermek istemeyen bir diğer esnaf, “Doların yükselmesiyle beraber bin TL’ye aldığımız ürünler şimdi 7 bin TL oldu. Bu yüzden satışlar durdu. Ne biz alabiliyoruz. Ne de başkası almak istiyor. Kimse şuanda ithalat yapamıyor” dedi.
Melike Ceyhan/İstanbul-MA
