Giresun’un Zeytinlik semtindeki 2’nci derece sit koruması altına alınan tescilli 85 yapı yok olma tehlikesi altında. Yapıların kimi kütüphane kimi de okul olarak kullanılıyor. Rum okulu ise İmam Hatip’e dönüştürülmüş
Doğu Karadeniz Bölgesi’nin sahil şeridinde eski adı Kerasus olan Giresun’da Rum izleri kaybolma tehlikesi altında. Kerasus ismin kaynağında iki rivayetin olduğu ifade ediliyor. Bunlardan biri yetişen bol miktardaki kirazdan geldiği, diğeri ise şehrin üzerine kurulu olduğu yarımadanın denize doğru bir boynuz gibi uzanmasından olduğu belirtiliyor. 1923’te Yunanistan ile Türkiye arasında yapılan mübadeleye kadar Giresun, önemli sayıda Rum’un yaşadığı kentti.
1880’lerin sonunda Giresun’u ziyaret eden ve Düyun-u Umumiye İdaresi adına araştırma yapmış olan Fransız Cuinet’e göre, 1887’de merkez kasabada 3 bin 588 Müslüman, 3 bin 906 Rum, 946 Ermeni olmak üzere 8 bin 440 kişinin yaşadığını ifade ediyor. Yani bu tarihte şehir merkez nüfusunun yüzde 46,2’si Rumlardan ve yüzde 57,4 ise tamamen gayrimüslimlerden oluşuyor. Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği 1914-1923 yılları arasında gerçekleşen katliamlar sonucu Rum nüfusunda ciddi bir azalma yaşandı. Giresun Rumlarının bağlı olduğu Amasya Rum Metropolithanesinin açıklamasına göre Amasya, Samsun ve Giresun’da toplam 134 bin 78 Rum katledildi. Rumlardan geriye sadece konakları, kiliseleri kaldı.
Tarihi yapılar yok edilmiş
O günden bu yana kentte bulunan çok sayıda tarihi yapı ve kültürel miras yok edilmiş durumda. Çınarlı Mahallesi’ne bağlı Zeytinlik semtinde ise Rumlar, kısmen de olsa yapılarını koruyabilmiş. Giresun Kalesinin eteklerinde kurulu olan mahalle sahile kadar uzanıyor. 2’nci derece sit alanı olarak tescillenen Zeytinlik’te Rumlara ait 85 yapı bulunuyor. 1840’lı yıllarda inşa edilmiş olan evler, hiçbiri diğerinin ışığına, manzarasına, hava dolaşımına etki etmeyecek şekilde konumlandırılmış. Geniş bahçeler içine yapılan konakların yapımında yığma taşların yanı sıra ithal malzemeler kullanılmış. Mahalle içinde bulunan ve Giresun Kalesine çıkan dar sokakların bir kısmına dokunulmazken bir kısmı da genişletilerek tarihi yapısı bozulmuş, konakların duvarları yıkılmış. Son yıllarda artan çarpık kentleşmenin etkisi ile Rum konakları binaların arasında kalmış.
Konaklar el değiştirmiş
Mahalle içinde mübadeleye kadar Rumlara ait olan 68 konağın yanı sıra Katolik, Ortodoks Kiliseleri ve bir okul varlığını koruyan yapılardan. Rum konaklarının birçoğu mübadele ile el değiştirmiş. Evlerin büyük kısmı bölgede yaşayan insanların eline geçmekle birlikte birkaç tanesi de çeşitli bakanlıklar tarafından kullanılıyor. Tarihi, Necati Bey Ortaokulu şimdi Halk Eğitim Merkezi olarak kullanılıyor. Konaklardan bir tanesi de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Halk Kütüphanesine dönüştürülmüş. Kültür Bakanlığının restorasyon çalışmalarından sonra Rum konaklarının dışına asılan tabelalardan evlerin tarihçesini görmek mümkün. Bunlardan birisinde 1899 yılında Hacı Panayot’un kızı Maria’ya ait olan konağın şimdi, Musa Yılmaz adlı yurttaşa ait olduğunu görmek mümkün.
Rum okulu İmam Hatib’e dönüştürülmüş
Bunun yanında geçmişte Giresunlu Ortodoksların kullandığı Aziz Nikola Kilisesi müze olarak, Eski Katolik Kilisesi de 1967 yılından beri Çocuk Kütüphanesi olarak kullanılıyor. Geçmişte Rum okulu olan Cumhuriyet ile birlikte Giresun Ticaret Lisesi olarak kullanılan bina ise Giresun Kız İmam Hatip Lisesine dönüştürülmüş. Bu yapıların dışında mahallede bulunan eski kiliselerden iki tanesi de yıkılmış. Bir tanesinin tek bir duvarı su deposu olarak kullanılan bir binanın içinde bulunuyor. İçlerinde Giresun Belediye Başkanlığı yapmış olan Kaptan Yorgi’nin mezarının bulunduğu Rum mezarlığı ise Giresun-Trabzon sahil yolunun yapımı sırasında tamamen yok edilmiş.
MA / Tolga Güney
