Ulusal Süt Konseyi bir hafta içinde çiğ süt alım fiyatını üç kez değiştirdi. Süt üreticileri ise kendilerine seçim öncesinde vaat edilen fiyatın 20 kuruş altına dahi erişemediklerini belirtiyor
Yusuf Gürsucu – İstanbul
Beş-altı yıl öncesine kadar Köy-Koop tarafından üç ayda bir yapılan ihalelerle belirlenen çiğ süt fiyatı, son 5 yıldır ise hükümetin kurdurduğu Ulusal Süt Konseyi (USK) tarafından belirleniyor. Ulusal Süt Konseyi’nde üretici (şirketler ve büyük kooperatifler), sanayici, hükümetin atadığı Tarım ve Orman Bakanlığı ile üniversitelerden belirlenen temsilciler yer alıyor. Konsey toplantıları ise senede bir ya da iki kez toplanıyor. Bu toplantılarda çiğ süt referans fiyatı belirlenerek açıklanıyor. Konsey kurulduktan bu yana, özellikle küçük süt üreticileri perişan durumdayken her geçen gün ise küçük üretici sayısı düşüyor.
Ulusal Süt Konseyi çiğ süt fiyatları konusunda yaptığı duyuruyu 5 günde üç kez değiştirdi. İlk duyuruda, masraflar hariç çiğ sütte üreticinin eline geçecek net fiyat 1.70 TL ve yürürlük tarihini 1 Ağustos 2018 olarak açıklamıştı. Daha sonra çiğ süt fiyatını masraflar dahil 1.70 TL ve yürürlük tarihini de 15 Ağustos 2018 olarak belirledi. Son bir değişiklik daha yapan Konsey, 1.70 liralık çiğ süt fiyatından geri adım attı. Yeni açıklamada 15 Ağustos tarihi yer almadı ve Ulusal Süt Konseyi, 27 Temmuz 2018’de sektör paydaşları ile bir araya gelerek tavsiye fiyatı toplantısı yapmıştı. Buna göre, soğutulmuş çiğ süt tavsiye fiyatı masraflar dahil 1.70 TL olarak belirlendi. Diğer yandan paketlenmiş süt üreten tekeller ise sütü halka 3.50 ila 5 TL’den satmaktayken, sütün yağı ve kaymağı da artı tekellerin artı kârı. Çiftçiden alınan sütteki su oranına göre fiyat veren tekellerin bizlere sattıkları sütlere ne kadar su kattıkları ise muamma.
Fiyat masrafı karşılamıyor
Geçtiğimiz günlerde Tire Süt Kooperatifi Başkanı Mahmut Eskiyörük yaptığı bir açıklamada, “Piyasa doyduğu için sanayici süt almak istemiyor, halk ise fiyatların yüksekliğinden şikayetçi, büyük bir kısır döngüye girildi. 35 yıldır bu sektörün içerisindeyim böyle bir dönem görmedim. Süte talebin en yüksek olduğu zamanlardayız. Geçtiğimiz yıllarda bu dönemlerde sütün başında rekabet olurdu, bu yıl yaprak kıpırdamıyor. Önlem alınmazsa sonbaharda feci bir süt kriziyle karşı karşıya kalabiliriz” demişti. Temmuz sonu itibariyle son 1 yılda çiftçinin en büyük masraf girdilerinden olan mazot yüzde 32, süt yemi yüzde 36, saman yüzde 40, sılaj yüzde 16 ve yonca yüzde 40 zamlanırken çiğ süt fiyatı sadece yüzde 9 arttı. Yaşanan son ekonomik kriz sonrası bu rakamların kısa süre içinde ikiye katlanması beklenirken çiftçiye verilen 1.70 TL’den masraflar çıktıktan sonra çiftçiye kalan 1.40 TL süt ücreti, süt üreticilerinin idam fermanı olacağa benziyor.
Seçim vaatleri yalanmış
Korkuteli Süt Üreticileri Kooperatifi Başkanı Fahrettin Kır, “Konsey, süt üreticisinin isyanını dikkate almamıştır. Süt üreticisi artan maliyetler nedeniyle zor durumdadır. Ulusal Süt Konseyi’nin açıkladığı çiğ süt fiyatı, üreticinin eline geçen net rakam olmalıdır. Ulusal Süt Konseyi’nin üç farklı açıklaması adeta üreticimizle dalga geçer niteliktedir. Konsey bu tutumuyla, üreticinin gözündeki ağırlığını ve güvenilirliğini kaybetmiştir” açıklamasında bulundu. Kır, açıklamalarının devamında ise, “Seçim vaatlerinde bize yüzde 23 zam vaat edildi, bu da 1,90’a tekabül ediyor. 1,90’nı bırakın 1,70 bile çok görülüyor üreticiye. Her nedense süte yapılan destek enflasyonu olumsuz etkiliyor. Bu nasıl iş, üreticiye destek olmak enflasyonu nasıl olumsuz etkiler. Süt üreticisinin gelir gider dengesi arasında çok büyük uçurum var ve bu uçurum her geçen gün büyüyor” ifadelerini kullandı.
Her şeye Bakanlık karar veriyor
Geçmişte fiyat belirlemede farklı kıstaslar varken bugün tek kıstas AKP’nin ekonomi-politik tercihleri olduğu açıkça izleniyor. Tarım üretimlerini ithalata bağlayan AKP, süt üreticilerini yıldırarak yeni bir ithalat kapısını araladığını ve belli bir süre sonra tek süt üreticisi konumuna getirilmek istenen Sütaş gibi tekellerin tam hakimiyeti kurulmaya çalışılıyor. Sütaş’a farklı bölgelerde sınırsız desteklerle (vergi muafiyeti, SGK ödemelerini 10 yıl gibi sürelerde kamunun üstlenmesi, bedava arazi, ucuz ve uzun süreli kredi vb.) büyük işletmeler kurulmasına ön ayak olan AKP, en son Sütaş’ın Bingöl’de bir fabrika daha kurmasını sağladı. Ulusal Süt Konseyi’nin Aralık 2017’de yapılan toplantısında çiğ süt referans fiyatının litre başına 1 lira 40 kuruştan 1 lira 50 kuruşa çıkarılması konusunda taraflar anlaşmıştı. Fakat toplantı sonrası Bakanlık temsilcileri fiyatın artırılmaması yönünde talimat aldıklarını belirterek, fiyat artışının 2017 enflasyonunun çift haneli olmasına neden olacağı iddia edildi. Bunun üzerine fiyat açıklaması yılbaşı sonrasına bırakıldı. Konsey’de, 16 Ocak 2018’de tekrar toplantı yapılarak çiğ süt fiyatını litre başına 1 lira 44 kuruş olarak belirledi. Bu yaşananlar ise fiyatın nasıl belirlendiğinin açık göstergesiydi.
